النساء ١٤٧
| کپی متن آیه |
|---|
| مَا يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذَابِکُمْ إِنْ شَکَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ وَ کَانَ اللَّهُ شَاکِراً عَلِيماً |
ترجمه
| النساء ١٤٦ | آیه ١٤٧ | النساء ١٤٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«شَاکِراً»: شکرگزار. مراد این که خداوند کار بندگان را بی‌مزد نمی‌گذارد و در برابر طاعت محدود و اندک دنیا، پاداش نامحدود و فراوان آخرت را عطاء می‌فرماید.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ وَ كانَ اللَّهُ شاكِراً عَلِيماً «147»
اگر شكر گزاريد و ايمان آوريد، خداوند مى‌خواهد با عذاب شما چه كند؟
در حالى كه خداوند همواره حقّ شناس داناست.
پیام ها
1- كيفرهاى الهى، بر پايه‌ى عدالت اوست، نه انتقام و قدرت‌نمايى. عامل عذاب، خود انسان‌هايند. «ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ»
2- شناخت نعمتهاى او و شكر آنها، زمينه‌ى قبول دعوت و ايمان است.
«شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ»
3- ايمان به خداوند، بارزترين جلوه‌ى شكرگزارى است. «إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ»
4- شكر، هم مايه‌ى نجات از قهر، هم سبب دريافت لطف بيشتر است. «ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ، كانَ اللَّهُ شاكِراً»
5- اگر شما شكر كنيد، خداوند هم نسبت به شما شاكر است. «كانَ اللَّهُ شاكِراً»
6- خداوند، با آنكه بى نياز است، ولى از بنده‌ى كوچكش تشكّر مى‌كند. چرا ما شكر او را به جا نياوريم؟! «إِنْ شَكَرْتُمْ، كانَ اللَّهُ شاكِراً»
جلد 2 - صفحه 197
جزء «6»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ وَ كانَ اللَّهُ شاكِراً عَلِيماً (147)
بعد از آن خطاب به اهل نفاق كه تائب و مؤمن شده باشند و اصلاح نيات و اعمال كرده‌اند، مى‌فرمايد:
ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ: چرا عذاب فرمايد شما را خداوند، يعنى البته عذاب نكند و احتياج ندارد به عذاب شما، براى تشفى غيظى يا جلب نفعى يا دفع ضررى. منزّه است ذات احديّت الهى از احتياج و عوارض، و عقاب فرمايد مصر بر كفر را، زيرا اصرارش مانند مزمن شدن مرض است. به سبب عدم پرهيز، و عاقبت چنين مريضى، هلاكت باشد شما را. إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ: اگر شكر گوئيد بر نعم او و تصديق نمائيد به وحدانيّت ذات اقدس او از روى تحقيق.
خلاصه معنى آنكه: عذاب نمودن حق تعالى شما را، نه به جهت استيفاى غيظ او يا دفع ضرر از او يا استجلاب نفع به او مى‌باشد، زيرا ذات اقدس ذو الجلال غنى متعالى است از نفع و ضرر. و در بعضى ادعيه مأثوره از ائمه هدى واقع شده كه: سبحان من لا يزيده طاعة المطيعين و لا ينقصه معصية العاصين. «1» پس اينكه مصرّ به كفر را معاف مى‌سازد، به جهت آنست كه اصرار دارد، و بر آن، مانند سوء مزاجى است كه مؤدى به مرضى شود، و چون آن زايل شود به ايمان و شكر، او از آن برى و از تبعه آن خلاص باشد. بعد از آن بر سبيل تشكر، به شكرگزارى آن مى‌شود و بعد امعان نظر مى‌نمايد و منعم را مى‌شناسد و ايمان به او مى‌آورد. وَ كانَ اللَّهُ شاكِراً عَلِيماً: و هست خداى تعالى ثواب دهنده شاكران، دانا به حقوق و شكر ايمان.
تنبيه: شكر در نعمت، ثناست به ازاى نعمتهاى او؛ و قيام شكر به سه چيز
«1» منهج الصادقين، جلد 1، صفحات 138 و 139.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 626
است: اول- معرفت منعم كه آفاق و انفس مشتمل بر آنست. دوم- تشكر و شادمانى به وصول آن نعمتها به او. سوم- جهد نمودن در تحصيل رضاى منعم به قدر امكان و استطاعت، و آن به محبت او باشد در باطن، و ثناى او و تعظيم او بر وجهى كه لايق باشد در قول و سعى در قيام به آنچه بايد نمود از مكافات طاعت با اعتراف به عجز و قصور.
در جامع الاخبار- قال الصادق عليه السّلام: انّ اللّه تعالى انعم على قوم بالمواهب و لم يشكروا فصارت عليهم وبالا و ابتلى قوما بالمصائب فصبروا فصارت عليهم نعمة. فرمود حضرت صادق عليه السّلام: بدرستى كه خداى تعالى انعام فرمايد قومى را به مواهب، و شكر نمى‌كنند بر آن نعم؛ پس مى‌گردد وبال. و مبتلا سازد قومى را به مصائب، پس صبر كردند، پس گرديد بر ايشان نعم.
و قيل: الشّكر قيد الموجود و صيد المفقود.
و قيل: الشّكر قيد للنّعمة الحاضرة و صيد للنّعمة الغائبة.
بعضى گفته‌اند: شكر سبب قيد موجود و صيد مفقود است. و مراد از شكر، بذل و صرف عبد است نعمت را در آنچه خدا آن را براى او مقرر فرموده، مثلا شكر نعمت زبان، ثنا و تحميد الهى و طلب خير براى مؤمنين و احتراز از سخن لغو و حرام است. و ايضا شكر نعمت چشم، نظر در صنع و كلام الهى و بستن از منهيات است. و ايضا شكر نعمت گوش، شنيدن مواعظ و آيات الهى، و اعراض از آنچه حرام مى‌باشد. و همچنين ساير اعضا و جوارح و قواى ظاهريه و باطنيه كلا.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ وَ كانَ اللَّهُ شاكِراً عَلِيماً (147)
جلد 2 صفحه 145
ترجمه
چه كار دارد خدا بعذاب شما اگر شكر كرديد و ايمان آورديد و باشد خدا شكرپذير دانا..
تفسير
افعال خداوند معلل باغراض شخصيّه نيست اينكه بندگانرا عذاب مى‌فرمايد نه براى آنستكه از عذاب آنها فائده باو ميرسد يا ضررى از او مرتفع ميشود يا عقده از كسى در دل دارد كه خواسته باشد تشفّى قلب خود را حاصل نمايد چون تمام اينها لوازم احتياج است و او غنى بالذات از جميع ما سوى است بجميع جهات بلكه چون ارحم الراحمين است مى‌خواهد آئينه قلوب بندگانرا از زنگ كفر و نفاق پاك فرمايد تا قابل شود براى تجلّى انوار الهى و وصول بنعم غير متناهى چون كفر و نفاق و عصيان امراض قلبيه هستند كه دواى آنها ايمان و خلوص و توبه و انابه است و مريض اگر بخودى خود دوا نخورد پدر مهربان بسختى بايد باو بخوراند تا شفا يابد و الا هلاك مى‌شود و از نعمت حيات محروم ميگردد چنانكه كافر و فاسق به تبعات و مفاسد اعمال خودشان در دنيا و آخرت گرفتار ميشوند نهايت آنكه فاسق بعذاب منزّه ميشود و كافر بوبال ابدى دچار ميگردد چنانچه در سوره بقره در ذيل آيه بلى من كسب سيئة بيان شد و اينكه شكر بر ايمان مقدم شده است براى آنستكه مقتضاى شكرگزارى ايمان و اطاعت است و بعضى گفته‌اند براى آنستكه بنده ابتدا نظر بنعم الهى مينمايد و شكر ميكند با آنكه هنوز منعم را نشناخته از كسيكه آن نعمتها را باو عطا فرموده بعد از اين در مقام شناختن منعم برميآيد و ايمان ميآورد و خداوند شكر پذير و ثواب دهنده است در مقابل شكر و كم را قبول مى‌فرمايد و زياد اجر ميدهد و دانا است بمراتب شكر و ايمان و حق جزاى آن.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
ما يَفعَل‌ُ اللّه‌ُ بِعَذابِكُم إِن شَكَرتُم وَ آمَنتُم وَ كانَ اللّه‌ُ شاكِراً عَلِيماً (147)
چه ميكند خداوند بعذاب شما اگر شاكر شديد و ايمان آورديد و حال آنكه خدا جزاء شكر را ميدهد و علم بايمان شما دارد.
ما يَفعَل‌ُ اللّه‌ُ بِعَذابِكُم اشاره به اينكه عذاب كسي که منافق بوده سپس ايمان آورده بر خداوند نفعي ندارد و در ترك عذاب ضرري باو متوجه نميشود چون غني بالذات است و محل عوارض واقع نميشود بلكه عذاب دائر مدار استحقاق است و مفروض اينست که مؤمن شده ديگر استحقاق عذاب ندارد زيرا
(الاسلام يجب ما قبله)
بلكه مستحق مثوبات ميشود از دو جهت يكي از جهت شكر نعمت ايمان و اتيان بوظائف دين چنانچه ميفرمايد وَ سَنَجزِي الشّاكِرِين‌َ آل عمران 145، و ديگر از جهت ايمان و وعده‌هاي بسيار که در آيات باهل ايمان داده شده و لذا ميفرمايد إِن شَكَرتُم وَ آمَنتُم که رفع عذاب منوط باين دو امر است چنانچه مثوبات هم دائر مدار اينکه دو امر است.
وَ كانَ اللّه‌ُ شاكِراً عَلِيماً بمنزله علت است و معناي شاكر نه اينست که كسي نعمتي بخدا داده باشد تا او شكر نعمت كند لا تَمُنُّوا عَلَي‌َّ إِسلامَكُم بَل‌ِ اللّه‌ُ يَمُن‌ُّ عَلَيكُم أَن هَداكُم لِلإِيمان‌ِ حجرات آيه 17، بلكه مراد اينست که جزاي وافر عنايت ميفرمايد بشاكر. و (عليما) يعني از باطن شما خبر دارد.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- خداوند، بندگان را از سر نیاز عذاب نمى کند. (ما یفعل اللّه بعذابکم)
۲- ایمان به خدا و شکر نعمتهاى او، موجب گرفتار نشدن انسان به عذاب دوزخ است. (ما یفعل اللّه بعذابکم إن شکرتم و ءامنتم) مراد از عذاب به قرینه آیه ۱۴۵ (فى الدرک الاسفل من النار)، آتش جهنم است.
۳- منافقان به خاطر ناسپاسى و کفرشان به خدا، مستحق عذاب دوزخند. (إنّ المنفقین فى الدرک الاسفل ... ما یفعل اللّه بعذابکم إن شکرتم و ءامنتم) بنابر اینکه خطاب، متوجه منافقان باشد، آیه شریفه اشاره به ناسپاسى و بى ایمانى آنان دارد و آن را از موجبات گرفتارى دوزخ مى شمرد.
۴- کفر به خدا، و ناسپاسى نعمتهاى او، موجب گرفتار شدن انسان به عذاب الهى (ما یفعل اللّه بعذابکم إن شکرتم و ءامنتم)
۵- عذاب الهى، بازتاب و نتیجه عقیده و عمل انسانهاست. (ما یفعل اللّه بعذابکم إن شکرتم و ءامنتم) جمله «ما یفعل»، دلالت مى کند که خداوند خواهان عذاب بندگان نیست. و جمله «ان شکرتم ...»، مى رساند که ناسپاسى و بى ایمانى خود انسان عامل عذاب اوست.
۶- روحیه شکر و سپاسگزارى، زمینه ساز ایمان به خداست.* (إن شکرتم و ءامنتم) تقدیم «شکرتم» بر «ءامنتم»، مى تواند اشاره به این معنا باشد که شکر نعمت، مستلزم شناخت منعم (خداوند) است و نتیجه شناخت منعم، ایمان به اوست.
۷- ایمان به خداوند، بارزترین نمود شکر و سپاس انسان به درگاه اوست. (إن شکرتم و ءامنتم) جمله «ءامنتم» پس از «شکرتم»، مى تواند بیان شکر و تعیین بارزترین و مهمترین مصداق آن باشد.
۸- خداوند، شاکر (سپاسگزار) و علیم (بسیار دانا) است. (و کان اللّه شاکراً علیماً)
۹- مؤمنانِ سپاسگزار در برابر نعمتهاى خداوند، بهره مند از پاداشهاى اویند. (إن شکرتم و ءامنتم و کان اللّه شاکراً علیماً) شکر خداوند در حقیقت پاداش و ثواب اوست به بندگان. و این پاداش در مقابل همان سپاسگزارى و ایمان بندگان است.
۱۰- پاداش الهى، داراى تناسب و همگونى با اعمال انسانهاست. (إن شکرتم و ءامنتم و کان اللّه شاکراً علیماً) توصیف خداوند به «شاکرا» که حکایت از پاداش دهى او در مقابل شکرگزارى بندگان است، مى رساند که پاداشهاى الهى مناسب با رفتار و کردار نیک انسانهاست.
۱۱- آگاهى همه جانبه خداوند به توبه کنندگان راستین و سپاسگزاران مؤمن و مراتب ایمان و شکر آنان (إن شکرتم و ءامنتم و کان اللّه شاکراً علیماً) توصیف خداوند به «علیم»، پس از جمله «ان شکرتم و ءامنتم» و «الذین تابوا»، مى رساند که متعلق علم، همان ایمان، شکر و توبه بندگان و مقدار و خصوصیات آن است.
۱۲- علم و آگاهى گسترده خداوند، تضمین کننده پاداش دهى او به بندگان مؤمن و شاکر خویش (إن شکرتم و ءامنتم و کان اللّه شاکراً علیماً)
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: شاکر ۸ ; علیم ۸
- ایمان: آثار ایمان ۲ ; ایمان به خدا ۲، ۶، ۷ ; حقیقت ایمان ۷ ; زمینه ایمان ۶ ; متعلق ایمان ۲، ۶، ۷ ; مراتب ایمان ۱۱
- توّابین: صادق ۱۱
- خدا: بیخنیازى خدا ۱ ; پاداش خدا ۱۰ ; عذاب خدا ۱، ۵ ; علم خدا ۱۱، ۱۲ ; موجبات پاداش خدا ۱۲ ; موجبات عذاب خدا ۴
- شاکران: پاداش شاکران ۱۲
- شکر: آثار شکر ۲، ۶ ; شکر خدا ۷، ۹
- عذاب: اهل عذاب ۳ ; موجبات نجات از عذاب ۲
- عقیده: آثار عقیده ۵
- عمل: آثار عمل ۵ ; پاداش عمل ۱۰
- کفر: آثار کفر ۴ ; کفر به خدا ۳، ۴ ; کیفر کفر ۳
- کفران: آثار کفران نعمت ۴ ; کیفر کفران ۳
- منافقان: کفر منافقان ۳ ; کفران منافقان ۳
- مؤمنان: پاداش مؤمنان ۹، ۱۲ ; شکر مؤمنان ۹ ; مؤمنان شاکر ۱۱
- نظام جزایى:۱، ۱۰
منابع
