محمد ٣٧
ترجمه
| محمد ٣٦ | آیه ٣٧ | محمد ٣٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُحْفِکُمْ»: از شما اصرار بکند و مصرانه بخواهد. از مصدر (إحفاء) به معنی إلحاح و إصرار. «یُخْرِجْ أَضْغَانَکُمْ»: اشاره به دلبستگی شدید بسیاری از مردم به مسائل مالی است، و در حقیقت یک نوع ملامت و سرزنش آنان، و در عین حال تشویق به ترک این وابستگی است. همچنین بیانگر این واقعیت که دوستی اموال و عشق به دارائی، خمیره ذاتی و یک صفت سرشتی انسان است، تا آنجا که اگر خدا نیز از بسیاری از انسانها اموالشان را مطالبه کند، خشم و کینه او را به دل می‌گیرند!
تفسیر
- آيات ۳۳ - ۳۸ سوره محمد
- مقصود از اطاعت خدا و اطاعت رسول (ص ) و مفاد جمله : ((لا تبطلوا اعمالكم )) در آيه : ((ياايها الذين امنوا اطيعوا اللّه ...))
- گقتار بعضى از مفسرين در خصوص مراد از ((ابطالاعمال ))
- نهى از سازش و متاركه جنگ ، معناى جمله ((و لن يتركم اعمالكم ))
- نكوهش بخل ورزندگان از انفاق مال در راه خدا
- (رواياتى درباره : ابطالاعمال ، صلح نكردن با كفار، و استبدال قومى ديگر - و ان تتولوايستبدل قوما غيركم ...)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنْ يَسْئَلْكُمُوها فَيُحْفِكُمْ تَبْخَلُوا وَ يُخْرِجْ أَضْغانَكُمْ «37»
اگر خداوند همه اموالتان را بخواهد و به آن اصرار ورزد، بخل مى‌ورزيد و (به سبب همين بخل،) كينه‌هاى شما را آشكار مى‌سازد.
نکته ها
«يحفكم» از «احفاء» به معناى اصرار در مطالبه و سؤال است و «أضغان» جمع «ضغن» به
«1». دخان، 38.
جلد 9 - صفحه 105
معناى كينه شديد است.
دلبستگى برخى انسانها به مال دنيا به قدرى است كه حتّى اگر خداوند هم از آنان چيزى را مطالبه كند، كينه او را به دل مى‌گيرند.
پیام ها
1- خصلت‌هاى انسان، در برخورد با اوامر و نواهى الهى هويدا مى‌شود.
إِنْ يَسْئَلْكُمُوها ... تَبْخَلُوا
2- دلبستگى شديد به دنيا و بخل ورزيدن، مورد انتقاد و سرزنش است.
إِنْ يَسْئَلْكُمُوها ... تَبْخَلُوا
3- خداوند انسان را به امور حرجى و مشقت آور فرمان نداده است. «فَيُحْفِكُمْ» (قوانين و فرمان‌هاى الهى متناسب با استعداد و توان ذاتى انسان‌هاست، ما نيز قوانين را آنگونه قرار ندهيم كه مردم موضع خصمانه بگيرند.)
4- صفا يا كينه دوستان، به هنگام سخاوت وبخل كشف مى‌شود. «يُخْرِجْ أَضْغانَكُمْ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنْ يَسْئَلْكُمُوها فَيُحْفِكُمْ تَبْخَلُوا وَ يُخْرِجْ أَضْغانَكُمْ (37)
إِنْ يَسْئَلْكُمُوها: اگر بخواهد از شما همه مالهاى شما را، فَيُحْفِكُمْ تَبْخَلُوا: پس مبالغه نمايد در طلب همه آن، بخل مى‌ورزيد و آن را به طيب نفس ندهيد، وَ يُخْرِجْ أَضْغانَكُمْ: و ظاهر سازد خدا به آن خواستن كينه‌هاى شما را، يعنى به سبب آن خواستن كراهت و سخط به خدا و رسول پيدا كنيد، يا بخل شما ظاهر گرداند كينه و عداوت و بغض شما را نسبت به خدا و رسول.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّمَا الْحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ إِنْ تُؤْمِنُوا وَ تَتَّقُوا يُؤْتِكُمْ أُجُورَكُمْ وَ لا يَسْئَلْكُمْ أَمْوالَكُمْ (36) إِنْ يَسْئَلْكُمُوها فَيُحْفِكُمْ تَبْخَلُوا وَ يُخْرِجْ أَضْغانَكُمْ (37) ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَمِنْكُمْ مَنْ يَبْخَلُ وَ مَنْ يَبْخَلْ فَإِنَّما يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ وَ اللَّهُ الْغَنِيُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ ثُمَّ لا يَكُونُوا أَمْثالَكُمْ (38)
ترجمه
جز اين نيست كه زندگانى دنيا بازيچه و مشغوليّاتى است و اگر ايمان آوريد و پرهيزكارى كنيد ميدهد بشما مزدهايتانرا و نميخواهد از شما مالهاتان را
اگر بخواهد از شما آنها را پس اصرار كند و بمشقّت اندازد شما را بخل خواهيد ورزيد و بيرون خواهد آورد كينه‌هاى شما را
هان شما مردم آنانيد كه
جلد 5 صفحه 16
خوانده ميشويد تا انفاق كنيد در راه خدا پس از شما كسى است كه بخل ميورزد و هر كه بخل ورزد پس جز اين نيست كه بخل ميكند از نفع خودش و خدا بى‌نياز است و شما محتاجانيد و اگر رو گردانيد بجاى شما ميآورد گروهى را كه غير از شمايند پس نباشند مانند شما.
تفسير
چون در آيات سابقه ذكرى از ثمرات اخروى شده بود خداوند در مذمّت دنيا ميفرمايد نيست زندگانى دو روزه دنيا مگر بازى كودكانه و سرگرمى و مشغوليّات بى‌اعتبارى و اگر شما مردم ايمان بياوريد و تقوى را شعار سازيد خداوند اجر اخروى بى‌پايان بشما عنايت ميفرمايد و گفته‌اند تمام اموال شما را طلب نميفرمايد و بنظر حقير در مقابل آن چيزى از اموال شما را طلب نميفرمايد و اگر احيانا طلب فرمايد چيز مهمّى نيست از قبيل عشر و نيم عشر و ربع عشر و امثال اينها و اگر از شما چيز مهمّى طلب كند و اصرار و سخت‌گيرى فرمايد شما اباء و امتناع ميكنيد و كينه‌هاى درونى شما را اين تكليف ظاهر و آشكار ميسازد اينك شما مردم دعوت ميشويد كه انفاق نمائيد براى مصارف جهاد و ساير امور لازمه در راه خدا پس بعضى از شما بخل ميكنند و امتناع مينمايند با آنكه هر كس بخل كند بخل بر خود كرده چون نفع انفاق بخود او ميرسد و او مانع از رسيدن بهره آن بخود شده يا نفس امّاره او موجب بخل شده و خدا احتياج بكسى و مالى ندارد مردم محتاج بخدايند خودشان و تمام اموالشان مال خدا است اينكه خداوند امر بانفاق ميفرمايد براى رسيدن بندگان بفوائد آن باستحقاق است و اگر از اوامر الهيّه سرپيچى كنيد و قبول ولايت مولى را ننمائيد بجاى شما خداوند قومى را بوجود ميآورد كه از فرمان او سرپيچى ننمايند و قبول ولايت موالى خودشان را بنمايند و نباشند مانند شما در تعدّى و عناد و ظلم باهل بيت اطهار و باشند از شيعيان ايشان در مجمع نقل نموده كه جمعى از اصحاب پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم از آن حضرت پرسيدند اين قوم كه خداوند ذكر فرموده كيانند سلمان در كنار حضرت نشسته بود پيغمبر (ص) دست بر روى ران او زد و فرمود بآن خداوندى كه جان من در دست قدرت او است اين مرد و قوم او ميباشند اگر ايمان بستاره ثريّا بسته باشد مردانى
جلد 5 صفحه 17
از فارس خود را بآن ميرسانند و بدست ميآورند و مستفاد از چند روايت معتبر آنستكه مراد از آنقوم بندگان آزاد شده و فرزندان ايشانند كه بهتر از عرب آنزمانند و ظاهرا مراد اسراء از عجم و اولاد آنها باشند كه در كلام حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم از آن بقوم سلمان تعبير شده بود و اللّه اعلم از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه كسيكه بخواهد بشناسد حال ما و حال دشمنان ما را پس بايد بخواند سوره محمد صلى اللّه عليه و آله و سلّم را چون مى‌بيند آنرا كه آيه‌اى در باره ما و آيه‌اى در باره آنها است و از آثار قرائت اينسوره آنستكه هرگز شك داخل در قلب خواننده نميشود و متزلزل در دينش نميگردد و مبتلا بفقر و خوف از سلطان نخواهد شد و با ايمان از دنيا ميرود و ملائكه در قبر براى او عبادت ميكنند و ثوابش باو ميرسد و در امان خدا و پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم است و الحمد للّه رب العالمين و صلّى اللّه على محمد و آله الطاهرين.
جلد 5 صفحه 18
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِن يَسئَلكُمُوها فَيُحفِكُم تَبخَلُوا وَ يُخرِج أَضغانَكُم (37)
اگر بخواهد از شما مطالبه كند اموال شما را پس علاقه شما بمال موجب بخل شما ميشود و باعث كينه و عداوت و بغض شما ميگردد.
إِن يَسئَلكُمُوها اگر جميع اموال شما را با اينكه او بشما داده آن هم بنحو عاريت از ملك او بيرون نرفته بخواهد پس بگيرد شما فَيُحفِكُم پس مبالغه كند و تأكيد كند. احفاء استقصاء در سؤال است چنانچه از امير المؤمنين (ع) بالاي قبر فاطمه خطاب به پيغمبر (ص):
ستنبئك ابنتك النازلة بك فاحفك السؤال
» مفاد اينكه فاطمه دردهاي خود را بر من نگفت که غم و هم من زياد شود بشما خبر ميدهد و شما استقصا و اصرار كنيد و بزبان امروزه استنطاق كنيد که منافقين با او چه كردند.
تَبخَلُوا يك زكاة و خمس قرار داده مع ذلک بخل ميكنيد بسياري از شما چنانچه مي‌آيد در آيه بعد وَ يُخرِج أَضغانَكُم كينه‌هاي شما ظاهر ميشود نسبت به خدا و رسول و دين يعني كافر و مرتد ميشويد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 37)- در این آیه برای نشان دادن میزان دلبستگی غالب مردم به اموال و ثروتهای شخصی می‌افزاید: «هر گاه اموال شما را مطالبه کند، و حتی اصرار ورزد بخل می‌کنید، بلکه (از آن بالاتر) کینه‌ها و خشم شما را آشکار می‌سازد»! (إِنْ یَسْئَلْکُمُوها فَیُحْفِکُمْ تَبْخَلُوا وَ یُخْرِجْ أَضْغانَکُمْ).
و به این ترتیب با این تازیانه ملامت روح خفته انسانها را بیدار می‌سازد، تا زنجیر اسارت و بردگی اموال را از گردن خویش بردارند و آن چنان شوند که در راه دوست از همه چیز بگذرند، و همه را بر پای او نثار کنند، در عوض ایمان و تقوا و رضا و خشنودی او را بطلبند.
نکات آیه
۱- تذکر خداوند، به ضعف شدید انسان در آزمون هاى مالى و دست کشیدن از اموال (إن یسئلکموها فیحفکم تبخلوا و یخرج أضغنکم)
۲- بخل و امتناع انسان ها از انفاق تمامى اموال، حتى در صورت تأکید خداوند به انفاق آن (إن یسئلکموها فیحفکم تبخلوا) بنابراین که مراد از «أموالکم» در آیه قبل - که مرجع ضمیر «ها» در «إن یسئلکموها» است - تمامى اموال باشد، برداشت یاد شده استقاده مى شود.
۳- قوانین و فرمان هاى الهى، متناسب با استعداد و توان ذاتى انسان ها (إن یسئلکموها فیحفکم تبخلوا) از ارتباط این آیه با آیه قبل، استفاده مى شود که خداوند انفاق تمامى اموال را بر انسان ها واجب نساخته است; زیرا اگر چنین دستورى صادر مى شد و حتى مورد تأکید هم قرار مى گرفت، انسان ها بخل مىورزیدند. بنابراین با توجه به این خصلت عینى و فراگیر، خداوند چنین قانونى را جعل نکرده و توان آنان را در نظر گرفته است. البته این برداشت، مبتنى بر این است که مراد از «أموالکم»، تمام اموال باشد.
۴- بروز کینه هاى نهفته مردم، در صورت فرمان الهى به انفاق تمامى دارایى هاى خود (إن یسئلکموها ... و یخرج أضغنکم)
۵- طلب اموال مردم با تأکید و قدرت، درپى دارنده کینه توزى عمیق آنان (إن یسئلکموها فیحفکم ... یخرج أضغنکم) از تعبیر «فیحفکم» - که تأکید و اصرار را افاده مى کند - مطلب بالا قابل برداشت است.
۶- عشق به مال و ثروت، ریشه دار در عمق وجود و جان انسان ها (إن یسئلکموها ... و یخرج أضغنکم) این که حتى تأکید خداوند به انفاق اموال، کینه ها را برمى انگیزد; نشانگر آن است که دلبستگى انسان هابه اموال، بسیار نیرومند و عمیق است.
۷- ظهور مکنونات انسان، در جریان تکالیف شاق (إن یسئلکموها ... و یخرج أضغنکم)
۸- لزوم پرهیز از واداشتن مردم به موضع گیرى هاى خصمانه (إن یسئلکموها فیحفکم تبخلوا و یخرج أضغنکم) از این که خداوند در طلب انفاق شدت و تأکید نورزیده تا کینه هاى مردم ظاهر نشود، مطلب بالا استفاده مى شود.
موضوعات مرتبط
- احکام: ویژگیهاى احکام ۳
- امتحان: امتحان با مال ۱
- انسان: امتحان انسان ۱; بخل انسان ۲; ضعف انسان ۱; فطریات انسان ۶; مال دوستى انسان ۱
- انفاق: آثار انفاق ۴; زمینه ترک انفاق ۲; محدوده انفاق ۲، ۴
- تکلیف: آثار سختى تکلیف ۷; قدرت در تکلیف ۳
- خدا: اوامر خدا ۲; تذکرهاى خدا ۱
- دشمنى: اجتناب از دشمنى مغرضانه ۸; زمینه دشمنى ۴، ۵
- شخصیت: زمینه بروز شخصیت ۷
- علایق: فطریت علاقه به مال ۶
- مال: اصرار بر درخواست مال دیگران ۵
