البقرة ٣٧

فَتَلَقَّى‌ آدَمُ‌ مِنْ‌ رَبِّهِ‌ کَلِمَاتٍ‌ فَتَابَ‌ عَلَيْهِ‌ إِنَّهُ‌ هُوَ التَّوَّابُ‌ الرَّحِيمُ‌

ترجمه

سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت؛ (و با آنها توبه کرد.) و خداوند توبه او را پذیرفت؛ چرا که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است.

پس آدم از پروردگار خويش سخنانى دريافت كرد [و توبه نمود] پس خدا توبه‌اش را پذيرفت، حقا كه او توبه‌پذير مهربان است

سپس آدم از پروردگارش كلماتى را دريافت نمود؛ و [خدا] بر او ببخشود؛ آرى، او[ست كه‌] توبه‌پذيرِ مهربان است.

پس آدم از خدای خود کلماتی آموخت و خداوند توبه او را پذیرفت، زیرا خدا بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.

پس آدم کلماتی را] مانند کلمه استغفار و توسّل به اهل بیت (علیهم السلام) که مایه توبه و بازگشت بود] از سوی پروردگارش دریافت کرد و [پروردگار [توبه اش را پذیرفت؛ زیرا او بسیار توبه پذیر و مهربان است.

آدم از پروردگارش كلمه‌اى چند فرا گرفت. پس خدا توبه او را بپذيرفت، زيرا توبه‌پذير و مهربان است.

آنگاه آدم کلماتی از پروردگارش فراگرفت و [خداوند] از او درگذشت، چه او توبه‌پذیر مهربان است‌

آنگاه آدم از پروردگار خويش سخنانى فرا گرفت، پس خدا [با رحمت خود] بر او بازگشت و توبه او را پذيرفت، همانا او توبه‌پذير و مهربان است.

سپس آدم از پروردگار خود کلماتی را دریافت داشت (و با گفتن آنها توبه کرد) و خداوند توبه‌ی او را پذیرفت. خداوند بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.

پس آدم از پروردگارش کلماتی را (با کوشش و کاوش) دریافت تا خدا به او برگشت‌؛ بی‌گمان اوست بسیار برگشت‌‌کننده (بر بندگان) و (اوست) پذیرنده‌ی برگشت(شان) و رحمتگر بر ویژگان.

پس دریافت آدم از پروردگار خود سخنانی که توبه‌اش پذیرفت و همانا اوست بسی توبه‌پذیرنده مهربان‌

البقرة ٣٦	آیه ٣٧	البقرة ٣٨
سوره : سوره البقرة نزول : ١ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«تَلَقَّی»: دریافت داشت. بیاموخت. «کَلِمَاتٍ»: سخنانی که در (أعراف / ) آمده است. «تَابَ عَلَیْهِ»: توبه‌اش را پذیرفت و او را بخشید. «التَوَّابُ»: بسیار توبه‌پذیر.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مَنْ‌ يَعْمَلْ‌ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ‌... (۱) قَالاَ رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَ... (۰) أَ لَمْ‌ يَعْلَمُوا أَنَ‌ اللَّهَ‌ هُوَ... (۳) وَ مَنْ‌ تَابَ‌ وَ عَمِلَ‌ صَالِحاً... (۲) ثُمَ‌ اجْتَبَاهُ‌ رَبُّهُ‌ فَتَابَ‌... (۲)

تفسیر

• آيات ۳۵ ۳۹ بقره
• مواردى در قرآن كه مساءله بهشت آدم و داستان آن آمده
• منظور اصلى از خلقت آدم سكونت در زمين بوده
• علت بيرون شدن از بهشت
• مراد از عهد خدا با آدم
• نتيجه توجه به عهد خدا
• نتيجه غفلت از عهد خدا
• معنا و مراد از واژه هاى (رغدا) و (ظالمين ) در آيه شريفه
• نهى خداوند از نزديك شدن به درخت نهى از شادى و خيرخواهانه بوده نه يك نهى مولوى
• آدم و همسرش شيطان را ميديدند همچنانكه انبياء (ع ) او را مى ديدند
• ذريه آدم ، در حكم با آدم شريكند
• قصه اسكان آدم و همسرش در بهشت و هبوط آنها، مثلى است براى مجسم ساختن وضع انسان
• توبه عبد بين دو توبه خدا واقع است
• نقش توبه آدم و هبوط او به زمين در باز شدن راه براى هدايت انسان و قرار گرفتن او در طريق كمال
• اولين فرمان خداوند در تشريع دين براى آدم و ذريه او
• مگر پيامبر هم گناه مى كند؟
• مخالفت نهى ارشادى گناه نيست
• معنى ظلم و عصيان و غوايت آدم
• پس چرا آدم توبه كرد؟
• بحث روايتى
• بهشت آدم بهشت دنيائى بوده
• مراد بهشت دنيوى بهشت برزخى است
• ابليس چگونه خود را به آدم و همسرش رساند؟
• داستان آدم بنقل تورات
• مگر بهشت مقام قرب و نزاهت نيست و مگر درباره بهشت نيامده كه در آن لغو و گناه نيست ؟
• شيطان چگونه دوباره به بهشت راه يافت
• درخت نهى شده چه درختى بود؟
• درخت درخت گندم بوده ولى ثمره اش حسد شده است
• رفع تنافى از دو روايتى كه بظاهر با هم متنافيند
• رواياتى درباره قصه آدم در بهشت و هبوط او
• تعجب شيخ صدوق ازنقل اين حديث توسط ناصبى
• روايتى از امام صادق (ع ) در تبيين كيفيت بيرون شدن آدم و حوا از بهشت
• رواياتى از معصومين (ع ) در مراد از كلمات در آيه (فتلقى آدم من ربه كلمات )

• آيه ۳۷ - ۳۹
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• بازگشت آدم به سوى خدا
• نكته ها
• ۱ كلماتى كه خدا بر آدم القا كرد چه بود؟
• ۲ چرا جمله اهبطوا تكرار شده است ؟
• ۳ مخاطب در اهبطوا كيست ؟

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - آدم(ع)، از کرده خویش (نافرمانى خدا) پشیمان شد و در صدد توبه به درگاه خداوند برآمد. (فتلقى ءادم من ربّه کلمت)

۲ - خداوند کلمات پر ارزشى را به آدم(ع) تلقین کرد تا با توسل به آنها، در پیشگاه خداوند توبه کند. (فتلقى ءادم من ربه کلمت) «تلقى» (مصدر تلقى) به معناى: گرفتن و دریافت کردن است و معناى جمله «فتلقى ...» چنین مى شود: آدم(ع) از جانب خداوند کلماتى را دریافت کرد. نکره آوردن «کلمات» دلالت بر عظمت و ارجمندى آن کلمات دارد.

۳ - توبه آدم(ع) و دریافت کلمات از ناحیه خداوند، پس از استقرارش در زمین بود.* (و لکم فى الأرض مستقر ... فتلقى ءادم من ربه کلمت) برداشت فوق با عنایت به حرف «فاء» در «فتلقى ...» - که براى ترتیب است - استفاده مى شود.

۴ - خداوند توبه آدم(ع) را پذیرفت، گناهش را آمرزید و او را مشمول رحمت خویش قرار داد. (فتاب علیه إنه هو التواب الرحیم)

۵ - خداوند، تواب (بسیار توبه پذیر) و رحیم (مهربان) است. (إنه هو التواب الرحیم)

۶ -پذیرش توبه گنهکاران از سوى خداوند، پرتوى از رحمت اوست. (فتاب علیه إنه هو التواب الرحیم) بیان رحیمیت خداوند را مى توان در ارتباط با تواب بودن خداوند ملاحظه کرد; یعنى، توبه پذیرى خداوند ریشه در رحیمیت او دارد و مى توان آن را با تلقین کلمات به آدم(ع) لحاظ کرد. برداشت فوق بر اساس لحاظ اول است.

۷ - تلقین کلمات به آدم(ع) (تعلیم چگونه توبه کردن و به درگاه خدا نیاز بردن) جلوه اى از رحمت خداوند بر او بود. (فتلقى ءادم من ربه کلمت ... إنه هو التواب الرحیم) در برداشت فوق، «الرحیم» در ارتباط با جمله «فتلقى ...» معنا شده است و مقتضاى آن این است که: رحیمیت خداوند موجب شد که کلمات رابه آدم(ع) آموزش دهد.

۸ - ضرورت توبه به درگاه خدا و طلب آمرزش گناهان از او (فتلقى ءادم من ربه کلمت ... إنه هو التواب الرحیم) گویا هدف از طرح توبه آدم(ع) - به عنوان اولین انسان - نشان دادن وظیفه آدمیان هنگام مبتلا شدن به لغزش و گناه باشد.

۹ - چگونگى توبه و واسطه هاى لازم براى آن را، باید از دین فرا گرفت. (فتلقى ءادم من ربه کلمت فتاب علیه) تفریع پذیرش توبه آدم(ع) (تاب علیه) به وسیله حرف «فاء» بر فراگیرى کلماتى از جانب خدا، حاکى از برداشت فوق است.

۱۰ - باور به توبه پذیرى و رحیمیت خدا، ترغیب کننده شخص گنهکار به توبه و طلب آمرزش از اوست. (فتاب علیه إنه هو التواب الرحیم) هدف از تأکید بر توبه پذیرى خداوند - که از حرف تأکید «انّ» و ضمیر فصل «هو» و به کارگیرى صیغه مبالغه «تواب» به دست مى آید - ترغیب گنهکاران به توبه و طلب آمرزش از خداوند است.

روایات و احادیث

۱۱ - ابن عباس مى گوید: «سألت رسول اللّه عن الکلمات التى تلقیها آدم من ربه فتاب علیه قال: سأل بحق محمّد و على و فاطمة و الحسن و الحسین الا تبت علىّ فتاب علیه; از رسول خدا(ص) از کلماتى که آدم(ع) از طرف خدا دریافت داشت و توبه او را پذیرفت. سؤال کردم حضرت فرمود: خداوند را به حق محمّد، على، فاطمه، حسن و حسین - علیهم السلام - خواند و گفت: توبه مرا بپذیر، پس خداوند توبه او را پذیرفت».

۱۲ - از امام باقر (ع) روایت شده که فرمود: «الکلمات التى تلقیهن آدم من ربه فتاب علیه و هدى قال: سبحانک اللّهم و بحمدک انى عملت سوءاً و ظلمت نفسى فاغفرلى انک خیر الغافرین ... انک أنت الغفور الرحیم; کلماتى که آدم(ع) از خداوند دریافت کرد پس خداوند توبه او را پذیرفت و هدایتش نمود [عبارت بود از اینکه ]گفت: خدایا! تو را منزه مى دانم و به همراه آن تو را سپاس مى گویم. من کار بدى انجام دادم و به خود ظلم کردم پس مرا بیامرز که تو بهترین آمرزنده اى ... به تحقیق تو بخشنده گناه و رحیم هستى».

۱۳ - از امام صادق(ع) روایت شده که: «ان اللّه تبارک و تعالى لما اراد ان یتوب على آدم(ع) أرسل إلیه جبرئیل فقال له: ... ان اللّه تبارک و تعالى بعثنى إلیک لأعلمک المناسک التى یرید ان یتوب علیک بها ... ففعل ذلک آدم (ع) ... فقال له جبرئیل ان اللّه تبارک و تعالى قد غفر لک و قبل توبتک ...; هنگامى که خداوند تبارک و تعالى اراده نمود توبه آدم(ع) را بپذیرد، جبرئیل را به سوى او فرستاد. پس جبرئیل به او گفت: ...خداوند مرا به سوى تو فرستاده است تا مناسک [حج] را به تو بیاموزم تا به وسیله مناسک، خدا توبه تو را بپذیرد ... پس آدم(ع) آن مناسک را انجام داد ... جبرئیل به او گفت: خداوند تو را بخشید و توبه تو را پذیرفت ...».

موضوعات مرتبط

• آدم(ع): آمرزش آدم(ع) ۴، ۱۳; استغفار آدم(ع) ۱۲; استقرار آدم(ع) در زمین ۳; القاى کلمات به آدم(ع) ۲، ۳، ۷، ۱۱، ۱۲، ۱۳; پشیمانى آدم(ع) ۱; تعلیم توبه به آدم(ع) ۲، ۳، ۷; توبه آدم(ع) ۱، ۲، ۱۱، ۱۲; عصیان آدم(ع) ۱; قبول توبه آدم(ع) ۴، ۱۳; قصه آدم(ع) ۱، ۲، ۳، ۴، ۱۱; مکان توبه آدم(ع) ۳
• آمرزش: درخواست آمرزش ۸
• استغفار: اهمیّت استغفار ۸; زمینه استغفار ۱۰
• اسماء و صفات: توّاب ۵; رحیم ۵
• انگیزیش: عوامل انگیزیش ۱۰
• اهل بیت(ع): فضایل اهل بیت(ع) ۱۱
• ایمان: آثار ایمان به رحمت خدا ۱۰
• توبه: آداب توبه ۲، ۷، ۹; اهمیّت توبه ۸; توسل در توبه ۲; زمینه توبه ۱۰; قبول توبه ۶
• جهان بینى: جهان بینى وایدئولوژى ۱۰
• خدا: آمرزش خدا ۴; توبه خدا ۱۰; رحمت خدا ۴، ۱۰; مظاهر رحمت خدا ۶، ۷
• دین: نقش دین ۹
• رحمت خدا: مشمولان رحمت خدا ۴، ۷