نوح ٥

قَالَ‌ رَبِ‌ إِنِّي‌ دَعَوْتُ‌ قَوْمِي‌ لَيْلاً وَ نَهَاراً

کپی متن آیه
قَالَ‌ رَبِ‌ إِنِّي‌ دَعَوْتُ‌ قَوْمِي‌ لَيْلاً وَ نَهَاراً

ترجمه

(نوح) گفت: «پروردگارا! من قوم خود را شب و روز (بسوی تو) دعوت کردم،

[نوح‌] گفت: پروردگارا! من قوم خود را شب و روز دعوت كردم

[نوح‌] گفت: «پروردگارا، من قوم خود را شب و روز دعوت كردم،

(و او به درگاه خدا نالید و) گفت: بارالها، من قوم خود را شب و روز دعوت کردم.

گفت: پروردگارا! همانا قوم خود را شب و روز [به آیین توحید] دعوت کردم،

گفت: اى پروردگار من، من قوم خود را شب و روز دعوت كردم،

گفت پروردگارا من قومم را شب و روز [به خداپرستی‌] دعوت کردم‌

گفت: پروردگارا، همانا من قوم خود را شب و روز خواندم،

نوح گفت: پروردگارا! من قوم خود را شب و روز (به سوی ایمان به تو) فرا خوانده‌ام.

(نوح) گفت: «پروردگارم! من قوم خود را همواره شب و روز (پیاپی) دعوت کردم.»

گفت پروردگارا همانا خواندم قوم خویش را شب و روز

He said, “My Lord, I have called my people night and day.

ترتیل:

ترجمه:

نوح ٤	آیه ٥	نوح ٦
سوره : سوره نوح نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لَیْلاً وَ نَهَاراً»: شب و روز. مراد استمرار در دعوت است.

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۲۴ سوره نوح
• دعوت نوح «ع»، به اصول سه گانه دين: توحید و نبوت و معاد
• بعضى از گناهانی كه با ايمان آوردن، آمرزيده مى شود
• وسعت آمرزش گناهان، به مقدار وسعت ايمان و عمل صالح است
• مقصود از تأخیر انداختن اجل غیر مسمّی، به اجل معیّن
• شكايت نوح «ع»، از قومش به خداى متعال
• اثر استغفار از گناهان در رفع بلاها و گشودن باب نعمت ها
• معناى آيه: «مَا لَكُم لا تَرجُونَ للّه وَقاراً»
• اثبات «وقار» و «ثبوت» در ربوبيّت، برای خدای تعالی
• وجه اين كه ماه را «نور» در آسمان ها، و خورشيد را «چراغ» ناميد
• مراد از اين كه فرمود: «شما را چون گیاه، از زمين رويانيد»
• شكوه حضرت نوح «ع» از نافرمانى قوم خود و پیروی از توانگران عیاش
• بحث روایی: (روايتى درباره برخی از آیات سوره نوح)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلًا وَ نَهاراً «5» فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلَّا فِراراً «6» وَ إِنِّي كُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِيابَهُمْ وَ أَصَرُّوا وَ اسْتَكْبَرُوا اسْتِكْباراً «7» ثُمَّ إِنِّي دَعَوْتُهُمْ جِهاراً «8» ثُمَّ إِنِّي أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً «9»

(نوح) گفت: پروردگارا همانا من قوم خود را شب و روز دعوت كردم. ولى دعوت من جز بر فرار آنان نيفزود. و البتّه هرگاه كه آنان را دعوت كردم تا (ايمان آورند و) تو آنان را بيامرزى، انگشتانشان را در گوشهايشان نهادند و لباسهايشان را بر سر كشيدند و (بر طغيان خود) اصرار كردند و سخت تكبر ورزيدند. آنگاه من آنان را با صداى بلند دعوت كردم. سپس گاهى به طور آشكار و گاهى در نهان (با آنان سخن) گفتم.

نکته ها

برخورد قوم نوح با آن حضرت به گونه‌اى بود كه گاه دست فرزندان خود را مى‌گرفتند و نزد حضرت نوح مى‌آوردند و مى‌گفتند: همان گونه كه پدران ما به ما سفارش كردند ما نيز به شما مى‌گوييم كه حرف اين مرد را گوش ندهيد.

ان كفّار زمان حضرت نوح و كفّار زمان پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله، شباهت‌هايى است، از جمله:

1. فرار از حق‌

فرار قوم نوح: «فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلَّا فِراراً» «1»

فرار قوم پيامبر: «إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِراراً»

---

«1». احزاب، 13.

جلد 10 - صفحه 232

2. دعوت براى مغفرت‌

حضرت نوح: «دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ»

پيامبر اسلام: «تَعالَوْا يَسْتَغْفِرْ لَكُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُسَهُمْ» «1»

3. تكبر و استكبار

كفّار زمان نوح: «وَ اسْتَكْبَرُوا اسْتِكْباراً»

كفّار زمان پيامبر: «ثُمَّ أَدْبَرَ وَ اسْتَكْبَرَ» «2»

4. گوش ندادن به وحى‌

كفّار زمان نوح انگشت در گوش مى‌نهادند تا نشنوند. «جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ»

كفّار زمان پيامبر نيز مى‌گفتند به قرآن گوش ندهيد و هنگام تلاوت پيامبر جنجال كنيد تا شايد پيروز شويد. «لا تَسْمَعُوا لِهذَا الْقُرْآنِ وَ الْغَوْا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَغْلِبُونَ» «3»

پیام ها

1- خداوند به تمام احوال انسان آگاه است، امّا مناجات لازم است. رَبِّ إِنِّي‌ ...

2- ناله به درگاه حق، شيوه انبياست. «رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي»

3- ارشاد و تبليغ مردم بايد مستمر باشد. «لَيْلًا وَ نَهاراً»

4- اگر زمينه پذيرش نباشد، دعوت شبانه روزى پيامبر هم اثرى ندارد. «لَيْلًا وَ نَهاراً فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلَّا فِراراً»

5- مردم آزادند و مى‌توانند در برابر اصرار انبيا، اصرار بر خلاف كنند. «فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلَّا فِراراً»

6- دعوت نوح هميشه با واكنش منفى روبرو بود. كُلَّما دَعَوْتُهُمْ‌ ... جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ‌

7- لجاجت به مرحله‌اى مى‌رسد كه لجوج نه گوش مى‌دهد: «جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ»، نه نگاه مى‌كند، «وَ اسْتَغْشَوْا ثِيابَهُمْ»، نه از كار خود دست برمى‌دارد «وَ أَصَرُّوا» و نه كوتاه مى‌آيد. «وَ اسْتَكْبَرُوا اسْتِكْباراً»

---

«1». منافقون، 5.

«2». مدثر، 23.

«3». فصّلت، 26.

جلد 10 - صفحه 233

8- در تبليغ بايد شرايط زمان و مكان و حالات افراد را در نظر گرفت. گاهى بايد سرّى باشد و خصوصى، گاهى علنى و عمومى. لَيْلًا وَ نَهاراً ... دَعَوْتُهُمْ جِهاراً ...

أَعْلَنْتُ لَهُمْ‌ ... أَسْرَرْتُ لَهُمْ‌

9- انبيا در رسالت خود كوتاهى نكردند. دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلًا وَ نَهاراً ... دَعَوْتُهُمْ جِهاراً ...

أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلاً وَ نَهاراً «5»

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي‌: گفت اى پروردگار من: بدرستى كه من خواندم قوم خود را به طاعت و عبادت تو، لَيْلًا وَ نَهاراً: شب و روز، يعنى پيوسته دعوت كردم و در هيچ وقت در دعوت تقصير نكردم.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

إِنَّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‌ قَوْمِهِ أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «1» قالَ يا قَوْمِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ «2» أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطِيعُونِ «3» يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرْكُمْ إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذا جاءَ لا يُؤَخَّرُ لَوْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ «4»

قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلاً وَ نَهاراً «5» فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلاَّ فِراراً «6» وَ إِنِّي كُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِيابَهُمْ وَ أَصَرُّوا وَ اسْتَكْبَرُوا اسْتِكْباراً «7» ثُمَّ إِنِّي دَعَوْتُهُمْ جِهاراً «8» ثُمَّ إِنِّي أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً «9»

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً «10» يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً «11» وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً «12» ما لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً «13» وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْواراً «14»

ترجمه‌

همانا ما فرستاديم نوح را بسوى قومش كه بيم ده قوم خود را پيش از آنكه بيايد آنها را عذابى دردناك‌

گفت اى قوم من همانا من براى شما بيم دهنده‌اى هستم آشكارا

كه بندگى كنيد خدا را و بترسيد از او و اطاعت كنيد مرا

مى‌آمرزد براى شما گناهانتان را و تأخير مى‌اندازد هلاك شما را تا مدّت نامبرده شده همانا مدّت نامبرده خدا وقتى كه آمد تأخير افكنده نميشود اگر باشيد كه بدانيد

گفت پروردگارا همانا من خواندم قوم خود را شب و روز

پس نيفزود آنانرا خواندن من مگر گريختن‌

و همانا من هرگاه خواندم آنها را تا بيامرزيشان قرار دادند انگشتان خود را در گوشهاشان و بسر كشيدند جامه‌هاشان را و پا فشارى كردند و سركشى نمودند سركشى نمودنى‌

پس همانا من خواندم آنها را به آواز بلند

پس همانا من دعوت را آشكار نمودم براى آنها و پنهان نمودم‌

---

جلد 5 صفحه 278

براى آنان پنهان نمودنى‌

پس گفتم آمرزش بطلبيد از پروردگارتان همانا او است بسيار آمرزنده‌

ميفرستد بر شما باران پى در پى‌

و مدد ميكند شما را بمالها و پسران و پديد ميآورد براى شما باغها و پديد ميآورد براى شما نهرها

چيست براى شما كه نميترسيد مر خدا را از جهت عظمت‌

با آنكه بتحقيق آفريد شما را بطورهاى مختلف با يكديگر.

تفسير

خداوند متعال حضرت نوح را كه اوّل انبياء اولوا العزم است برسالت نزد قوم خود فرستاد تا آنها را بترساند از عذاب خدا در صورت مخالفت از اوامر او قبل از آنكه نازل شود بر آنها و او مأموريّت خود را انجام داد و با كمال ملاطفت بآنها فرمود اى قوم و قبيله من همانا من از جانب خداوند مأمورم كه شما را بترسانم با بيّنه و برهان از عذاب خدا كه بر شما نازل خواهد شد در صورتى كه دست از پرستش بت و ساير اعمال قبيحه خود بر نداريد پس بايد عبادت كنيد خداى يگانه را و از او بترسيد و اطاعت كنيد مرا در آنچه از جانب او براى شما از احكام بيان مينمايم تا خداوند گناهان گذشته شما را بيامرزد و گفته‌اند كلمه من براى تبعيض است تا شامل نشود گناهان آينده آنها را و موجب غرور آنها و جرئت بر معصيت نگردد و ظاهرا من زائده باشد براى تقويت عامل چون لكم فاصله شده و اگر كلمه من هم نبود كلام دلالت بر مغفرت گناهان آينده نداشت و نيز تأخير بيندازد هلاك شما را به اجلهاى معلّقه بر معاصى و بعذاب دنيوى تا برسد اجل حتمى شما كه قابل تأخير نيست چون اين قسم اجل مقدّر الهى وقتى برسد مهلت نميدهد و تأخير نمى‌افتد و اگر شما دانا بوديد ميدانستيد كه اجل معلّق بتوبه و اعمال صالحه دفع ميگردد و اجل حتمى چاره‌اى ندارد و چون آنها نصايح مشفقانه آنحضرت را بسمع قبول تلقّى ننمودند عرضه داشت پروردگارا من آنها را شبانه روز دعوت نمودم ولى مع الاسف نيفزود دعوت من بر سلوك آنها مگر تنفّر و فرار از اطاعت و قبول را و هر چه من خواندم آنها را بسوى تو كه ايمان بياورند و بسبب آن تو از معاصى آنان بگذرى انگشتها در گوشها نهادند و جامه‌ها بر سر كشيدند كه مرا نه بينند و صداى مرا نشنوند و باقى ماندند بر كفر و ضلالت و سركشى‌

---

جلد 5 صفحه 279

كردند و عازم شدند بر معصيت ولى باز من بوظيفه خود عمل نمودم و با صوت بلند آنها را خواندم و هر قسم ممكن بود از علنى و سرّى در ارشاد و نصيحت آنها كوتاهى نكردم باين بيانات كه بيائيد توبه كنيد خدا آمرزنده و مهربان است مزارع و باغهاى شما كه خشك شده و از دست رفته بواسطه نيامدن باران و زنان شما كه نازا شده‌اند چنانچه در سوره هود گذشت از رحمت الهى و باران فراوان پى در پى آباد خواهد شد و نهرهاى شما جارى خواهد گرديد مانند آنكه خداوند تازه آنها را بشما عنايت فرموده و اموال شما بفضل الهى زياد ميشود و زنان شما اولاد آور ميگردند و پسرانى كه كمك شما باشند خداوند بشما كرم ميفرمايد چه ميشود شما را كه از عظمت خدا نميترسيد چنانچه قمّى ره از امام باقر عليه السّلام در ذيل اين آيه نقل نموده و اهل لغت تصريح نموده‌اند كه رجاء در اينجا بمعناى خوف است و اگر اين تصريحات نبود رجاء بمعناى اعتقاد انسب بود و وقار بمعناى ثبات يعنى چرا معتقد به ثبات خدا نسبت بمواعيدش نيستيد و بعضى هم گفته‌اند و اطوار در روايت قمّى ره باختلاف اهواء و ارادات و مشيّات تفسير شده و بعضى آنرا بأطوار خلقت از خاك و نطفه و علقه و مضغه و عظام و لحوم و خلق آخر كه دلالت بر عظمت قدرت حق دارد تفسير نموده‌اند و ظاهرا اعمّ از اينها و احوال مختلفه و عوارض طاريه تا آخر عمر باشد و اللّه اعلم.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

قال‌َ رَب‌ِّ إِنِّي‌ دَعَوت‌ُ قَومِي‌ لَيلاً وَ نَهاراً «5» فَلَم‌ يَزِدهُم‌ دُعائِي‌ إِلاّ فِراراً «6»

حضرت‌ نوح‌ عرض‌ كرد: پروردگار ‌من‌ محققا ‌من‌ دعوت‌ كردم‌ قوم‌ ‌خود‌ ‌را‌ شب‌ و روز ‌پس‌ زياد نكرد ‌آنها‌ ‌را‌ مگر فرار ‌را‌. حضرت‌ نوح‌ چنانچه‌ گذشت‌ ‌که‌ نهصد و پنجاه‌ سال‌ ‌علي‌ الدوام‌ دعوت‌ ميكرد قوم‌ ‌خود‌ ‌را‌ شب‌ و روز ‌که‌ ميفرمايد: وَ لَقَد أَرسَلنا نُوحاً إِلي‌ قَومِه‌ِ فَلَبِث‌َ فِيهِم‌ أَلف‌َ سَنَةٍ إِلّا خَمسِين‌َ عاماً عنكبوت‌ آيه 13. ‌حتي‌ دارد ‌که‌

جلد 17 - صفحه 206

دست‌ بچه‌هاي‌ ‌خود‌ ‌را‌ ميگرفتند و ميآوردند نوح‌ ‌را‌ بايشان‌ نشان‌ ميدادند و ميگفتند:

مبادا فريب‌ ‌او‌ ‌را‌ بخوريد و گوش‌ بدعوت‌ ‌او‌ بدهيد، و بآنها ميگفتند: ‌ما ‌هم‌ موقعي‌ ‌که‌ مثل‌ ‌شما‌ بچه‌ بوديم‌ پدران‌ ‌ما ‌ما ‌را‌ ميآوردند و ‌اينکه‌ نوح‌ ‌را‌ ‌بما‌ نشان‌ ميدادند و ‌اينکه‌ سفارش‌ ‌را‌ ميكردند ‌ما ‌هم‌ بشما سفارش‌ ميكنيم‌.

قال‌َ رَب‌ِّ إِنِّي‌ دَعَوت‌ُ قَومِي‌ لَيلًا وَ نَهاراً دعوت‌ نوح‌ بتوحيد و نفي‌ شرك‌ و ايمان‌ بخداي‌ متعال‌ و نبوت‌ ‌خود‌ و ايمان‌ بقيامت‌ و اطاعت‌ اوامر ‌خدا‌ و ‌رسول‌ و توبه‌ و استغفار ‌بر‌ اعمال‌ زشت‌ ‌خود‌ و البته‌ كساني‌ ‌که‌ ابا ‌عن‌ جد ‌در‌ شرك‌ و كفر و اعمال‌ زشت‌ زيست‌ كرده‌اند ‌بر‌ ‌آنها‌ دشوار ‌است‌ قبولي‌ دعوت‌ ‌او‌ لذا ميفرمايد:

فَلَم‌ يَزِدهُم‌ دُعائِي‌ إِلّا فِراراً زيادتي‌ ‌آنها‌ ‌در‌ كفر و شرك‌ تكذيب‌ حضرت‌ نوح‌ ‌بود‌ و اصرار ‌بر‌ كفر و شرك‌ و معاصي‌، و معناي‌ فرار فرار ‌از‌ قبولي‌ دعوت‌ و اجابت‌ دعوت‌ و بقاء ‌بر‌ شرك‌ و كفر و اعمال‌ زشت‌ زيرا ‌آن‌ بآن‌ معصيت‌ ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌ واجبات‌ فوري‌ ‌که‌ فورا ففورا واجب‌ ‌است‌ تركش‌ ‌آن‌ بآن‌ معصيت‌ ‌است‌ بسا ‌در‌ ‌هر‌ شبانه‌ روزي‌ هزارها معصيت‌ ميشود چنانچه‌ ميفرمايد: إِنَّما نُملِي‌ لَهُم‌ لِيَزدادُوا إِثماً آل‌ عمران‌ آيه 172، بلكه‌ اذيت‌هايي‌ ‌که‌ بنوح‌ ميكردند و نسبت‌هايي‌ ‌که‌ باو ميدادند باعث‌ زيادي‌ عقوبات‌ ‌آنها‌ ميشد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 5)- از هر فرصتی برای هدایت آنها استفاده کردم، اما ...

در اینجا در ادامه رسالت و مأموریت نوح برای دعوت قومش سخنانی از زبان خود او، هنگامی که به پیشگاه پروردگار شکایت می‌برد، نقل شده که بسیار آموزنده است.

سخنان نوح در این زمینه سخنانی است که می‌تواند راهگشا برای همه مبلغان دینی باشد، می‌فرماید: «نوح گفت: پروردگارا! من قوم خود را شب و روز به سوی تو دعوت کردم» (قال رب انی دعوت قومی لیلا و نهارا).

و لحظه‌ای در ارشاد و تبلیغ آنها کوتاهی نکردم.

ج5، ص288

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - شکوه حضرت نوح(ع)، از قوم خود به پیشگاه پروردگار (قال ربّ إنّى دعوت قومى)

۲ - ربوبیت خداوند، مقتضى ارائه شکوائیه به درگاه او است. (قال ربّ إنّى دعوت قومى)

۳ - دعوت شبانه روزى حضرت نوح(ع)، از قوم خود براى ایمان به خدا (قال ربّ إنّى دعوت قومى لیلاً و نهرًا)

۴ - تلاش مستمر و خستگى ناپذیر نوح(ع)، براى هدایت مردمان (قال ربّ إنّى دعوت قومى لیلاً و نهرًا) برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که دعوت در شب و روز، ممکن است کنایه از تلاش مستمر و خستگى ناپذیر باشد; به ویژه آن که شب وقت استراحت و آسایش است.

موضوعات مرتبط

• ایمان: ایمان به خدا ۳; دعوت به ایمان ۳
• خدا: آثار ربوبیت خدا ۲; گلایه به خدا ۱، ۲
• قوم نوح: دعوت از قوم نوح ۳; گلایه از قوم نوح ۱
• نوح(ع): دعوت نوح(ع) ۳; گلایه نوح(ع) ۱; هدایتگرى نوح(ع) ۴