النساء ١٤٦
ترجمه
| النساء ١٤٥ | آیه ١٤٦ | النساء ١٤٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِعْتَصَمُوا»: چنگ زدند. متوسّل شدند. «إِعْتَصَمُوا بِاللهِ»: به کتاب و شرع خدا تمسّک جستند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
محل نزول:
این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول آیات ۱۴۵ و ۱۴۶:[۲]
«شیخ طوسی» گوید: ابن جريج گويد: اين آيات درباره عبدالله بن ابى و ياران او نازل گرديده است.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِلَّا الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً «146»
مگر آنان كه توبه كرده و (گذشته‌ى خود را) اصلاح نموده و به (دامن لطف) خدا پناه برده و براى خدا از روى اخلاص به دين گرويده‌اند، پس اينان در زمره‌ى مؤمنان هستند وبزودى خداوند به مؤمنان، پاداشى بزرگ خواهد داد.
پیام ها
1- راه توبه، براى همه حتّى منافقان باز است و آنان را از «درك اسفل» به بهشت اعلا مى‌رساند. «إِلَّا الَّذِينَ تابُوا»
2- انسان آزاد است و مى‌تواند آگاهانه تغيير جهت دهد. «تابُوا»
3- همراه با شديدترين تهديدها، به مردم اميد هم بدهيد. فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ ... إِلَّا الَّذِينَ تابُوا
4- توبه تنها يك اظهار پشيمانى نيست، بلكه بازسازى همه جانبه است. «أَصْلَحُوا، اعْتَصَمُوا، أَخْلَصُوا»
5- توبه‌ى هر گناهى، به شكلى است. توبه‌ى نفاق، اصلاح به جاى تخريب، اعتصام به خداوند به جاى وابستگى به اين و آن، و اخلاص به جاى ناخالصى است. «أَصْلَحُوا و اعْتَصَمُوا و أَخْلَصُوا»
6- التقاط در عقايد و انديشه، ممنوع است. «أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ»
7- منافقانِ توّاب، در جدا شدن از هم‌فكرانشان احساس غربت نكنند. چون دوستان بهترى مى‌يابند. «فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ»
8- مؤمنان، از توبه كنندگان واقعى استقبال كنند و آنان را از خود بدانند. «فَأُولئِكَ
جلد 2 - صفحه 196
مَعَ الْمُؤْمِنِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِلاَّ الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً (146)
إِلَّا الَّذِينَ تابُوا: مگر آنان كه از نفاق توبه كنند، وَ أَصْلَحُوا: و به اصلاح آرند آنچه فاسد گردانيده باشند از اسرار و احوال و خبث عقايد در حال نفاق، وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ: و تمسك جويند و چنگ زنند به دين حقّه الهيه و سنت سنيّه نبويه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ: و خالص و پاكيزه گردانند دين خود را براى خدا، يعنى طاعت نكنند، مگر براى رضاى الهى، بر خلاف آنكه در هنگام نفاق قصد مى‌كردند از ريا و سمعه. حاصل آنكه على الحقيقه رجوع كنند از كفر به ايمان، و نفاق به اخلاص، و معصيت به طاعت. فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ: پس آن گروه كه به توبه و اصلاح و اعتصام و اخلاص موصوفند، با مؤمنان باشند در هر دو سراى. و نفرموده: فاولئك المؤمنون
«1» منهج الصادقين، جلد 3، صفحه 138.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 624
يا: من المؤمنين، به جهت غيظ و غضب بر ايشان. وَ سَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً: و زود باشد كه عطا فرمايد خداوند مؤمنان را مزدى بزرگ و ثوابى جميل، و اينان با ايشان شريك باشند.
تنبيه: توبه به منزله ترياقى است براى سموم مهلكه معاصى.
در جامع الاخبار- جابر بن عبد اللّه انصارى روايت نموده كه: زنى آمد خدمت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عرض كرد: اى نبى خدا، زنى كشت پسر خود را، آيا براى او توبه هست؟ رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: قسم به آن كسى كه جان محمد به دست اوست، اگر كسى بكشد هفتاد پيغمبر را، پس توبه كند و نادم شود و بداند خدا قلب او را كه رجوع نمى‌كند به معصيت ابدا، قبول مى‌فرمايد خدا توبه او را و عفو فرمايد از او. بدرستى كه باب توبه مفتوح است ما بين مشرق و مغرب، و بتحقيق تائب از گناه، مثل كسى است كه گناهى بر او نباشد.
و ايضا فرمود: آيا مى‌دانيد تائب كيست؟ عرض كردند: نه. فرمود: وقتى بنده توبه كند و راضى نگرداند خصماء را، پس نيست تائب. و هر كه توبه كند و تغيير ندهد مجلس و طعامش را، پس تائب نيست. و هر كه توبه نمايد و تغيير ندهد رفقاى خود را، پس تائب نيست. و هر كه توبه كند و زياد ننمايد عبادت خود را، پس تائب نيست. و هر كه توبه كند و تغيير ندهد لباسش را، پس تائب نيست. و هر كه توبه كند و تغيير ندهد فراش خود را، پس تائب نيست. و هر كه توبه كند و باز نشود قلبش و وسيع نگردد دستش، پس تائب نيست. و هر كه توبه كند و آرزوى خود را كوتاه نكند و حفظ ننمايد زبان خود را، پس نيست تائب. و هر كه توبه كند و پيش نفرستد فضل قوت خود را به دستش، پس نيست تائب. و زمانى كه استقامت پيدا كرد بر اين صفات، پس او تائب خواهد بود. «1»
«1» بحار الانوار، جلد 6، صفحه 35 و 36، حديث 52. با اضافه بودن چند عبارت.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 625
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِلاَّ الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً (146)
ترجمه
مگر آنانكه توبه كردند و اصلاح نمودند و توسل جستند بخدا و خالص كردند دينشان را از براى خدا پس آنها با مؤمنانند و زود باشد كه بدهد خدا مؤمنان را مزدى بزرگ..
تفسير
در دستگاه الهى هميشه و براى هر كس در توبه باز است اگر چه منافق باشد كه بدتر از كافر است همينكه توبه كرد و اصلاح نمود مفاسد سابقه خود را و اعتصام و تمسك جست بدين حق و متوسل شد باولياء خدا و خالص نمود دين خود را از شرك و عمل خود را از ريا و هر چه غير خدا باشد با اهل ايمان شريك خواهد بود در رتبه و اجر در دنيا و آخرت.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِلاَّ الَّذِينَ تابُوا وَ أَصلَحُوا وَ اعتَصَمُوا بِاللّه‌ِ وَ أَخلَصُوا دِينَهُم لِلّه‌ِ فَأُولئِكَ مَعَ المُؤمِنِين‌َ وَ سَوف‌َ يُؤت‌ِ اللّه‌ُ المُؤمِنِين‌َ أَجراً عَظِيماً (146)
مگر كساني که توبه كردند از نفاق و اعمال صالحه بجا آورند و چنگ زدند بدستورات الهي و خالص كردند دين حق را از اديان باطله پس اينها با مؤمنين هستند و بزودي خداوند بآنها اجر عظيم عنايت ميفرمايد.
إِلَّا الَّذِينَ تابُوا توبه از نفاق ايمان بدين حق است قلبا که باطن موافق با ظاهر باشد وَ أَصلَحُوا که ظاهر هم موافق با باطن باشد عكس نفاق مثل فسّاق مؤمنين نباشند که قلبا معتقد هستند ولي عملا مرتكب معاصي ميشوند.
وَ اعتَصَمُوا بِاللّه‌ِ که ترك آميزش كنند با كفار و معاندين و دين مقدّس اسلام را محكم بگيرند و پاي بند بآن باشند وَ أَخلَصُوا دِينَهُم لِلّه‌ِ که هيچ رائحه شرك و كفر در او نباشد و فقط خداپرست و مطيع اوامر و نواهي او باشند.
فَأُولئِكَ مَعَ المُؤمِنِين‌َ يعني در حزب مؤمنين وارد ميشوند و جزو آنها ميشوند و در عداد آنها محسوب ميگردند.
وَ سَوف‌َ يُؤت‌ِ اللّه‌ُ المُؤمِنِين‌َ أَجراً عَظِيماً از فوائد ايمان و مثوبات اخروي و دنيوي آن بهره‌مند ميشوند، و تفسير به اينكه در مثوبات با مؤمنين شركت ميكنند خلاف ظاهر است زيرا قطعا اينها مؤمن ميشوند با اينکه خصوصيات در آيه.
252
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- منافقان در صورت توبه، اصلاح گذشته، تمسک به خدا و اطاعت خالصانه، به آتش دوزخ گرفتار نخواهند شد. (إنّ المنفقین ... الا الذین تابوا و أصلحوا و اعتصموا باللّه و أخلصوا دینهم)
۲- منافقان در صورت توبه، اصلاح گذشته، تمسک به خدا و اطاعت خالصانه از او، در زمره مؤمنان واقعى قرار مى گیرند. (الا الذین تابوا ... فأولئک مع المؤمنین)
۳- باز بودن راه توبه و بازگشت، حتى براى منافقان (الا الذین تابوا و أصلحوا و اعتصموا باللّه)
۴- اصلاح و جبران گذشته، پیروى از فرامین الهى و پرهیز از ریا، شرط پذیرش و ثمربخش بودن توبه منافقان (الا الذین تابوا و أصلحوا و اعتصموا باللّه و أخلصوا دینهم اللّه) چنانچه جمله هاى «اصلحوا» و «اعتصموا» و «اخلصوا»، بیانگر شرایط قبولى توبه منافقان باشد، مراد از «اعتصموا» با توجه به صفات شمرده شده براى آنان پیروى از اوامر خداوند و مراد از «اخلصوا» پرهیز از ریا که از ویژگیهاى منافقین شمرده شده است، مى باشد.
۵- اصلاح گذشته، مشروط به توبه و پشیمانى از اعمال نارواست و اطاعت خالصانه از خداوند در گرو اعتصام به اوست. (الا الذین تابوا و أصلحوا و اعتصموا باللّه و أخلصوا دینهم) ظاهراً جمله «اصلحوا» و «اعتصموا» و «اخلصوا»، هر یک مترتب بر دیگرى است. یعنى بدون بازگشت از نفاق، اصلاح ممکن نیست، و بدون اصلاح، اعتصام به خدا امکان ندارد، و بدون اعتصام به خدا، رهایى از ریا غیر ممکن است.
۶- جامعه ایمانى، موظف به پذیرش توبه کنندگان واقعى (الا الذین تابوا و أصلحوا ... فأولئک مع المؤمنین) از جمله «فأولئک مع المؤمینن»، استفاده مى شود که جامعه اسلامى باید پذیراى منافقین تائب باشد و آنان را به عنوان عضوى از جامعه اسلامى بپذیرد.
۷- توبه باید متناسب با گناه باشد. (الا الذین تابوا و أصلحوا ... و أخلصوا) با توجه به ویژگیهاى منافقان، که در آیات گذشته شمرده شد و تناسب آنها با شرایطى که براى قبولى توبه آنان بیان گردید، معلوم مى شود هر گناه، توبه اى ویژه دارد.
۸- دورى از نفاق، جبران گذشته، اعتصام به خدا و پرهیز از ریا، شرط تحقق ایمان واقعى است. (الا الذین تابوا و أصلحوا و اعتصموا باللّه ... فأولئک مع المؤمنین)
۹- وعده خداوند به برخوردارى مؤمنان، از پاداشى بس بزرگ (و سوف یؤت اللّه المؤمنین أجراً عظیماً)
۱۰- منافقان تائب، بهره مند از پاداش بزرگ خدا خواهند بود. (فأولئک مع المؤمنین و سوف یؤت اللّه المؤمنین أجراً عظیماً)
۱۱- پاداش الهى، داراى مراتبى مختلف است. (و سوف یؤت اللّه المؤمنین أجراً عظیماً)
۱۲- وعده پاداش بزرگ، و تهدید به دوزخ، از روشهاى قرآن براى ترغیب مردم به ایمان و دورى از کفر و نفاق (إنّ المنفقین فى الدرک ... و سوف یؤت اللّه المؤمنین أجراً عظیماً)
موضوعات مرتبط
- اصلاح: آثار اصلاح ۱، ۴ ; زمینه اصلاح ۵
- اطاعت: خالصانه ۱، ۲
- اعتصام: به خدا ۱، ۲، ۵، ۸
- ایمان: تشویق به ایمان ۱۲ ; شرایط ایمان ۸
- پاداش: مراتب پاداش ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲ ; وعده پاداش ۱۲
- پشیمانى: موارد پشیمانى ۵
- توابین: پاداش توابین ۱۰
- توبه: آثار توبه ۱، ۲، ۵ ; توبه از گناه ۷ ; شرایط توبه ۷ ; شرایط قبولى توبه ۴ ; قبول توبه ۳، ۶
- جامعه،: مسؤولیّت جامعه، دینى ۶
- جهنّم: نجات از جهنّم ۱
- خدا: اطاعت از خدا ۲، ۴، ۵ ; پاداش خدا ۱۰، ۱۱ ; وعده خدا ۹
- ریا: اجتناب از ریا ۴، ۸
- عمل: ناپسند ۵
- کفر: اجتناب از کفر ۱۲
- گناه: اصلاح گناه ۸
- منافقان: توبه منافقان ۱، ۲، ۳، ۴، ۱۰
- مؤمنان: پاداش مؤمنان ۹ ; صفات مؤمنان ۲
- نفاق: اجتناب از نفاق ۸، ۱۲
- هدایت: روش هدایت ۱۲
