الفتح ١٢
ترجمه
| الفتح ١١ | آیه ١٢ | الفتح ١٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لَن یَنقَلِبَ»: هرگز برنمی‌گردد. «بُوراً»: (نگا: فرقان / )
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۱ - ۱۷ سوره فتح
- عذرى كه تخلف كنندگان از همراهى با پيامبر (ص ) آوردند و گفتند:اشتغال به سرپرستى اموال و خانواده هايمان ما را باز داشت و جواب به آنها كه سببواقعى تخلفشان سوء ظن و ترس از كشته شدن بوده است
- مقصود از اينكه درباره متخلفانى كه در خواستشان در مورد پيوستن به مجاهدان براىغنيمت گرفتن ردّ شد فرمود: جز اندكى نمى فهمند
نکات آیه
۱ - سفر پیامبر(ص) و مؤمنان در جریان حدیبیه، سفرى پرخطر و بى بازگشت در نظراعراب متخلف (بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول و المؤمنون إلى أهلیهم أبدًا)
۲ - سفر پیامبر(ص) و مؤمنان به سوى مکه قبل از حدیبیه، بدون همراهى خانواده هایشان * (بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول و المؤمنون إلى أهلیهم) تعبیر «إلى أهلیهم»، این احتمال را تقویت مى کند که خانواده سپاه اسلام در مدینه باقى مانده و در سفر همراهشان نبوده اند.
۳ - ترس از مرگ، عامل اصلى تخلّف اعراب از همراهى پیامبر(ص)، در سفر حدیبیه (بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول و المؤمنون إلى أهلیهم أبدًا)
۴ - اخبار خداوند از تصورات درونى اعراب متخلّف، نشانه اى از علم عمیق او به کردار بندگان (بل کان اللّه بماتعملون خبیرًا . بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول) از ارتباط این آیه با ذیل آیه قبل، مطلب بالا برداشت مى شود.
۵ - تحلیل متخلفان درباره سفر حدیبیه و بى فرجام بودن آن، متّکى بر محاسبات بشرى و نادیده گرفتن اراده الهى (بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول و المؤمنون إلى أهلیهم أبدًا) از قرائن و زمینه هاى تاریخى، دشوارى این سفر قابل پیش بینى بود و متخلفان براساس همین معیارها، این سفر را بى فرجام مى دیدند; غافل از این که دعوت پیامبر(ص) به بن بست نخواهد رسید و حمایت الهى از آن حضرت دریغ نخواهد شد.
۶ - حرکت در مسیر تکلیف الهى، درپى دارنده امدادهاى خداوند و غیرقابل تحلیل با محاسبات بشرى* (إنّا فتحنا لک فتحًامبینًا ... بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول و المؤمنون إلى أهلیهم أبدًا) خداوند، صلح حدیبیه را «فتح مبین» نام داده و در این آیه تحلیل اعراب متخلف را، تحلیلى نادرست معرفى کرده است; از این نکته استفاده مى شود که سفر حدیبیه، طبق محاسبات ظاهرى مى توانسته خطرآفرین باشد; ولى اراده الهى به حمایت از دین و پیامبر(ص) از این سفر پرخطر، فتحى مبین را پدید آورده است.
۷ - متخلفان از سفر حدیبیه، شیفته تحلیل غلط خود درباره آن سفر (بل ظننتم ... و زیّن ذلک فى قلوبکم) برداشت بالا بنابراین نکته است که «ذلک» اشاره به پندار و تحلیلى باشد که از تعبیر «ظننتم أن لن ینقلب...» استفاده مى شود; یعنى، این تحلیل در نظرشان زیبا جلوه کرده و خود شیفته آن گردیدند.
۸ - تصوّر، شیفتگى نسبت به ترسیم و تحلیل هاى ذهنى خود، زمینه لغزش در محاسبات (بل ظننتم ... و زیّن ذلک فى قلوبکم)
۹ - اعراب متخلف از دعوت پیامبر(ص)، بدگمان به خداوند و فرجام مؤمنان (بل ظننتم أن لن ینقلب ... و ظننتم ظنّ السوء) پندار بد اعراب، یا از آن جهت بوده که گمان مى کردند خداوند، پیامبرش را یارى نخواهد کرد - و این بدگمانى به خدا است - و یا از آن جهت بوده که آینده اى تیره براى مؤمنان در ذهن خود ترسیم کرده بودند.
۱۰ - اعراب متخلف از دعوت پیامبر(ص)، مردمى بى خاصیت و بى ارج در نظر خداوند (و کنتم قومًا بورًا) «بوراً» در اصل به معناى شدت کساد است و در این آیه، کنایه از بى خاصیت و بى ارزش بودن مى باشد.
۱۱ - جامعه بى فرهنگ بدوى، زاینده انسان هاى بى ارج و مسؤولیت گریز* (و کنتم قومًا بورًا) برداشت بالا با توجّه به این نکته است که در این مجموعه آیات، به جاى هر عنوان دیگرى، تعبیر «الأعراب» مطرح شده و این تعبیر مى تواند مشعر به علیت باشد. هم چنین واژه «کنتم» حکایت از دیرینه اى طولانى دارد و «قوماً» اشاره به حیثیت اجتماعى مى تواند داشته باشد و واژه «بوراً» نیز به معناى بى خاصیتى و بیهودگى است.
۱۲ - پندارها و نگرش هاى غلط، تباه کننده شخصیت و ارج انسانى (و ظننتم ظنّ السوء و کنتم قومًا بورًا) برداشت یاد شده بنابراین نکته است که ظن سوء، زمینه جمله بعد باشد; یعنى، از آن زمان که بدگمان شدید به فساد و تباهى کشیده شدید.
موضوعات مرتبط
- ارزیابى: زمینه لغزش در ارزیابى ۸
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۲، ۳
- انسان: انسان هاى بى شخصیت ۱۱
- بادیه نشینان: سوءظن بادیه نشینان ۹; منشأ تخلف بادیه نشینان ۳
- بادیه نشینى: آثار بادیه نشینى ۱۱
- بینش: آثار بینش غلط ۱۲
- تحلیل: زمینه تحلیل غلط ۸
- ترس: ترس از مرگ ۳
- تکلیف: آثار عمل به تکلیف ۶
- حدیبیه: بى شخصیتى متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۱۰; بینش متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۱; تحلیل غلط متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۵، ۷; ترس متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۳; خطر مسافرت به حدیبیه ۱; رازهاى متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۴; سوءظن متخلفان از مسافرت به ۹; غفلت متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۵; فرجام مسافرت به حدیبیه ۱، ۵; علایق متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۷
- خدا: زمینه امدادهاى خدا ۶; سوءظن به خدا ۹; علم خدا به اعمال ۴; علم غیب خدا ۴; نشانه هاى وسعت علم خدا۴
- شخصیت: آسیب شناسى شخصیت ۱۱، ۱۲; عوامل تباهى شخصیت ۱۲
- صلح حدیبیه: قصه صلح حدیبیه ۲، ۳
- علایق: علاقه به تحلیل غلط ۸
- غفلت: غفلت از اراده خدا ۵
- فرهنگ: آثار بى فرهنگى ۱۱
- مؤمنان: خانواده مؤمنان ۲; سوءظن به فرجام مؤمنان ۹; مسافرت مؤمنان به مکه ۲
- محمد(ص): خانواده محمد(ص) ۲; مسافرت محمد(ص) به مکه ۲
- مسؤولیت: زمینه فرار از مسؤولیت ۱۱
