آل عمران ٤٢

وَ إِذْ قَالَتِ‌ الْمَلاَئِکَةُ يَا مَرْيَمُ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ اصْطَفَاکِ‌ وَ طَهَّرَکِ‌ وَ اصْطَفَاکِ‌ عَلَى‌ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ‌

کپی متن آیه
وَ إِذْ قَالَتِ‌ الْمَلاَئِکَةُ يَا مَرْيَمُ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ اصْطَفَاکِ‌ وَ طَهَّرَکِ‌ وَ اصْطَفَاکِ‌ عَلَى‌ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ‌

ترجمه

و (به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: «ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برتری داده است.

و هنگامى كه فرشتگان گفتند: اى مريم! خداوند تو را برگزيد و پاكيزه داشت و تو را بر زنان جهان برترى داد

و [ياد كن‌] هنگامى را كه فرشتگان گفتند: «اى مريم، خداوند تو را برگزيده و پاك ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است.»

و (یاد کن) آن گاه که فرشتگان گفتند: ای مریم، همانا خدا تو را برگزید و پاکیزه گردانید و بر زنان جهانیان برتری بخشید.

و [یاد کنید] هنگامی که فرشتگان گفتند: ای مریم! قطعاً خدا تو را برگزیده و [از همه آلودگی های ظاهری و باطنی] پاک ساخته، و بر زنان جهانیان برتری داده است.

و فرشتگان گفتند: اى مريم، خدا تو را برگزيد و پاكيزه ساخت و بر زنان جهان برترى داد؛

و یاد کن از آنکه فرشتگان گفتند ای مریم خداوند تو را پذیرفته و پاکیزه داشته و بر زنان جهانیان [هم زمان خویش‌] برتری داده است‌

و آنگاه كه فرشتگان گفتند: اى مريم، خدا تو را برگزيد و پاك گردانيد و بر زنان جهانيان- زنان زمانه- برگزيد.

(تو حضور نداشتی) هنگامی که فرشتگان گفتند: ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاکیزه‌ات داشته است، و تو را بر همه‌ی زنان جهان برتری داده است.

و چون فرشتگان گفتند: «مریم! خدا تو را به‌درستی برگزیده و تو را پاک ساخته، و تو را بر زنان جهانیان برتری داده است.»

و هنگامی که گفتند فرشتگان ای مریم همانا خداوندت برگزید و پاک ساخت و اختیار کرد تو را بر زنان جهانیان‌

The angels said, “O Mary, Allah has chosen you, and has purified you. He has chosen you over all the women of the world.

ترتیل:

ترجمه:

آل عمران ٤١	آیه ٤٢	آل عمران ٤٣
سوره : سوره آل عمران نزول : ٢ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«طَهَّرَکِ»: تو را از ناپاکیها زدوده است و از اتّهامات یهودیان پاکیزه داشته است. «إصْطَفَاکِ عَلَی نِسَآءِ الْعَالَمِینَ»: تو را بر سائر زنان جهانیان برتری داد؛ در این که تو یگانه زنی هستی که برای خدمت در کلیسا پذیرفته شده و بدون شوهر، صاحب نوزاد گشته است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ‌ قَبْلِکَ‌ إِلاَّ... (۰) وَ لَقَدِ اخْتَرْنَاهُمْ‌ عَلَى‌ عِلْمٍ‌... (۲)

تفسیر

---

• آيات ۶۰ - ۴۲، سوره آل عمران
  
• منظور از اصطفا (برگزيدن ) و تطهير مريم سلام اللّه عليها
  
• وجه اينكه قضاياى مربوط به مريم عليها السلام از اخبار غيبى شمرده شده است
  
• وجه تعبير به ((ملائكه )) در جمله ((اذ قالت الملائكة ...))
  
• گفتار معصومين در تفسير ((كلمه ))
  
• معناى ((كلمه خدا)) و مراد از ((كلمه )) در جمله : ((يبشرك بكلمة منه ...))
  
• وجه تسميه عيسى به مريم (عليهما السلام ) به ((مسيح ))
  
• يهود و كلمه ((مسيح ))
  
• معناى كلمه ((عيسى ))
  
• اقوالى كه درباره سخن گفتن عيسى (ع )با مردم در سن كهولت ، گفته شده است
  
• مراد از ((تورات )) ((انجيل )) در قرآن كريم
  
• بعثت حضرت عيسى (ع ) عموميت داشته ، هر چند رسالت او به سوى بنىاسرائيل بوده است
  
• معجزات عيسى (ع ) مستند به اذن خدا بوده است و عيسى (ع ) در صدور آن آيات استقلالىنداشته است
  
• معجزات حضرت عيسى (ع ) در خارج ، از آن جناب صادر مى شده است
  
• جمله ((مصدقا لما بين يدى من التورية ...)) براى اينكه عيسى (ع ) تورات موجود درزندگى خودرا قبول داشته است دلالت نمى كند
  
• عملى كه عيسى (ع ) براى باز شناختن مؤ منين به خود وتشكل دادن به آنها انجام داد
  
• قيد ((الى اللّه )) در آيه به چه جهتى آمده است ؟
  
• مراد از ايمان در جمله ((قال الحواريون نحن انصار اللّه آمنا باللّه ...)) ايمان بعد ازايمان است
  
• راه عبادت كوتاهترين راه به سوى خداى سبحان است
  
• معناى ((توفى )) و تفاوت مورد استعمال اين كلمه با كلمه ((موت ))
  
• توّفى حضرت عيسى به معناى گرفتن آن حضرت از دست يهود است
  
• منظور از ((رفع عيسى به سوى خدا)) و ((تطهير او از كافران ))
  
• مراد از تفوق پيروان عيسى (ع ) بر كافران تا روز قيامت
  
• مقصود از تفّوق حجت تفوق از نظر مقبوليت نيست
  
• تبعيت از نياكان سبب مى شود كه مراد عموم يهود و مطلق نصارا باشد
  
• وعده نيكو به پيروان حقيقى (قولى و عملى ) عيسى (ع )
  
• دو حجت و دليل بر نفى الوهيت عيسى (ع ) در تمثيل او به آدم (ع )
  
• جمله ((الحق من ربك )) از بديع ترين بيانات قرآنى است
  
• بحث روايتى (در ذيل آيات كريمه گذشته )
  
• رواياتى درباره برترين زنان عالم : (فاطمه (س ) مريم ، خديجه و آسيه )
  
• اثبات سيادت اثبات عالى ترين مراتب اصطفاء است
  
• اخبار غيب حضرت عيسى (ع ) معجزه قابلقبول براى مردم بود
  
• روايتى درباره آنچه در شريعت عيسى (ع ) آمده بود
  
• روايت درباره به دار آويختن حضرت عيسى (ع )
  
• روايتى در مورد كيفيت بالا بردن عيسى (ع ) به آسمان
  
• روايتى از امام رضا (ع ) درباره قضيه حضرت عيسى (ع )
  
• بحث روايتى ديگر در معناى محدث
  
• فرق ميان نبى ، رسول و محدث
  
• على (ع ) محدث بود
  
• مطالبى پيرامون ((وحى )) و واژه ((محدث ))
  
• تشخيص القائات رحمانى از شيطانى مستند به تاءييد الهى است و خارج از معيارهاىمعمولى تشخيص است
  
• توضيح اينكه : ((محدث صوت فرشته را مى شنود ولى فرشته را نمى بيند))
  

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

«42» وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى‌ نِساءِ الْعالَمِينَ‌

و (بياد آور) هنگامى را كه فرشتگان گفتند: اى مريم! همانا خداوند تو را برگزيده وپاك ساخته وبر زنان جهانيان برترى داده است.

نکته ها

كلمه «اصطفى‌»، هر جا همراه حرف «على‌» باشد، به معناى مقدّم‌بودن و سرآمدشدن است و هر جا بدون آن باشد، به معناى انتخاب است.

در تفاسير المنار، قرطبى، مراغى، روح البيان و كبير مى‌خوانيم كه سرآمد زنان جهان چهار نفرند: مريم، آسيه، خديجه و فاطمه.

در روايات اهل‌بيت عليهم السلام نيز آمده است كه مريم سرآمد زنانِ زمان خود بود، ولى فاطمه عليها السلام سرآمد زنان در طول تاريخ است. «1» البتّه خداوند حكيم هرگاه شخصى را بر مى‌گزيند، به جهت لياقت‌ها و قابليّت‌هاى ويژه‌ى اوست.

پیام ها

1- فرشتگان، با غير انبيا نيز سخن مى‌گويند. «قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ»

2- زن مى‌تواند به مقام قرب الهى برسد و خداوند براى او پيام بفرستد. «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ»

3- حضرت مريم، هم در كمالات برگزيده شد و هم بر ساير زنان برترى يافت. به همين جهت جمله‌ «اصْطَفاكِ» دوباره تكرار شده است.

4- حضرت مريم معصوم بوده است. «طَهَّرَكِ»

5- حضرت مريم الگوى زنان است. «اصْطَفاكِ عَلى‌ نِساءِ الْعالَمِينَ»

---

«1». تفسير نورالثقلين.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌1، ص: 511

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى‌ نِساءِ الْعالَمِينَ (42)

و چون ذكر حضرت مريم را بطور اجمال فرمود؛ در مقام تفصيل آن مى‌فرمايد:

وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ: و ياد بياور و منتهى شود علم تو اى پيغمبر، زمانى را

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 94

كه گفت جبرئيل يا جمعى از ملائكه، يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ‌: اى مريم بدرستى كه خداوند برگزيد تو را براى عبادت، وَ طَهَّرَكِ‌: و پاكيزه ساخت تو را از لوث شرك، يا از قاذوراتى كه زنان را مى‌باشد، يا مطهر گردانيد تو را از صفات ذميمه، وَ اصْطَفاكِ عَلى‌ نِساءِ الْعالَمِينَ‌: و برگزيد تو را بر زنان زمان خود به آنكه تو را بى‌شوهر، فرزند مرحمت فرمود.

تنبيه: در آيه شريفه چند مطلب است:

مطلب اول- بيان تكلم ملائكه با مريم:

محققين فرموده‌اند: مكالمه ملائكه با غير انبياء مانعى ندارد كه تعبير از آن به (محدّث) نموده‌اند، يعنى كسى كه ملائكه با او سخن گويد، لكن ملائكه را مشاهده نكند. و ائمه معصومين عليهم السلام را به اين اعتبار محدّث گويند و احاديث در اين قسمت وارد شده:

1- در «امالى» شيخ طوسى (رضوان اللّه عليه) از ابى بصير از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده: قال: كان علىّ محدّثا و كان سلمان محدّثا.

قلت: فما آية المحدّث؟ قال: يأتيه ملك فينكت فى قلبه كيت و كيت. «1» فرمود: على عليه السّلام محدث بود، و سلمان محدث. گفتم: چيست علامت محدث؟ فرمود: مى‌آيد او را ملك، پس القا كند در قلب او چنين و چنان را.

2- «بصائر الدرجات» عن زرارة قال: سمعت ابا جعفر عليه السّلام يقول:

الاثنى عشر الائمة من آل محمّد كلّهم محدّث من ولد رسول اللّه و ولد علىّ، فرسول اللّه و علىّ عليهما السّلام هما الوالدان. «2» زراره گويد: از حضرت باقر عليه السّلام شنيدم فرمود: دوازده نفر ائمّه از آل محمد عليهم السلام تماما محدّث هستند از اولاد رسول خدا و اولاد على عليهما السلام، پس رسول خدا و على عليهما السلام هر دو پدر مى‌باشند.

---

«1» بحار الانوار، جلد 26، صفحه 70.

«2» بصائر الدرجات، جزء هفتم، باب 5، حديث پنجم (صفحه 320)

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 95

3- «تفسير لوامع» قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: فى كلّ امّة محدّثون غير نبوّة. فرمود حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: در هر امتى جمعى محدث به غير نبوّت مى‌باشند.

بنابراين سخن گفتن ملائكه با مريم استبعادى نخواهد داشت؛ و يكى از اسماء صديقه طاهره حضرت زهرا عليها السلام، محدّثه مى‌باشد به همين جهت است. «1» مطلب دوم- بيان اصطفاى مريم:

مفسرين وجوهى ذكر نموده‌اند:

1- اصطفاى اول، قبوليت او در نذر به خدمت بيت المقدس؛ و اصطفاى دوم، برگزيدن او به ولادت حضرت عيسى عليه السّلام بدون پدر بر كافه زنان.

2- اصطفاى اول، تربيت و تغذيه مريم از طفوليت از جانب خدا بود؛ و اصطفاى دوم، برگزيدن او در بيت اللّه براى خدمت و عبادت و طاعت.

3- در «مجمع»- از حضرت باقر عليه السّلام مروى است كه: اصطفاى اول، آنكه مريم از ذريّه و سلاله انبياء بود؛ و اصطفاى آخر، به ولادت عيسى روح اللّه عليه السّلام است بدون پدر. «2» 4- اصطفاى اول، مقبوليت او نزد خدا؛ و اصطفاى دوم، زيادتى درجه او بر زنان بنى اسرائيل.

و مراد به عالمين، نزد جمهور مفسرين در آيه خاص است، اگر چه به لفظ عام وارد شده، زيرا خاصه و عامه روايت نموده‌اند كه حضرت فاطمه عليها سلام سيده زنان اولين و آخرين مى‌باشد. «3» در كتاب «مودة القربى همدانى شافعى» در مودت سابعه، از ابن عباس روايت نموده از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم قال: افضل رجال‌

---

«1» بحار الانوار، جلد 43، صفحه 10، حديث اوّل‌

«2» مجمع البيان، جلد اوّل، صفحه 440

«3» مدارك عامّى اين روايت در جلد دهم احقاق الحقّ ذكر شده است.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 96

العالمين فى زمانى علىّ و افضل نساء الاوّلين و الاخرين فاطمة: «1» فرمود: افضل مردان عالمين در زمان من على عليه السّلام، و افضل زنان اولين و آخرين فاطمه عليها السلام است.

و نيز «شيخ المشايخ» از «ابن عباس» روايت نموده از آن حضرت: قال:

و امّا ابنتى فاطمة فانّها سيّدة نساء العالمين من الاوّلين و الاخرين. «2» مطلب سوم- بيان تطهير مريم:

مفسرين را چند قول است:

1- طهارت از سفاح و نكاح مردان.

2- تطهير و تنزيه او از تهمت يهود.

3- عفت و صيانت و حفظ او از همه قبايح.

4- طهارت از ارجاس و انجاس صورى و معنوى. چنانچه خاصه و عامه روايت نموده‌اند در ذيل حديثى از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:

قالوا يا رسول اللّه قلت مرارا: انّ فاطمة بنتى حوراء انسيّة و انّها و مريم بتول، فما معنى البتول فقال انّ فاطمة لم تحض و لم تطمث فكذا مريم، فانّ ذلك فى بنات الانبياء مكروه. «3» صحابه گفتند: يا رسول اللّه مكرر فرمودى: بدرستى كه فاطمه دختر من حوريه انسيه است، و بدرستى كه او و مريم، بتول مى‌باشند، معنى بتول چيست؟ حضرت فرمود: بتحقيق فاطمه حائض نمى‌شد و نفاس نداشت، همچنين مريم، زيرا حيض و نفاس در دختران انبياء ناپسند است.

و نيز ابو نعيم و احمد حنبل روايت نموده: انّما سمّيت فاطمة بالبتول لأنّها تبتّلت من الحيض و النّفاس لأنّ ذلك نقصان فى بنات الانبياء: «4» اين است و جز

---

«1» مدرك پيشين، صفحه 42

«2» مدارك مربوط به اين حديث قبلا ذكر شده است.

«3» بحار الانوار، جلد 43، صفحه 15 حديث 13- احقاق الحقّ، جلد دهم، صفحه 25 و 26 و صفحه 310 (با اندكى تفاوت)

«4» احقاق الحقّ، جلد دهم، صفحه 313 (بنقل از «مودة القربى» حضرمى)

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 97

اين نيست كه ناميده شد حضرت فاطمه به بتول، زيرا منقطع بود از حيض و نفاس، به جهت آنكه آن نقصان است در دختران پيغمبران.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى‌ نِساءِ الْعالَمِينَ (42)

ترجمه‌

و هنگاميكه گفتند فرشتگان اى مريم بدرستيكه خداوند برگزيد تو را و پاكيزه گردانيد و اختيار كرد تو را بر زنان جهانيان..

تفسير

ملائكه با حضرت مريم شفاها صحبت مى‌كردند چون كه او محدثه بود يعنى هم صحبت با ملائكه بود ميگفت و مى‌شنيد و در بيان وجه تكرار اصطفاء در آيه شريفه گفته‌اند اصطفاء اول قبول اوست از مادرش با آنكه تا آن زمان دختر قبول نمى‌شد و توفيق اوست بعبادت بنحو اكمل و بى‌نياز كردن اوست بمائده بهشتى از

---

جلد 1 صفحه 414

كسب و تطهير اوست از عادت زنان و اصطفاء دوم هدايت اوست و هم صحبتى او با ملائكه و تخصيص او است بكرامات سنيه مانند فرزندى چون حضرت عيسى بى‌پدر و تبرئه ساحت مقدس آنحضرت از تهمت يهود بسبب به زبان آمدن كودك و قرار دادن او و پسرش را آيت براى جهانيان و در مجمع از حضرت باقر (ع) روايت نموده كه معنى آيه آنست كه اختيار كرد تو را خداوند از نسل پيغمبران و پاك كرد ترا از زنا و برگزيد ترا براى ولادت عيسى بدون شوهر و بنظر حقير اصطفاء اول بمعنى اختيار است يعنى خداوند اختيار كرد تو را براى خود يعنى براى خدمت خانه خود و عبادت خود و دميدن روح خود و لذا متعلق آن ذكر نشده و اصطفاء دوم متضمن معنى تفضيل است يعنى برگزيد و تفضيل داد تو را بر زنان جهانيان لذا متعلق آن ذكر شده است و در بحار روايت امام باقر (ع) را كه ذكر شد بدون ذيل آن كه ظاهرا منافى با نظريه حقير است نقل نموده است در هر حال او سيده زنان عصر خود بود و حضرت زهرا سلام اللّه عليها سيده زنان عالميان از اولين و آخرين است و روايات كثيره دلالت بر اين معنى دارد از آن جمله در علل از حضرت صادق (ع) روايت نموده كه ملائكه از آسمان نازل مى‌شدند و با حضرت زهرا (ع) صحبت مى‌كردند لذا ملقبه بمحدثه شده است تا آن كه وقتى براى او ملائكه اين آيه را تلاوت نمودند باين نحو كه گفتند يا فاطمة ان اللّه اصطفيك و طهرك و اصطفيك على نساء العالمين حضرت زهرا فرمود آيا تفضيل داده نشده است مريم بنت عمران بر زنان جهانيان ملائكه عرض كردند مريم سيده زنان عالم خود بود و خداوند تو را سيده زنان عالم خودت و عالم او و سيده زنان اولين و آخرين فرموده و مؤيد اينمعنى روايتى است كه عامه و خاصه نقل نمودند كه پيغمبر (ص) بعد از نزول مائده براى حضرت زهرا فرمود الحمد للّه كه خداوند تو را شبيه بسيده زنان بنى اسرائيل فرمود معلوم ميشود كه سيادت مريم اختصاص به بنى اسرائيل داشته و سيده نساء العالمين بقول مطلق حضرت زهرا سلام اللّه عليها است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ إِذ قالَت‌ِ المَلائِكَةُ يا مَريَم‌ُ إِن‌َّ اللّه‌َ اصطَفاك‌ِ وَ طَهَّرَك‌ِ وَ اصطَفاك‌ِ عَلي‌ نِساءِ العالَمِين‌َ (42)

ياد كن‌ زماني‌ ‌را‌ ‌که‌ ملائكه‌ گفتند اي‌ مريم‌ محقّقا خداوند تو ‌را‌ برگزيد و پاك‌ گردانيد و برگزيد ‌بر‌ جميع‌ نساء عالمين‌.

إِذ قالَت‌ِ المَلائِكَةُ كلمه‌ اذ متعلّق‌ بمحذوف‌ ‌است‌ مثل‌ اذكر نظير ‌آيه‌ قبل‌ إِذ قالَت‌ِ امرَأَت‌ُ عِمران‌َ و مراد ‌از‌ ملائكه‌ بعض‌ ملائكه‌ ‌است‌ زيرا جميع‌ ملائكه‌ قطعا مراد نيست‌ و لذا ميسازد ‌با‌ يك‌ ملك‌ ‌که‌ حضرت‌ جبرئيل‌ ‌عليه‌ السّلام‌ ‌باشد‌.

و ‌از‌ ‌اينکه‌ جمله‌ استفاده‌ ميشود ‌که‌ حضرت‌ مريم‌ ‌عليه‌ السّلام‌ ‌با‌ اينكه‌ نه‌ پيغمبر ‌بود‌

جلد 3 - صفحه 193

و نه‌ وصي‌ّ پيغمبر قابل‌ نزول‌ وحي‌ و نزول‌ ملائكه‌ ‌بر‌ ‌او‌ ‌بود‌ ‌پس‌ استيحاشي‌ ندارد ‌که‌ بگوئيم‌ ملائكه‌ ‌بر‌ حضرت‌ فاطمه‌ سلام‌ اللّه‌ عليها نازل‌ ميشدند و وحي‌ ‌براي‌ ‌او‌ ميآوردند و صحيفه‌ فاطميّه‌ عدل‌ قرآن‌ و ‌از‌ ودايع‌ امامت‌ ‌در‌ نزد ائمّه‌ ‌عليهم‌ ‌السلام‌ ‌است‌ و ‌در‌ ‌او‌ اسامي‌ تمام‌ شيعيان‌ و مطالب‌ ديگر ثبت‌ ‌است‌ چنانچه‌ مستفاد ‌از‌ اخبار مسلّمه‌ نزد شيعه‌ ‌است‌.

يا مَريَم‌ُ إِن‌َّ اللّه‌َ اصطَفاك‌ِ برگزيده‌ ‌خدا‌ كسي‌ ‌است‌ ‌که‌ داراي‌ مقام‌ عصمت‌ ‌باشد‌ مثل‌ انبياء و اوصياء انبياء و همين‌ جمله‌ دلالت‌ دارد ‌بر‌ اينكه‌ مريم‌ عليها سلام‌ داراي‌ مقام‌ عصمت‌ بوده‌.

وَ طَهَّرَك‌ِ طهارت‌ مطلقه‌ عبارت‌ ‌از‌ طهارت‌ ظاهريّه‌ ‌از‌ كسافات‌ و نجاسات‌ مثل‌ حيض‌ و نفاس‌ و طهارت‌ باطنيّه‌ ‌از‌ معاصي‌ و اخلاق‌ رذيله‌ و طهارت‌ معنويّه‌ ‌از‌ توجّه‌ بغير ‌خدا‌ ‌است‌، و حضرت‌ مريم‌ داراي‌ جميع‌ ‌اينکه‌ مراتب‌ ‌بود‌ چنانچه‌ ‌آيه‌ شريفه‌ تطهير ‌در‌ شأن‌ اهل‌ بيت‌ مفادش‌ همين‌ ‌است‌.

وَ اصطَفاك‌ِ عَلي‌ نِساءِ العالَمِين‌َ ‌اينکه‌ تكرار نيست‌ بلكه‌ يك‌ امتياز خاصّي‌ ‌است‌ ‌که‌ خصيصه‌ مريم‌ ‌است‌ ‌که‌ احدي‌ ‌از‌ زنهاي‌ عالم‌ ‌از‌ اول‌ دنيا ‌که‌ حضرت‌ حوّي‌ ‌باشد‌ ‌تا‌ انقراض‌ عالم‌ ‌اينکه‌ خصيصه‌ ‌را‌ ندارند ‌که‌ بدون‌ فحل‌ و شوهر بچه‌ بيارد.

و بيان‌ ‌اينکه‌ جمله‌ ‌براي‌ اينست‌ ‌که‌ ديگر زني‌ نتواند همچه‌ دعوايي‌ بكند و بهانه‌ بدست‌ بياورد، و ‌اگر‌ نبود قرآن‌ ‌که‌ دامن‌ مريم‌ ‌را‌ پاك‌ گرداند نميتوانستيم‌ ‌در‌ حق‌ّ ‌او‌ بگوئيم‌ چنانچه‌ يهود نسبتهاي‌ ناروايي‌ باو دادند حتّي‌ نصاري‌ ‌که‌ ‌در‌ حق‌ّ مريم‌ و عيسي‌ غلوّ كردند زيرا بار ‌اينکه‌ نرفتند ‌که‌ عيسي‌ ‌عليه‌ السّلام‌ بي‌ پدر بدنيا آمده‌ ‌باشد‌ و چون‌ پدري‌ ‌بر‌ ‌او‌ نيافتند گفتند پسر ‌خدا‌ ‌است‌ و ‌اينکه‌ حرف‌ قطع‌ نظر ‌از‌ اينكه‌ شرك‌ و كفر و قول‌ بتثليث‌ ‌است‌ مستلزم‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌خدا‌ ‌را‌ جسم‌ بدانند و ‌براي‌ ‌او‌ مكان‌ فرض‌ كنند و حلول‌ قائل‌ شوند و ‌اينکه‌ نوع‌ مزخرفات‌ ‌از‌ ‌آنها‌ بعيد نيست‌ زيرا ‌که‌ ‌در‌ تورية رائج‌ و اناجيل‌

جلد 3 - صفحه 194

‌آنها‌ و ساير كتب‌ عهد قديم‌ و جديد ‌آنها‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ نوع‌ مزخرفات‌ بسيار ‌است‌.

(تنبيه‌)

بضرورت‌ مذهب‌ شيعه‌ و مستفاد ‌از‌ اخبار متواتره‌ ثابت‌ و محقّق‌ ‌است‌ ‌که‌ فاطمه‌ زهراء سلام‌ اللّه‌ عليها سيّده‌ نساء عالمين‌ ‌است‌ بلكه‌ ‌در‌ مقام‌ ‌خود‌ ثابت‌ ‌شده‌ ‌که‌ ‌بعد‌ ‌از‌ پدر بزرگوارش‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ و شوهر عاليمقدارش‌ ‌عليه‌ السّلام‌ افضل‌ ‌از‌ جميع‌ انبياء و اوصياء انبياء ‌عليهم‌ ‌السلام‌ ‌است‌ لذا ‌بر‌ بعض‌ اصحاب‌ ائمّه‌ ‌عليهم‌ السّلام‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ اسباب‌ شبهه‌ ‌شده‌ و ميآمدند و ‌از‌ ائمّه‌ سؤال‌ ميكردند و ائمّه‌ ‌عليهم‌ السّلام‌ ‌در‌ جواب‌ ‌آنها‌ ‌در‌ بسيار اخبار ميفرمودند ‌که‌ مريم‌ سيّده‌ نساء اهل‌ زمان‌ ‌خود‌ بوده‌ و فاطمه‌ سيّده‌ نساء عالمين‌ ‌است‌، و ‌در‌ بعض‌ اخبار مريم‌ ‌را‌ بهمان‌ بيان‌ ‌که‌ بدون‌ شوهر بچه‌ آورد جواب‌ ميدادند.

و توضيح‌ كلام‌‌-‌ اينست‌ ‌که‌ اوّلا سيادت‌ ‌با‌ اصطفاء فرق‌ دارد ‌اگر‌ چه‌ اصطفاء ‌هم‌ موجب‌ سيادت‌ ميشود، و دسته‌ اول‌ اخبار راجع‌ باصطفاء اول‌ ‌است‌ ‌در‌ ‌آيه‌ ‌که‌ مريم‌ برگزيده‌ حق‌ ‌است‌ و گفتيم‌ استفاده‌ ميشود ‌که‌ داراي‌ مقام‌ عصمت‌ ‌است‌ و لكن‌ برگزيده‌گان‌ ‌خدا‌ بسيار هستند ‌از‌ انبياء و اوصياء بلكه‌ بسياري‌ ‌از‌ زنها مثل‌ حوّا، آسيه‌، خديجه‌ حضرت‌ عليا عليّه‌ زينب‌ سلام‌ اللّه‌ عليها و ‌غير‌ اينها.

و ‌در‌ جمله‌ اولي‌ همچه‌ دلالتي‌ ‌بر‌ افضليّت‌ مريم‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ ندارد و نميتوان‌ ‌گفت‌ بلكه‌ فقط معصومه‌ بوده‌ و ‌از‌ ‌اينکه‌ اخبار استفاده‌ ميشود مريم‌ افضل‌ زنهاي‌ زمان‌ ‌خود‌ بوده‌ و اصطفاء دوم‌ همچه‌ دلّالي‌ ‌بر‌ افضليّت‌ مريم‌ ندارد بلكه‌ يك‌ خصيصه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌خدا‌ مخصوص‌ ‌او‌ قرار داده‌ ‌که‌ بدون‌ شوهر فرزند آورد و ‌اگر‌ ‌اينکه‌ اخبار نبود و ‌ما بوديم‌ و ‌اينکه‌ ‌آيه‌ نميتوانستيم‌ بگوئيم‌ حتّي‌ سيّده‌ زنان‌ زمان‌ خودش‌ بوده‌ زيرا ‌آيه‌ مقام‌ طهارت‌ و عصمت‌ مريم‌ ‌را‌ ثابت‌ ميكند و باصطلاح‌ اثبات‌ شيئي‌ نفي‌ ‌ما عدا نميكند و امّا ‌در‌ مورد حضرت‌ فاطمه‌ سلام‌ اللّه‌ عليها صراحت‌ اخبار متواتره‌ و ضرورت‌ مذهب‌ بلكه‌ بسيار ‌از‌ اخبار عامّه‌ ‌بر‌ افضليّت‌ ‌او‌ قائم‌ ‌است‌ چنانچه‌ گذشت‌.

195

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 42)- قرآن بار دیگر به داستان مریم باز می‌گردد، و از دوران شکوفایی او سخن می‌گوید و مقامات والای او را برمی‌شمرد.

نخست از گفتگوی فرشتگان با مریم، بحث می‌کند، می‌فرماید: به یاد آور

ج1، ص283

«هنگامی را که فرشتگان گفتند: ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان برتری داده است» (وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ).

و این برگزیدگی و برتری مریم بر تمام زنان جهان، نبود جز در سایه تقوا و پرهیزگاری آری او برگزیده شده تا پیامبری همچون عیسای مسیح به دنیا آورد.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - مژده ملائکه به مریم (س) در برگزیدگى او از طرف خداوند (و اذ قالت الملئکة یا مریم انّ اللّه اصطفیک)

۲ - امکان سخن گفتن فرشتگان، با غیر انبیاى الهى (و اذ قالت الملئکة یا مریم)

۳ - عظمت مقام و منزلت مریم، نزد پروردگار (و اذ قالت الملئکة یا مریم انّ اللّه اصطفیک ) نزول ملائکه بر مریم و برگزیدن وى، دلالت بر ارجمندى مقام مریم نزد خداوند دارد.

۴ - پیام الهى به مریم، توسط ملائکه (و اذ قالت الملئکة یا مریم ان اللّه اصطفیک )

۵ - برگزیدگى و پاکیزه گشتن مریم (س) از سوى خدا (یا مریم انّ اللّه اصطفیک و طهّرک)

۶ - پاکى و برگزیده شدن مریم، زمینه برگزیده شدن خاندان عمران نزد خداوند (یا مریم انّ اللّه اصطفیک ) «و اذ قالت ... » عطف است به «اذ قالت ... » در آیه سى و پنجم و ظرف است براى «اصطفى ... ال عمران» ; یعنى آنگاه آل عمران برگزیده شدند که مریم را خداوند برگزید و پاک گردانید.

۷ - مریم، داراى مقام عصمت از گناه (انّ اللّه اصطفیک و طهّرک) متعلق تطهیر حذف شده است و حذف متعلق، دلالت بر عموم دارد; یعنى تطهیر از هر پلیدى. و چون هر گناهى، پلیدى است، بنابراین مریم (س) از ارتکاب هر گناهى مبرّا و معصوم است.

۸ - عنایت خاص خداوند به مریم (س) (یا مریم انّ اللّه اصطفیک )

۹ - پاک گشتن مریم، در پرتو خالص گردانیدن او (انّ اللّه اصطفیک و طهّرک و اصطفیک على نساء العالمین) از اینکه جمله «و طهرک ... » پس از «اصطفیک » آمده، به نظر مى رسد خالص گرداندن مریم، دخیل در تطهیر وى بوده است. گفتنى است که معناى «اصطفاء» خالص گرداندن از پلیدیهایى است که دیگران به آن مبتلا هستند (مفردات راغب).

۱۰ - مریم، برگزیده الهى و سرآمد زنان جهان (یا مریم انّ اللّه ... و اصطفیک على نساء العالمین) کلمه «اصطفاء» آنگاه که با «على» متعدّى شود به معناى مقدم بودن و سرآمد شدن است. و آنگاه که مطلق ذکر شود به معناى انتخاب است. بنابراین «اصطفیک » در جمله «انّ اللّه اصطفیک » به معناى انتخاب و گزینش مریم است و در «اصطفیک على نساء العالمین»، به معناى مقدم داشتن او بر دیگران است.

۱۱ - خلوص و پاکى مریم و برگزیدگى او، زمینه سرآمد شدن او بر زنان جهان (انّ اللّه اصطفیک و طهّرک و اصطفیک على نساء العالمین) به نظر مى رسد تقدیم جمله «اصطفیک و طهّرک» بر «اصطفیک على نساء العالمین»، دلالت داشته باشد بر دخالت برگزیدگى و طهارت مریم براى سرآمد شدن او.

۱۲ - مریم، نمونه و الگویى براى تمامى زنان عالم (اصطفیک و طهّرک و اصطفیک على نساء العالمین)

۱۳ - طهارت از هر آلودگى، ارزشى براى برگزیدگان الهى (طهرک و اصطفیک )

۱۴ - طهارت و پاکدامنى، ملاکى براى ارزیابى مقام زن (طهرک و اصطفیک )

روایات و احادیث

۱۵ - مریم، برگزیده خداوند از نسل انبیاى الهى (یا مریم انّ اللّه اصطفیک ) امام باقر (ع) در معنى آیه فوق فرمود: ... اصطفیک من ذریّة الانبیاء.

۱۶ - مریم، زنى که از میان زنان جهان، براى زادن عیسى بدون پدر برگزیده شد. (و اصفیک على نساء العالمین) امام باقر (ع) در معنى آیه فوق فرمود: ... اصطفیک لولادة عیسى من غیر فحل.

۱۷ - پاکدامنى پدران و مادران حضرت مریم(ع) از زنا (طهّرک و اصطفیک على نساء العالمین) امام باقر (ع) در معنى آیه فوق فرمود: ... و طهّرها من ان یکون فى ولادتها من آبائها و امّهاتها سفاح ... .

۱۸ - مریم برگزیده و سرآمد زنان عصر خویش (و اصطفیک على نساء العالمین) امام صادق (ع) فرمود: فرشتگان به حضرت فاطمه زهرا (س) گفتند: ... انّ مریم کانت سیّدة نساء عالمها ... .

موضوعات مرتبط

• آل عمران: ۶
• اخلاص: آثار اخلاص ۹، ۱۱
• ارزیابى: ملاکهاى ارزیابى ۱۴
• ارزشها: ملاکهاى ارزشها ۱۳، ۱۴
• انبیا: نسل انبیا ۱۵
• برگزیدگان: ۱، ۵، ۶، ۱۰، ۱۵، ۱۶، ۱۸ پاکى برگزیدگان ۱۳
• پاکیزگى: عوامل پاکیزگى ۶
• پاکان: ۵، ۶، ۷، ۹
• پاکى: آثار پاکى ۱۱ ; ارزش پاکى ۱۳، ۱۴
• تربیت: الگوى تربیت ۱۲
• خدا: لطف خدا ۸
• زن: مقام زن ۱۴ ; عفت زن ۱۴
• زنان: ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۸
• عیسى (ع): ۱۶
• مخلصان: مقام مخلصان ۱۱
• مریم (س): ۱، ۴ برگزیدگى مریم (س) ۱، ۵، ۶، ۱۰، ۱۱، ۱۵، ۱۶، ۱۸ ; بشارت به مریم (س) ۱ ; پاکى مریم (س) ۵، ۹ ; عصمت مریم (س) ۷ ; مقام مریم (س) ۳، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۱، ۱۲، ۱۵، ۱۷، ۱۸ ; نیاکان مریم (س) ۱۷
• مقربان: ۳
• ملائکه: ۱، ۱۴ تکلم ملائکه ۲