العلق ٣

اقْرَأْ وَ رَبُّکَ‌ الْأَکْرَمُ‌

کپی متن آیه
اقْرَأْ وَ رَبُّکَ‌ الْأَکْرَمُ‌

ترجمه

بخوان که پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است،

بخوان كه پروردگارت از همه كريم‌تر است

بخوان، و پروردگار تو كريمترين [كريمان‌] است.

بخوان و (بدان که) پروردگار تو کریم‌ترین کریمان عالم است.

بخوان در حالی که پروردگارت کریم ترین [کریمان] است.

بخوان، و پروردگار تو ارجمندترين است.

بخوان و پروردگار تو بس گرامی است‌

بخوان، و پروردگار تو بزرگوارترين [بخشندگان‌] است،

بخوان! پروردگار تو بزرگوارتر و بخشنده‌تر است (از آنچه تو می‌انگاری. بعد از این، بزرگواریها و بخشندگیها از او خواهی دید که تعلیم قرائت در برابر آنها ساده و ناچیز است).

بخوان و پروردگار تو کریم‌ترین است.

بخوان و پروردگار تو است مهتر

Read: And your Lord is the Most Generous.

ترتیل:

ترجمه:

العلق ٢	آیه ٣	العلق ٤
سوره : سوره العلق نزول : ١ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«وَ رَبُّکَ الأکْرَمُ»: حرف واو استئنافیه است. واژه أکرم، افزایش ربوبیّت و کرامت را می‌رساند.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

مَا يَسْطُرُونَ‌ (۰)

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۱۹ سوره علق
• معناى «قرائت» و مفاد «إقرأ باسم ربّك الّذى خلق ...»
• مراد از امر به قرائت در «إقرأ و ربّك الأكرم» و مفاد توصيف خدا به «الّذى علّم بالقلم» بعد از امر به قرائت
• بى نياز دانستن خود، منشأ و علّت طغيان آدمى است
• توضيحى راجع به تشريع نماز قبل از شب معراج و قبل از نزول قرآن كه از آيه: «أرأيت الّذى عبدا إذا صلّى» استفاده مى شود
• تهديد آن كه مانع نمازگزاردن پيامبر «ص» مى شده
• رواياتى در باره ماجراى نزول نخستين وحى بر پيامبر «ص»
• شأن نزول آيات: «أرأيت الذّى ينهى ...»

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ «1» خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ «2» اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ «3» الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ «4» عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ «5»

بخوان به نام پروردگارت كه (هستى را) آفريد. (او كه) انسان را از خون بسته آفريد. بخوان كه پروردگار تو از همه گرامى‌تر است. او كه با قلم آموخت. آنچه را انسان نمى‌دانست به او آموخت.

نکته ها

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: اولين بار كه جبرئيل بر من ظاهر شد، فرمود: بخوان، گفتم: نمى‌توانم، بعد از سه بار مرا فشار داد، ديدم مى‌توانم بخوانم. «1»

در تفسير نوين مى‌خوانيم: آنجا كه به مسئله آفرينش انسان نظر دارد، خداوند، خود را كريم خوانده: «ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ الَّذِي خَلَقَكَ» «2» ولى آنجا كه موضوع خواندن و يادگيرى و قلم مطرح است، خود را اكرم خوانده است. «اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ»

از افتخارات اسلام اين است كه كارش را با قرائت و علم و قلم شروع كرد و اولين فرمان خداوند به پيامبرش فرمان فرهنگى بود. خواندن لوحى كه براى اولين بار در برابر پيامبر باز شد، منظم و مكتوب بود.

---

«1». تفسير نمونه.

«2». انفطار، 6- 7.

جلد 10 - صفحه 534

در فرمان اقرء اين نكته نهفته است كه آنچه بر تو نازل خواهد شد، خواندنى است، نه فقط دانستنى.

براى كلمه‌ «عَلَقٍ» چند معنا شده است:

الف) چسبنده و مراد آن است كه حضرت آدم از گل چسبنده آفريده شد و يا نطفه مرد شبيه زالو به نطفه زن مى‌چسبد.

ب) به معناى خون غليظ و بسته باشد كه معمولًا اين معنا مطرح است.

آنكه از خون بسته انسان مى‌سازد، بر شخص درس ناخوانده فرمان اقرء مى‌دهد.

آغاز تحصيل علم بايد با نام خدا باشد. «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ» فارغ التحصيلان نيز بايد در راه او باشند. «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ»

پیام ها

1- قرائت قرآن بايد با نام خداوند آغاز شود. «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ»

2- اولين فرمان اسلام، فرمان فرهنگى است. «اقْرَأْ»

3- خواندن بايد جهت الهى داشته باشد. «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ»

4- خواندن قرآن وسيله رشد است. «اقْرَأْ وَ رَبُّكَ»

5- پرورش الهى هم مادّى است، «رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ‌- خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ» هم معنوى. «رَبُّكَ الْأَكْرَمُ‌- الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ»

6- پروردگار، همان آفريننده است. (بنابراين سخن مشركان كه خالق بودن خدا را پذيرفته بودند ولى بت‌ها را ربّ مى‌دانستند باطل است.) «رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ»

7- بيان آفرينش انسان از خون بسته شده، هم يك پيشگوئى علمى است و هم راهى براى تربيت انسان كه بداند مبدء او از چيست و گرفتار غرور نشود.

«خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ»

8- آفرينش همه هستى در يكسو «الَّذِي خَلَقَ» و آفرينش انسان در يك سوى ديگر. «خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ»

9- معلم اصلى انسان خداست. «عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ»

جلد 10 - صفحه 535

10- قلم، بهترين وسيله انتقال دانش است. «عَلَّمَ بِالْقَلَمِ»

11- وحى الهى سرچشمه علوم بشرى است. «عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ»

12- خالقيّت، ربوبيّت، كريم بودن و معلم بودن خداوند، مستلزم قرائت كتاب اوست. اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ‌ ... خَلَقَ‌ ... الْأَكْرَمُ‌ ... عَلَّمَ‌ ...

13- خداوند كارهاى خود را از طريق اسباب انجام مى‌دهد. «عَلَّمَ بِالْقَلَمِ»

14- رهائى از جهل با استفاده از قلم، جلوه‌اى از كرم و ربوبيّت اوست و نويسندگى هنر مطلوب و مورد ترغيب اسلام است. «عَلَّمَ بِالْقَلَمِ»

15- خداوند هم جسم انسان را رشد مى‌دهد و هم روح او را. (كلمه‌ «رَبِّكَ» ميان دو كلمه‌ «خَلَقَ» و «اقْرَأْ» آمده است.) «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ «3»

اقْرَأْ: بخوان. تكرير است براى مبالغه يا اول امر است براى نفس خود و دوم براى تبليغ امت‌ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ‌: و پروردگار تو بزرگ‌تر است از همه بزرگان و كريم‌تر از همه كريمان. چه او منعم است به نعم مالا يحصى به بندگان بدون عوض، و حاكم است بى‌تخوف، و معالجه عقوبت نفرمايد با وجود كفر و انكار ايشان نعم او را و ناسپاسى و حق ناشناسى و بذل نعماى او در معصيت سبحانى و ارتكاب نواهى. با وجود اين اگر توبه نمايند، قبول فرمايد و عفو نمايد از گناهان بعد از عظائم عصيان. پس كرم او را غايتى نيست و از روى حقيقت كريم او است، نه غير او و ديگر آنكه هر نعمتى كه هست از جانب او باشد، يا از وجه ايجاد يا از حيثيت تسبيب و تسهيل طرق به آن. بنابراين حقيقت تكرّم مخصوص به او خواهد بود. نزد بعضى معنى آنكه پروردگار تو آن ذاتى است كه از مكرمت بر عمل تو ثواب، عنايت و تقويت و اعانت تو فرمايد بر حفظ قرار، به آنچه مقتضى كرم بى‌نهايت او است.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ «1» خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ «2» اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ «3» الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ «4»

عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ «5» كَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَيَطْغى‌ «6» أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى‌ «7» إِنَّ إِلى‌ رَبِّكَ الرُّجْعى‌ «8» أَ رَأَيْتَ الَّذِي يَنْهى‌ «9»

عَبْداً إِذا صَلَّى «10» أَ رَأَيْتَ إِنْ كانَ عَلَى الْهُدى‌ «11» أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوى‌ «12» أَ رَأَيْتَ إِنْ كَذَّبَ وَ تَوَلَّى «13» أَ لَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرى‌ «14»

كَلاَّ لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِيَةِ «15» ناصِيَةٍ كاذِبَةٍ خاطِئَةٍ «16» فَلْيَدْعُ نادِيَهُ «17» سَنَدْعُ الزَّبانِيَةَ «18» كَلاَّ لا تُطِعْهُ وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ «19»

ترجمه‌

بخوان بنام پروردگارت آنكه آفريد

آدمى را از خون بسته‌

بخوان و پروردگار تو كريم‌تر است از هر كريمى‌

آنكه تعليم نمود نوشتن را بقلم‌

تعليم نمود بانسان چيزى را كه نميدانست‌

نبايد چنين بود همانا آدمى هر آينه تجاوز ميكند

براى آنكه ببيند خود را كه بى‌نياز شده‌

همانا بسوى پروردگار تو است بازگشت‌

آيا ديدى آن كس را كه نهى ميكند

بنده‌ئى را وقتى نماز بخواند

آيا دانستى اگر بود بر راه حق‌

يا امر مينمود بپرهيزكارى‌

آيا دانستى اگر تكذيب كند و روى گرداند

آيا نميداند كه خدا ميبيند

نبايد چنين كند هر آينه اگر باز نايستد هر آينه بگيريم و بقهر بكشيم موى جلو سر او را

موى جلو سر دروغگوى خطا كار را

پس بايد بخواند اهل انجمن خود را

زود باشد كه بخوانيم موكّلان دوزخ را

نبايد چنين كند اطاعت مكن او را و سجود نما و بخدا نزديك شو.

تفسير

قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه اين اول سوره‌اى است كه نازل شده بر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم جبرئيل نازل شد و عرضه داشت اى محمّد (ص) بخوان حضرت فرمود چه بخوانم عرضه داشت بخوان بنام پروردگارت كه خلق فرمود يعنى نور قديم تو را پيش از موجودات و ظاهرا مراد آن باشد كه ابتدا نما در

---

جلد 5 صفحه 410

تلاوت قرآن بنام خداوند رحمن رحيم و بعضى گفته‌اند با زائده است يعنى بخوان اسم پروردگارت را و مقصود خواندن خدا است به اسماء جمال و جلال آن ذات مقدّسى كه خلق فرمود موجودات را بمقتضاى حكمت و بيرون آورد از كتم عدم بكمال قدرت و آفريد انسان را كه اشرف موجودات است از خون بسته شده كه قبلا نطفه بوده و از پست‌ترين اشياء است در نظر يا از حيوان كوچك ذره‌بينى شبيه بزالو كه اخيرا كشف نموده‌اند و ميگويند مبدء نشو آدمى است بخوان قرآن را بر خلق و حقائق را از لوح محفوظ الهى و مپندار كه خوانا نيستى پروردگار تو كريم‌ترين صاحبان كرم است كه كرم هر كريمى منتهى بكرامت او است آن ذات مقدسى كه تعليم نمود نويسندگان را كه بنويسند بقلم ميتواند هر ناخوانده‌اى را خوانا نماند چنانچه قمّى ره نقل نموده كه مراد تعليم خداوند است كتابت را بانسان كه بآن تمام ميشود امور دنيا در مشارق زمين و مغاربش و گفته‌اند معلمين خط انبياء بوده‌اند بتعليم الهى و تعليم فرمود بانسان چيزى را كه نميدانست از علوم و معارف و هدايات و دلالات و ظاهرا مقصود بيان نعم الهيّه است كه از بدو پيدايش انسان و اصل باو شده تا از حضيض ذلّت باوج عزّت رسيده براى تقرير ربوبيت و تحقيق اكرميّت و ايجاب شكر نعمت و لذا ميفرمايد كلّا يعنى نبايد كفران نعمت خدا را نمود همانا انسان تجاوز ميكند از وظيفه عبوديت و سركشى مينمايد از فرامين صادره از مقام ربوبيّت وقتى كه خود را مستغنى و بى‌نياز ببيند اى انسان ناسپاس بدانكه بازگشت و مرجع تو در آخر عمر بحكم پروردگار تو است و جزاى اعمال تو را خواهد داد و چون بعضى از كفار مكّه منع مينمودند مسلمانان را از نماز خداوند به پيغمبر خود بر سبيل تعجب ميفرمايد آيا ديدى تو آن كافرى را كه نهى ميكند بنده خدائى را وقتى كه نماز بخواند و ميدانى جزاء او را چنانچه قمّى ره نقل فرموده كه وليد بن مغيره نهى مينمود مردم را از نماز و اطاعت خدا و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم پس اين آيه نازل شد و در مجمع نقل نموده كه ابو جهل گفت آيا محمّد صورت خود را بخاك ميگذارد در ميان شما مردم گفتند بلى پس سوگند ياد نمود كه اگر ببينم اين كار را ميكند پاى بر گردن او ميگذارم پس گفتند الآن مشغول است و او رفت كه‌

---

جلد 5 صفحه 411

لگد كند پس ناگهان با اضطراب برگشت گفتند چرا برگشتى گفت ما بين خود و او خندقى از آتش ديدم و هياكل هولناك بال دارى و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سوگند ياد فرمود كه اگر نزديك بمن ميشد ملائكه يك يك اعضاء او را ربوده بودند پس اين آيه نازل شد تا آخر سوره و نيز در مجمع نقل نموده از بيشتر مفسرين كه اين سوره پنج آيه از اول آن اول قرآنى است كه بر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نازل شده و بنابر اين خداوند ميفرمايد بگو بدانم اگر آن شخص نماز گزار كه پيغمبر اكرم است ثابت بر هدايت الهى باشد و امر بتقوى و پرهيز از شرك و معاصى نمايد چگونه خواهد بود حال كسى كه او را منع از نماز نمايد كه ابو جهل است بگو بدانم اگر آن شخص مانع از نماز تكذيب كند پيغمبر خدا را و روى گرداند از ايمان و اطاعت احكام خدا چيست مجازات او آيا نميداند كه خدا مى‌بيند كه چه ميكند و ميداند كه چه قدر بد است كار او نبايد چنين كارى كند تا مستحق عقاب گردد اگر از اين كار دست بر ندارد هر آينه ميگيريم موى جلو سر او را و ميكشانيمش بجهنّم چون سفع گرفتن و جذب نمودن بشدت است چيزى را و نسفعن صيغه متكلم مع الغير از فعل مضارع مؤكّد بنون تأكيد خفيفه است و در قرآن معمولا برأى بصريون با الف نوشته ميشود آن موى جلو سرى كه دروغگوئى و خطا كارى صاحبش بقدرى است كه آنرا هم دروغگو و خطا كار نموده و مستحق توهين و عذاب كرده و شايد اشاره باشد بمعامله اصحاب با سر بريده او در جنگ بدر پس بايد اهل انجمن خود را بخواند و از آنها كمك بطلبد چون روايت شده كه روزى ابو جهل بر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم گذشت ديد او نماز ميخواند گفت مگر من نگفتم بتو كه نماز مخوان و حضرت باو تندى نمود و او گفت مرا تهديد ميكنى با آنكه ياوران من در اين وادى از همه بيشتر است پس اين آيه نازل شد و قمّى ره نقل نموده كه چون حضرت ابو طالب وفات نمود ابو جهل و وليد خواندند اهل مكّه را براى قتل پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و گفتند آن كس كه از او حمايت ميكرد فوت نمود پس خدا فرمود فليدع ناديه سندع الزّبانيه يعنى پس بايد بخواند اهل شهر خود را ما هم در آتيه ملائكه موكّل دوزخ را ميخوانيم براى كشيدن او بآتش و زبانيه كه بمعناى صاحب منصبان لشگرى ميباشد بر نوزده نفر زمامداران‌

---

جلد 5 صفحه 412

امور جهنّم از ملائكه اطلاق ميشود و در خاتمه باز براى تأكيد فرموده نبايد چنين غلطى بكند اطاعت منما اى پيغمبر يا اى انسان او را در نهى از نماز و سجده كن و نماز بخوان و باقى باش بر طريقه خود و تقرّب جوى بخدا در سجود خود و نمازت در كافى و عيون از امام رضا عليه السّلام نقل نموده كه نزديك‌ترين اوقات از بنده بخدا وقتى است كه او ساجد باشد و اين مراد از قول خداوند است و اسجد و اقترب و در فقيه از امام صادق عليه السّلام و در مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم اين معنى تأييد شده و در خصال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه چهار سوره‌اى كه از قرآن سجده واجب دارد اقرء باسم ربّك الّذى خلق و النّجم و الم سجده و حم سجده است و در سابق اشاره باحكام آن شد و در مجمع علاوه نقل نموده كه ما سواى اين چهار در تمام قرآن مستحب است و واجب نيست و در عيون از امام رضا عليه السّلام نقل نموده كه اول سوره‌اى كه نازل شد بسم اللّه الرّحمن الرّحيم اقرء باسم ربك است و آخر سوره‌اى كه نازل شد اذا جاء نصر اللّه است و در كافى از امام صادق عليه السّلام هم اين معنى نقل شده و در ثواب الاعمال و مجمع از آن حضرت نقل نموده كه كسيكه در روز يا شب خود قرائت نمايد سوره اقرء باسم ربك را پس بميرد در آن روز يا در آن شب شهيد مرده و خداوند او را مبعوث ميفرمايد شهيد و زنده مينمايد او را مانند كسيكه با شمشير خود در راه خدا جهاد نموده با پيغمبرش صلّى اللّه عليه و آله و الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى.

---

جلد 5 صفحه 413

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

اقرَأ وَ رَبُّك‌َ الأَكرَم‌ُ «3»

تكرار اقرأ تكرار نيست‌ ‌براي‌ تأكيد بلكه‌ اقرأ اول‌ ‌براي‌ توجه‌ بخدا و معرفت‌ باو و آثار قدرت‌ ‌او‌ و اينكه‌ هميشه‌ بياد ‌خدا‌ و ذكر ‌خدا‌ و عدم‌ غفلت‌ ‌که‌ ميفرمايد:

يا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا اذكُرُوا اللّه‌َ ذِكراً كَثِيراً وَ سَبِّحُوه‌ُ بُكرَةً وَ أَصِيلًا احزاب‌ ‌آيه‌ 41 و 42. و دوم‌ ‌براي‌ تلاوت‌ قرآن‌ و بيان‌ احكام‌ وظائف‌ ديني‌.

وَ رَبُّك‌َ الأَكرَم‌ُ خداوند ‌هم‌ تو ‌را‌ تأييد ميفرمايد و حفظ ميكند و ‌هم‌ قرآن‌ ‌را‌ نگهداري‌ ميفرمايد ‌تا‌ دامنه‌ قيامت‌ ‌که‌ ميفرمايد: إِنّا نَحن‌ُ نَزَّلنَا الذِّكرَ وَ إِنّا لَه‌ُ لَحافِظُون‌َ حجر ‌آيه‌ 9. و خداوند ‌بر‌ بندگانش‌ كرم‌ فرمود آنچه‌ بآنها عنايت‌ كرده‌.

كرمش‌ نامتناهي‌ نعمش‌ بي‌پايان‌

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 3)- بار دیگر برای تأکید می‌افزاید: «بخوان که پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است» (اقرأ و ربک الاکرم).

ج5، ص541

تعبیر این آیه در حقیقت پاسخی است به گفتار پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در جواب جبرئیل که گفت: من قرائت کننده نیستم، یعنی «از برکت پروردگار فوق العاده کریم و بزرگوار، تو توانائی بر قرائت و تلاوت داری».

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خداوند، با تأکید بر فرمان خویش، پیامبر(ص) را به دریافت و قرائت قرآن در آغاز رسالتش فرا خواند. (اقرأ ... اقرأ) فرمان «اقرأ»، تکرار و تأکید فرمانى است که در آغاز سوره آمده بود و مفعول محذوف آن نیز - به قرینه سیاق کلام - مطالبى است که بعد از آن فرمان، وحى خواهد شد.

۲ - خداوند، شریف ترین و احسان کننده ترین موجودات است. (و ربّک الأکرم) هر چیزى که در باب خود شریف باشد، به او «کریم» گفته مى شود و زمانى که «کَرَم»، وصف خداوند قرار گیرد، نام احسان و انعام فراوان او خواهد بود. برخى از دانشمندان گفته اند: کرم تنها در مورد نیکویى هاى بزرگ به کار مى رود. (مفردات)

۳ - توجّه به بزرگوارى و شرافت برتر خداوند، برانگیزاننده انسان به تلاوت کلام او است. (اقرأ و ربّک الأکرم)

۴ - فرمان دریافت و قرائت قرآن به پیامبر(ص)، برخاسته از مقام ربوبى خداوند و مایه رشد و تعالى آن حضرت (اقرأ و ربّک الأکرم)

۵ - القاى وحى بر پیامبر(ص) و توانمند ساختن او بر قرائت قرآن، احسان و کرم خداوند به آن حضرت است. (اقرأ و ربّک الأکرم)

۶ - قرائت قرآن، داراى منافعى بسیار و تضمین شده از سوى خداوند (اقرأ و ربّک الأکرم) توصیف خداوند به «کریم ترین» - پس از امر به قرائت - بیانگر تأثیر آن در فراهم آمدن زمینه کرامت و احسان خداوند است.

موضوعات مرتبط

• انگیزش: عوامل انگیزش ۳
• خدا: احسان خدا ۲، ۵; اهمیت ربوبیت خدا ۴; پاداشهاى خدا ۶; توصیه هاى خدا ۱; کرامت خدا ۲
• ذکر: آثار ذکر کرامت خدا ۳
• قرآن: اهمیت تلاوت قرآن ۱; پاداش تلاوت قرآن ۶; زمینه تلاوت قرآن ۳; منافع تلاوت قرآن ۶
• کرامت خدا: مشمولان کرامت خدا ۵
• محمد(ص): احسان به محمد(ص) ۵; تلاوت قرآن محمد(ص) ۱; توصیه به محمد(ص) ۱; رسالت محمد(ص) ۱; عوامل تکامل محمد(ص) ۴; فضایل محمد(ص) ۵; منشأ قدرت تلاوت قرآن محمد(ص) ۵; منشأ وحى به محمد(ص) ۴; وحى به محمد(ص) ۵
• موجودات: بهترین موجودات ۲