الزخرف ١
ترجمه
| سوره الزخرف | آیه ١ | الزخرف ٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حم»: از حروف مقطّعه است (نگا: بقره / .
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۴، سوره زخرف
- مفاد و غرض كلى سوره مباركه زخرف
- شرح مراد از اينكه در وصف قرآن فرمود: ((و انه فى امّ الكتاب لدينا لعلىّ حكيم ))
- گفتارى دو احتمال درباره ((احلكم تعقلون )) و پاسخ به آن
- احتجاج بر ربوبيت و يگانگى خداى تعالى با ذكر بخشى از آيات تكوينى او
- مقصود از به ياد آوردن نعمت پروردگار پس از سوار شدن بر كشتى ها و چهارپايان
تفسیر نور (محسن قرائتی)
حم «1» وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ «2» إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ «3»
حا، ميم. به كتاب روشنگر سوگند. همانا ما آن را قرآنى عربىّ قرار داديم باشد كه در آن تعقّل كنيد.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
حم «1»
(حم) حم: اقوال مفسرين در اين كلمه مباركه در اول سوره حم «مؤمن» بيان
«1» ثواب الاعمال، (چ 1403 ق بيروت) ص 143.
جلد 11 - صفحه 452
شد. معانى الاخبار از حضرت صادق عليه السلام: معناى آن «الحميد المجيد»، «1» به اسماى حسنى كه مبادى آنها به اين دو حرف مطرز باشد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
حم «1» وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ «2» إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ «3» وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ «4»
أَ فَنَضْرِبُ عَنْكُمُ الذِّكْرَ صَفْحاً أَنْ كُنْتُمْ قَوْماً مُسْرِفِينَ «5»
ترجمه
سوگند بكتاب واضح روشن
همانا ما قرار داديم آنرا قرآنى عربى باشد كه شما بعقل دريابيد
و همانا آن در اصل كتاب نزد ما هر آينه بلند مرتبه‌ايست داراى حكمت
آيا پس برداريم از ميان شما موجب تذكّر را از باب اعراض براى آنكه بوديد گروهى مسرف و از حد تجاوز كننده.
تفسير
خداوند متعال قسم ياد فرموده است بقرآن مبيّن حلال و حرام به بيان روشن تام و تمام كه ما آنرا قرآن عربى فصيح قرار داديم براى آنكه شما جماعت عرب تعقّل و تفكّر در الفاظ و معانى آن نموده بحقايق آن آشنا شويد و تصديق كنيد كه آن حقّ و صدق و از جانب خدا است و همانا آن قرآن در اصل كتب سماوى كه لوح محفوظ نزد ما است برتر و بالاتر از تمام كتب آسمانى است چون معجزه باقيه و جامع تمام حقائق و ناسخ تمام كتب و احكامش تا قيامت باقى و برقرار است و مطالبش محكم و متين و بر وفق حكمت و مصلحت تامّه عامّه است و گفته‌اند لوح محفوظ كتاب جامعى است كه تمام كتب سماويّه از روى آن استنساخ ميشود و تمام امور تا روز قيامت بر وفق آن مرتّب ميگردد اين خلاصه بيانات مفسّرين است كه حقير بتبع ايشان ذكر نموده و ترجمه را مبنى بر آن قرار دادم ولى در معانى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه امير المؤمنين عليه السّلام است كه در امّ الكتاب يعنى سوره فاتحه است چون در آن سوره مكتوب است قول خداوند
جلد 4 صفحه 593
اهدنا الصّراط المستقيم و آن امير المؤمنين عليه السّلام و معرفت او است و اين معنى را قمّى ره نيز از آنحضرت مكرّر نقل فرموده و در چند روايت ديگر كه در برهان منقول است تصريح شده كه مراد از علىّ حكيم در اين آيه امير المؤمنين عليه السّلام است و اينها همه مثبت نظريّه حقير است كه مفصّلا در اواخر سوره فاتحة الكتاب بيان نمودم با آنكه آنوقت باين احاديث واقف نبودم و نيز مؤيّد اين معنى است آنچه در مجمع اذعان بآن نموده كه علىّ حكيم دو صفت از صفات شخص زنده است و بر قرآن اطلاق نميشود مگر بر سبيل توسّع يعنى مجاز و بنابر اين به نظر حقير ظاهر آيه شريفه خصوصا بملاحظه اخبار مستفيضه از ائمه اطهار آنستكه همانا آن قرآن كه صراط مستقيم است در سوره امّ الكتاب كه از اسماء سوره حمد است نزد ما يعنى در عالم بالا بوجود جمعى نورانى خود هر آينه على بن ابى طالب عليه السّلام است كه بر طبق حكمت و مصلحت حكم فرمائى بفرمان الهى مينمايد و اينمعنى كه حكم فرمائى آنحضرت در تمام عوالم وجود بامر حق باشد براى مرحوم حجّة الاسلام و المسلمين آقا ميرزا سيد حسين رضوى قمّى قدّس سرّه كه از اعاظم علماء و اكابر اتقياء عصر حاضر بود در ضمن رؤياء عجيبى كشف شده بود و مكرّر نقل ميفرمودند و در روايات هم ذكر شده چنانچه در ذيل سوره سابقه اشاره بآن شد اين در صورتى است كه ضمير در انّه راجع بقرآن باشد اما اگر ضمير شأن باشد معنى اوضح و اسهل است و بتقريبى كه در اواخر سوره فاتحه ذكر شد دلالت بر مقام ولايت آنحضرت دارد با تصريح باسم شريف كه مطلوب در محاجّه با اعداء دين است و بعدا خداوند روى سخن را معطوف بكفّار عرب فرموده ميفرمايد آيا پس سزاوار است كه ما شما را بحال خود واگذاريم و موجبات تذكر را از قرآن و پيغمبر و امام بكلّى از ميان شما برداريم و دور نمائيم براى آنكه شما مردم متجاوز از حدّ و قدر خودتانيد اين از رحمت رحمانيّه ما دور است كه از هدايت و ارشاد شما صرف نظر نمائيم و ان كنتم بكسر همزه نيز قرائت شده و بنابر اين بيرون آوردن معلوم است بصورت مشكوك براى نادان شمردن آنها و شرطى است كه جزاء آن قبلا ذكر شده است.
جلد 4 صفحه 594
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيمِ
حم «1» وَ الكِتاب‌ِ المُبِين‌ِ «2»
الكلام في فضلها: از إبن بابويه مسندا از ابي بصير از حضرت باقر (ع) فرمود:
1» «من ادمن من قراءة حم الزخرف آمنه اللّه في قبره من هوام الارض و ضغضغة« القبر حتي يقف بين يدي اللّه عز و جل ثم جاء حتي يدخله الجنة».
و از خواص القرآن مرسلا از رسول اللّه (ص):
«من قرء هذه السورة کان ممن يقال يا عباد لا خوف عليكم و لا انتم تحزنون و من كتبها و شربها لم يحتج الي دواء يصيبه لمرض- الحديث».
حم از رموز قرآني است.
وَ الكِتاب‌ِ المُبِين‌ِ و او قسم است يعني قسم به كتاب که قرآن است که از اسامي معروفه آن كتاب است که جزو كتب اربعه است: تورات، زبور انجيل، قرآن. چنانچه مدرك اخبار اهل بيت نزد شيعه که حاوي اخبار است كتب اربعه متقدمين: كافي، من لا يحضر الفقيه، تهذيب و استبصار. و كتب اربعه متأخرين:
وسائل، وافي، بحار و مرآت العقول. و ساير كتب اخبار.
تنبيه: اينکه علماء اخبار تمام هم‌ّ آنها بر جمع آوري اخبار بوده که از اصول اربعمائة اصحاب ائمه اخذ كرده و مبوّب فرمودند و اما تمييز بين صحيح و موثق و مسند و مرسل و مقطوع و ضعيف در عهده مجتهدين است، و علماء رجال هم حالات روات را دست آورده در علم رجال ضبط شده بالجمله قدر مجتهدين خود و علماء شيعه را بدانيد که چه اندازه زحمت كشيده و اينها را در دسترس شيعه قرار داده و احكام را بيان فرموده و در كتب نوشته مثل محقق علامه
1- و لعل المنقول هكذا و ضغطة.
جلد 16 - صفحه 2
فخر المحققين، محقق كركي شهيدين، صاحب رياض، مستند جواهر، متاجر و غير اينها از كتاب استدلاليه و بجميع لغات فتاوي خود را در دسترس شيعه قرار داده و چه اندازه عمر عزيز خود را صرف اينکه قسمت‌ها نموده شكر اللّه سعيهم و اعلي- اللّه مقامهم و حشرهم اللّه مع ائمتهم که ميفرمايد: يَوم‌َ نَدعُوا كُل‌َّ أُناس‌ٍ بِإِمامِهِم- الاية- اسراء آيه 73- لكن امروز در نظر بسياري از متجددين با ضلال مضلين علماء شيعه را بدترين افراد بشر مي‌دانند چنانچه در اخبار خبر از امروز دادند و فرمودند:
«سيئاتي زمان يفرون من العلماء فرار الغنم من الذئب».
المُبِين‌ِ که قرآن مبيّن جميع عقائد و اخلاق و احكام و قصص ماضين و اخبار غيبي است و مواعظ و نصايح لكن بشرط اخذ از ائمه اطهار.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 1)- در آغاز این سوره باز با «حروف مقطعه» «حاء، میم» (حم).
رو برو می‌شویم، این چهارمین سوره‌ای است که با «حم» آغاز شده، که در باره آن قبلا بحث کرده‌ایم.
نکات آیه
روایات و احادیث
۱ - «المروى عن أئمتنا - علیهم السلام - انّها من المتشابهات الّتى إستأثر اللّه تعالى بعلمها و لایعلم تأویلها إلاّ هو;[۱] از امامان ما(ع) روایت شده است: این ها (حروف مقطعه که سوره ها با آنها آغاز مى شود) از متشابهاتى است که خدا علم آنها را به خود اختصاص داده و تأویل آنها را غیر از او کسى نمى داند».
موضوعات مرتبط
- حروف مقطعه :۱
- خدا: اختصاصات خدا ۱; علم خدا ۱
- قرآن: متشابهات قرآن ۱
منابع
- ↑ مجمع البیان،ج ۱، ص ۱۱۲; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۳۰، ح ۸ .
