تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۱۱: تفاوت میان نسخه‌ها

«'''قدر'''» كه عبارت است از هندسه و حد وجودى هر چيز، از كلماتى است ذكرش در كلام خداى تعالى مكرر آمده ، و غالبا در آياتى آمده كه سخن از خلقت دارد، از آن جمله آيه شريفه «'''و ان من شى ء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم '''» است كه ترجمه اش در خلال همين فصل گذشت ، و از ظاهر آن بر مى آيد كه قدر، امرى است كه جز با انزال از خزائن موجود نزد خداى تعالى صورت نمى گيرد، و اما خود خزائن كه ناگزير از ابداع خداى تعالى است محكوم به قدر نيست ، چون گفتيم تقدير ملازم با انزال (هر چيزى كه از خزانه غيب خدا نازل و در خور عالم ماده مى گردد بعد از تقدير و اندازه گيرى نازل مى شود)، و نازل شدن عبارت است از همان درخور گشتن براى عالم ماده و مشهود، به شهادت اينكه تعبير به انزال ،

همواره درباره موجودات طبيعى و مادى بكار مى رود، مثلا مى فرمايد: «'''و انزلنا الحديد'''» و يا مى فرمايد: «'''و انزل لكم من الانعام ثمانيه ازواج '''».

مويد اين معنا رواياتى است كه كلمه قدر را به طول و عرض و ساير حدود و خصوصيات طبيعى و جسمانى تفسير كرده ، مانند روايتى كه صاحب محاسن از پدرش از يونس از ابى الحسن الرضا (عليه السلام ) آورده ، فرمود: هيچ حادثه اى رخ نمى دهد مگر آنچه خدا خواسته باشد و اراده كرده باشد، و تقدير نموده ، قضايش را رانده باشد. عرضه داشتم : پس معناى خواست چيست ؟ فرمود: ابتداى فعل است . عرضه داشتم : پس معناى «'''اراده كرد'''» چيست ؟ فرمود: پايدارى بر همان مشيت و ادامه فعل است . پرسيدم : پس معناى «'''تقدير كرد'''» كدام است ؟ فرمود: يعنى طول و عرض آن را معين و اندازه گيرى كرد. پرسيدم : معناى قضا چيست ؟ فرمود: وقتى خدا قضايى براند آن را امضا كرده و اين آن مرحله اى است ديگر برگشت ندارد.

و اين معنا را از پدرش از ابن ابى عمير از محمد بن اسحاق از حضرت رضا (عليه السلام ) در خبرى مفصل آورده ، و در آن آمده كه فرمود: هيچ مى دانى قدر چيست ؟ عرضه داشت : نه ، فرمود: قدر به معناى هندسه هر چيز، يعنى طول و عرض و بقاء (و فناء) آن است (تا آخر خبر).

و از اينجاست كه معلوم مى شود مراد از جمله «'''كل شى ء'''» در آيه «'''و خلق كل شى ء فقدره تقديرا و آيه انا كل شى ء خلقناه بقدر'''»، و آيه «'''و كل شى ء عنده بمقدار'''»، و آيه «'''الذى اعطى كل شى ء خلقه ثم هدى '''» تنها موجودات عالم مشهود است ، موجودات طبيعى كه تحت خلقت و تركيب قرار مى گيرند، (و اما موجودات بسيطه كه از ابعاضى مركب نشده اند مشمول اين گونه آيات نيستند).

ممكن هم هست بگوييم : تقدير دو مرحله دارد، يك مرحله از آن تمامى موجودات عالم طبيعت و ماوراى طبيعت و خلاصه ما سوى اللّه را شامل مى شود، و اين تقدير در اين مرحله عبارت است از تحديد اصل وجود حد امكان و حاجت ، و معلوم است كه اين تقدير شامل تمامى ممكنات مى شود، و تنها موجودى كه حد امكان و حاجت ندارد خداى سبحان است ، كه واجب الوجود و غنى بالذات است ، و هستيش از چهار چوب حد بيرون است ، همچنان كه خودش فرمود: «'''و كان اللّه بكل شى ء محيطا'''».

يك مرحله ديگر تقدير مخصوص به عالم مشهود ما است ، كه تقدير درمرحله عبارت است از تحديد وجود اشياى موجود در آن ، هم از حيث وجودش و هم از حيث آثار وجودش و هم از حيث خصوصيات هستيش ، بدان جهت كه هستى و آثار هستيش با امور خاصه از ذاتش ‍ يعنى علل و شرايط ارتباط دارد، و به خاطر اختلاف همين علل و شرايط هستى و احوال او نيز مختلف مى شود، پس هر موجود كه در اين عالم فرض كنيم و در نظر بگيريم به وسيله قالب هايى از داخل و خارج قالب گيرى و تحديد شده ، عرض ، طول ، شكل ، قيافه و ساير احوال و افعالش ‍ مطابق و مناسب آن علل و شرايط و آن قالب هاى خارجى مى باشد.