آل عمران ١٧٠
ترجمه
| آل عمران ١٦٩ | آیه ١٧٠ | آل عمران ١٧١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَرِحِینَ»: شادمانان. حال ضمیر (و) در (یُرْزَقُونَ) است. «یَسْتَبْشِرُونَ»: شادمان و خوشحالند. مژده و نوید می‌دهند (نگا: فرهنگ لسان‌العرب، و محیط‌المحیط).
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«170» فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ
آنان بخاطر آنچه خداوند از فضلش به آنها داده، شادمانند و به كسانى كه به دنبال ايشانند، ولى هنوز به آنها ملحق نشده‌اند، مژده مى‌دهند كه نه ترسى بر آنها است و نه غمى خواهند داشت.
نکته ها
در روايات آمده است: مؤمنان واقعى كه قرآن و اهل‌بيت پيامبر عليهم السلام را با هيچ كتاب و رهبر ديگرى عوض نمى‌كنند، مشمول بشارت اين آيه هستند. همچنين استفاده مى‌شود كه زندگى برزخى يك زندگى واقعى و داراى رزق و حيات و شادى و بشارت است. و مراد از آن تنها باقى ماندن نام نيك در تاريخ نيست.
پیام ها
1- شادى شهدا به الطاف الهى است، نه عملكرد خودشان. «فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ»
2- شهدا الطاف الهى را تفضّل الهى مى‌دانند، نه پاداش خون خود. «مِنْ فَضْلِهِ»
3- شهدا از همرزمان خود دل نمى‌كنند و آينده خوب را به آنها بشارت مى‌دهند.
«يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ»
4- شهدا زندگى جمعى دارند، به يكديگر ملحق مى‌شوند و در انتظار ديگران هستند. «يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ»
5- علاقه به سعادت ديگران و ملحق شدن آنان به كاروان عزّت و شرف، يك ارزش است. «وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا»
6- كاميابى شهدا، هميشگى است و هرگز غم از دست دادن نعمتى را ندارند.
«أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 651
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (170)
فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ: در حالتى كه شادمانند شهداء به آنچه عطا فرموده، مِنْ فَضْلِهِ: از فضل خود، كه آن رضا و خشنودى الهى است كه مافوق عطاهاى ديگر مى‌باشد. يا آن شرف شهادت و فوز به حيات ابديه و تقرب ايزدى و تمتع به نعيم سرمدى است. وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ: و خوشحال و
«2» نهج البلاغه حكمت.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 301
مسرور مى‌شوند به آنانكه هنوز ملحق نشده‌اند به ايشان، مِنْ خَلْفِهِمْ: از عقب ايشان، يعنى خوشحال و شادمانند به بشارت دادن ايشان را به آنكه خويشان و برادران دينى ايشان به درجه شهادت رسند و به آنها واصل شوند، و در كرامت با ايشان شريك گردند.
بيان: مفسرين را در آيه شريفه وجوهى است: 1- فرح شهداء به آنست كه مى‌دانند اقربا و دوستان در عقب آنها بر ايمان و طاعت ثابت، و خدا اجر به آنها مرحمت فرمايد. و ايشان به ميامن كثرت طاعت و مجاهده نفس، به ايشان ملحق شوند. 2- خوشحالى آنها به اينست كه مقدم شدند بر جماعتى كه در خلف آنها بودند و سبقت بر ايشان به اين مرتبه عظمى رسيدند. 3- شادمان هستند نسبت به آنانكه در خلف آنها بودند و مردند و به فيض شهادت ايشان نائل نشدند. 4- در وقت قبض روح شهيد، كتابى به او دهند كه در آن ذكر خوشحالى و مزيت مرتبه برادران او است كه قبل از او به شرف شهادت نائل شدند، بدين جهت خوشحال شوند. 5- استبشار ايشان به آن چيزى است كه مبين شده بر ايشان از امر آخرت.
أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ: اينكه هيچ ترسى نيست بر ايشان در آنچه در پيش ايشان خواهد بود از اهوال قيامت، وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ: و نيستند ايشان كه اندوهناك شوند بر مفارقت دوستان كه در دنيا داشتند.
حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در فضيلت شهداء فرمايد: وقتى شهيد از اسب خود به سبب نيزه يا ضرب شمشير به زير آيد، هنوز نرسيده به زمين، مگر آنكه مى‌فرستد خداوند عز و جل زوجه او حور العين را، پس بشارت دهد او را به آنچه خدا مهيا فرموده براى او از كرامت. و وقتى به زمين رسد، گويد: مرحبا به روح طيب كه خارج شود از بدن طيب، بشارت دهم تو را به آنچه نه چشمى ديده و نه گوشى شنيده و نه به قلب بشرى خطور نموده. «1»
«1» بحار الانوار، جلد 100، باب وجوب الجهاد و فضله، صفحه 13، حديث 27- صحيفة الامام الرضا، صفحه 86 (طبع آستان قدس رضوى)
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 302
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (170)
ترجمه
شادمانند بآنچه دادشان خدا از فضل خود و خوشنودند بحال آنانكه ملحق نشدند بايشان بعد از ايشان بآنكه نيست ترسى بر ايشان و نه ايشان اندوهناك شوند.
تفسير
دو نعمت ديگر خداوند بر فائزين بمقام قرب خود انعام فرموده است يكى فرح است كه آن به نظر حقير شادمانى باطنى است كه بواسطه فوز به مقام قرب و نيل به مقام شهادت و حيات و نعيم ابدى دارند و ديگر سرور است كه آن ظاهرا خوشنوديى است كه امر آن ظاهر باشد كه از حال دوستان خودشان كه بقاياى مؤمنينند دارند كه آنها هم بحمد اللّه بشرف ايمان
جلد 1 صفحه 532
مشرف شدند و از عذاب ابدى نجات يافتند و خوفى بر سوء عاقبت آنها نيست و آنها در قيامت محزون نميشوند و محتمل است اشاره بآن باشد كه عمده گوارائى اين فرح و سرور آنستكه بهيچ وجه ترس و حزنى در آن راه ندارد بخلاف فرح و سرورهاى دنيوى كه غالبا بلكه دائما مشوب بخوف‌ها و حزن‌ها است هزارش ماتم و يكدم عروسى است عياشى از حضرت باقر (ع) روايت نموده كه مردى حضور مبارك شرفياب شد و عرض كرد كه من خيلى شايق بجهادم حضرت فرمود جهاد كن در راه خدا اگر كشته شدى بحيات و نعيم ابدى و قرب سرمدى نائل خواهى شد و اگر بميرى اجر تو را جز خداوند نميتواند بدهد و اگر بسلامت مراجعت كنى از گناهان پاك و برحمت الهى نائل خواهى شد و اين تفسير اين آيه است و در كافى از آنحضرت نقل شده كه فرمود و اللّه آنها شيعيان ما هستند كه چون ارواح ايشان داخل بهشت شود و به كرامت الهى نائل گردد عالم ميشوند و يقين پيدا ميكنند كه آنها بر حق بودند و ثابت بدين خدا و خورسند ميشوند از حال برادران مذهبى خودشان كه به فيض تشيع و محبت اهل بيت نائلند و در دنيا هستند و از حضرت صادق (ع) روايت شده است كه پرسيدند چه ميفرمائيد در اين روايت كه نقل شده ارواح مؤمنين در حوصله‌هاى مرغهاى سبز است كه در اطراف عرشند فرمود خير مؤمن گرامى‌تر از آنستكه خداوند روح او را در حوصله مرغ قرار دهد ولى در ابدانى هستند مانند ابدان خودشان حقير عرض ميكنم چون آن ابدان در نهايت لطافت است و در روايت قبل از آنها تعبير بارواح شده است اگرچه گاهى روح گفته ميشود و روح و جسد معا اراده ميشود چنانچه در دعاى ندبه نسبت معراج بروح داده شده با آنكه معا مراد است و شمه از اين مقال در ذيل آيه وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتٌ در سوره بقره گذشت.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللّه‌ُ مِن فَضلِه‌ِ وَ يَستَبشِرُون‌َ بِالَّذِينَ لَم يَلحَقُوا بِهِم مِن خَلفِهِم أَلاّ خَوف‌ٌ عَلَيهِم وَ لا هُم يَحزَنُون‌َ (170)
مسرورند بآنچه خداوند بآنها عنايت فرموده و بشارت ميدهند بكساني که هنوز از دنيا نرفته و آنها را در دنيا گذارده از مؤمنين که خوفي از عذاب نداشته باشيد
جلد 4 - صفحه 427
و محزون از فقدان نعمت نباشيد که خداوند شما را عذاب نخواهد فرمود و از فضل خود محروم نمينمايد.
و در اخبار دارد که اينکه بشارت به شيعيان ما است که گذشتگان آنها بلاحقين ميدهند، از حضرت صادق عليه السّلام است فرمود
(هم و اللّه شيعتنا اذا دخلوا الجنة و استقبلوا الكرامة من اللّه استبشروا بمن لم يلحقوا بهم من اخوانهم المؤمنين الخبر) تفسير علي بن ابراهيم.
و كليني از حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده فرمود
(هم و اللّه شيعتنا حين صارت ازواجهم في الجنة و استقبلوا الكرامة من اللّه عزّ و جل‌ّ و استيقنوا انّهم كانوا علي الحق و علي دين اللّه جل‌ّ ذكره فاستبشروا بمن لم يلحقوا بهم من اخوانهم من خلفهم من المؤمنين الّا خوف عليهم و لا هم يحزنون).
و از اينکه اخبار چند نكته استفاده ميشود: يكي آنكه آيه مخصوص بشهداء نيست، ديگر آنكه گناهان شيعه آمرزيده خواهد شد که خوف از آن نداشته باشند و محزون از منع فيوضات نباشند، سوم آنكه دين خدا منحصر بمذهب شيعه است و غير آن باطل است هر چه هست.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 170)- در این آیه به گوشه‌ای از مزایا و برکات فراوان زندگی برزخی شهیدان اشاره کرده و می‌فرماید: «آنها به خاطر نعمتهای فراوانی که خداوند از فضل خود به آنها بخشیده است خوشحالند» (فَرِحِینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ).
خوشحالی دیگرشان به خاطر برادران مجاهد آنهاست، همان‌طور که قرآن می‌گوید: «و به خاطر کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند (مجاهدان و شهیدان آینده، نیز) شادمانند (زیرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان می‌بینند و می‌دانند) که نه ترسی بر آنهاست و نه غمی» از روز رستاخیز و حوادث وحشتناک آن (وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ).
نکات آیه
۱- سرور و شادمانى کشته شدگان راه خدا، به آنچه خداوند از فضل خویش به آنان ارزانى داشته است. (فرحین بما اتیهم اللّه من فضله)
۲- لطف و عنایت خداوند به کشته شدگان در راه او (شهیدان) (فرحین بما اتیهم اللّه من فضله)
۳- حیات ویژه و مقام والاى شهیدان و ارتزاق آنها نزد خداوند، از تفضّلات الهى به آنان (فرحین بما اتیهم اللّه من فضله) بنابر اینکه مراد از «ما اتیهم اللّه»، همان باشد که در آیه قبل بیان شد ; یعنى حیات ویژه و ... .
۴- فضل الهى و عطایاى بیش از استحقاق به شهیدان، موجب شادمانى آنان (فرحین بما اتیهم اللّه من فضله) با توجّه به معناى «فضل» (بخشش بیش از حد استحقاق و از روى عنایت)، برداشت فوق استفاده شده است.
۵- زندگى برتر و بهتر شهدا در عالم برزخ، نسبت به زندگى آنان در دنیا (فرحین بما اتیهم اللّه من فضله و یستبشرون) شادمانى شهیدان و نیز آرزوى رسیدن دیگر همرزمانشان به تفضل الهى، حاکى از برترى زندگى اخروى و برزخى آنان نسبت به زندگى دنیاست.
۶- شادمانى و علاقه شهیدان نسبت به سعادتمندى دیگر مجاهدان و رسیدنشان به مقام کشته شدگان راه خدا (و یستبشرون بالّذین لم یلحقوا بهم من خلفهم)
۷- وجود حیات برزخى، پس از مرگ تا قیامت* (بل احیآء عند ربهم یرزقون. فرحین بما اتیهم اللّه من فضله و یستبشرون)
۸- زندگى جمعى شهیدان در عالم برزخ* (و یستبشرون بالّذین لم یلحقوا بهم) جمله «لم یلحقوا بهم»، دلالت بر این دارد که همرزمان شهیدان پس از شهادت به آنان ملحق مى شوند. بنابراین شهیدان به صورت متفرق زندگى نمى کنند، بلکه شهیدان سراسر تاریخ به یکدیگر مى پیوندند.
۹- لزوم توجّه و علاقمندى به سعادت مؤمنان (و یستبشرون بالّذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الّا خوف علیهم) خداوند در مقام ستایش از شهیدان، حالت سرور و شادمانى آنان را نسبت به سعادت دیگر مؤمنان و همرزمانشان یاد کرده است ; بنابراین چنین صفت و حالتى، پسندیده و مورد ترغیب خداوند است.
۱۰- آگاهى شهدا از وضعیّت مجاهدان مؤمن در دنیا* (و یستبشرون بالّذین لم یلحقوا بهم من خلفهم)
۱۱- شهیدان در عالم برزخ، شاهد مقامات خویش و دیگر مجاهدان راه خدا (فرحین ... و یستبشرون بالّذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الّا خوف علیهم و لا هم یحزنون) چون آیه در مقام رد پندار کسانى است که شهیدان را مرده مى پندارند، خداوند با ذکر آیات مورد بحث مى خواهد حالات و پاداشهاى شهیدان را پس از شهادت بیان کند، نه مقامات و پاداش آنان را در قیامت.
۱۲- شادمانى شهیدان از نبودن هیچ ترس و اندوهى براى مجاهدان راه خدا پس از شهادت (و یستبشرون بالّذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الّا خوف علیهم و لا هم یحزنون) استبشار به معنى شادمانى بر اثر دریافت بشارت است. (لسان العرب)
۱۳- سعادت و امنیّت کامل شهدا و کشته شدگان در راه خدا (الّا خوف علیهم و لا هم یحزنون) کلمه «خوف» نکره است و پس از حرف نفى (لا)، دلالت بر نبودن هیچ گونه ترس و دلهره اى دارد ; یعنى امنیّت کامل.
۱۴- جاودانگى حیات، تنعّم و امنیّت خاطر شهیدان* (الّا خوف علیهم و لا هم یحزنون) نفى ترس و اندوه، مستلزم نفى فناپذیرى است. چرا که از جمله اسباب ترس آفرین و غم انگیز، فناپذیرى و نابودى است.
۱۵- ترغیب به جهاد و شهادت در راه خدا (فرحین بما اتیهم اللّه من فضله ... و لا هم یحزنون)
۱۶- عالم پس از مرگ (برزخ)، جایگاه ترس و اندوه براى برخى از انسانها (و یستبشرون بالّذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الّا خوف علیهم و لا هم یحزنون) اگر در عالم برزخ براى هیچ کس، هیچ حزن و اندوهى نبود، سرور و شادمانى شهیدان بر اینکه نه خود و نه دیگر همرزمانشان که با شهادت به آنان ملحق مى شوند، حزن و اندوهى ندارند، بى مورد خواهد بود.
۱۷- آمرزش تمامى گناهان شهدا (فرحین بما اتیهم اللّه ... الّا خوف علیهم و لا هم یحزنون) چون گناه در عالم برزخ و قیامت موجب حزن و اندوه خواهد بود، و به دلیل «الّا خوف ... »، شهیدان هیچگونه حزن و اندوهى ندارند، معلوم مى شود تمام گناهان آنان مورد عفو الهى قرار گرفته است.
۱۸- وجود شادمانى، ترس و اندوه (حالات روحى) براى انسان در عالم برزخ (فرحین بما اتیهم اللّه من فضله ... الّا خوف علیهم و لا هم یحزنون)
موضوعات مرتبط
- آمرزش:۱۷
- امنیت:۱۳، ۱۴
- اندوه:۱۲ در برزخ ۱۶، ۱۸
- ترس:۱۲ در برزخ ۱۶، ۱۸
- جهاد: تشویق به جهاد ۱۵
- جهانخبینى: توحیدى ۷
- خدا: عطایاى خدا ۴ ; فضل خدا ۱، ۳، ۴ ; لطف خدا ۲ ; نعمتهاى خدا ۱۴
- خشنودى:۱، ۶، ۱۲ در برزخ ۱۸ ; عوامل خشنودى ۱، ۶، ۱۲ ۴
- دعا:۶
- راه خدا:۱، ۲، ۱۵
- روزى:۱، ۳، ۱۴
- سعادت:۶، ۹، ۱۳
- شهادت:۱، ۲، ۱۲ تشویق به شهادت ۱، ۲، ۱۲ ۱۵
- شهیدان: آمرزش شهیدان ۱۷ ; امنیت شهیدان ۱۳، ۱۴ ; حیات شهیدان ۳، ۵، ۸، ۱۴ ; خشنودى شهیدان ۱، ۴، ۶، ۱۲ ; دعاى شهیدان ۶ ; روزى شهیدان ۱، ۳، ۱۴ ; سعادت شهیدان ۱۳ ; شهیدان در برزخ ۵، ۸، ۱۱ ; علم شهیدان ۱۰ ; فضایل شهیدان ۲، ۳، ۶، ۱۱
- عالم برزخ:۱۱، ۱۶، ۱۸ حیات برزخى ۵، ۷، ۸
- گناه: آمرزش گناه ۱۷
- مجاهدان:۱۰، ۱۱، ۱۲ سعادت مجاهدان ۱۰، ۱۱، ۱۲ ۶
- مؤمنان: سعادت مؤمنان ۹
