روایت:من لايحضره الفقيه جلد ۳ ش ۲۹۱

آدرس: من لا يحضره الفقيه، جلد ۳، بَابُ وَلَاءِ الْمُعْتَق

روي الحسن بن محبوب عن ابي ايوب عن بريد العجلي قال :

وَ سَأَلْتُ‏ أَبَا جَعْفَرٍ ع‏ عَنْ رَجُلٍ كَانَ عَلَيْهِ عِتْقُ رَقَبَةٍ فَمَاتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُعْتِقَ رَقَبَةً فَانْطَلَقَ اِبْنُهُ فَابْتَاعَ رَجُلاً مِنْ كَسْبِهِ فَأَعْتَقَهُ عَنْ أَبِيهِ وَ إِنَّ اَلْمُعْتَقَ أَصَابَ بَعْدَ ذَلِكَ مَالاً ثُمَّ مَاتَ وَ تَرَكَهُ لِمَنْ يَكُونُ مِيرَاثُهُ قَالَ فَقَالَ إِنْ كَانَتِ اَلرَّقَبَةُ اَلَّتِي كَانَتْ عَلَى أَبِيهِ فِي نَذْرٍ أَوْ شُكْرٍ أَوْ كَانَتْ وَاجِبَةً عَلَيْهِ فَإِنَّ اَلْمُعْتَقَ سَائِبَةٌ لاَ سَبِيلَ لِأَحَدٍ عَلَيْهِ قَالَ فَإِنْ كَانَ تَوَلَّى‏ قَبْلَ أَنْ يَمُوتَ إِلَى أَحَدٍ مِنَ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ فَضَمِنَ جِنَايَتَهُ وَ جَرِيرَتَهُ كَانَ مَوْلاَهُ وَ وَارِثَهُ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ قَرِيبٌ مِنَ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ يَرِثُهُ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ تَوَالَى إِلَى أَحَدٍ حَتَّى مَاتَ فَإِنَّ مِيرَاثَهُ لِلْإِمَامِ إِمَامِ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ قَرِيبٌ يَرِثُهُ مِنَ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ قَالَ وَ إِنْ كَانَتِ اَلرَّقَبَةُ اَلَّتِي‏ عَلَى أَبِيهِ تَطَوُّعاً وَ قَدْ كَانَ أَبُوهُ أَمَرَهُ أَنْ يُعْتِقُ عَنْهُ نَسَمَةً فَإِنَّ وَلاَءَ اَلْمُعْتَقِ هُوَ مِيرَاثٌ لِجَمِيعِ وُلْدِ اَلْمَيِّتِ قَالَ وَ يَكُونُ اَلَّذِي اِشْتَرَاهُ فَأَعْتَقَهُ بِأَمْرِ أَبِيهِ كَوَاحِدٍ مِنَ اَلْوَرَثَةِ إِذَا لَمْ يَكُنْ لِلْمُعْتَقِ قَرَابَةٌ مِنَ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ أَحْرَارٌ يَرِثُونَهُ قَالَ وَ إِنْ كَانَ اِبْنُهُ‏ اَلَّذِي اِشْتَرَى اَلرَّقَبَةَ فَأَعْتَقَهَا عَنْ أَبِيهِ مِنْ مَالِهِ بَعْدَ مَوْتِ أَبِيهِ تَطَوُّعاً مِنْهُ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَكُونَ أَبُوهُ أَمَرَهُ بِذَلِكَ فَإِنَّ وَلاَءَهُ وَ مِيرَاثَهُ لِلَّذِي اِشْتَرَاهُ مِنْ مَالِهِ فَأَعْتَقَهُ عَنْ أَبِيهِ إِذَا لَمْ يَكُنْ لِلْمُعْتَقِ وَارِثٌ مِنْ قَرَابَتِهِ‏

ترجمه

‏محمد جواد غفارى, من لا يحضره الفقيه - جلد ۴ - ترجمه على اكبر و محمد جواد غفارى و صدر بلاغى, ۱۷۷

بريد عجلى گويد: از امام باقر عليه السّلام پرسيدم: مردى عتق رقبه بر گردن داشت و از دنيا رفت در حالى كه هنوز رقبه‏اى آزاد نكرده بود، فرزندش از درآمد خويش برده‏اى خريد و براى پدر آزاد كرد، و آن بنده آزاد شده پس از چندى صاحب مالى گشت و درگذشت ميراث او از آن كيست؟ امام عليه السّلام فرمود: اگر تحرير رقبه كه بر عهده پدر بوده كفّاره يا نذر و واجب بوده است پس آزاد شده سائبه است و كسى ولاء او را ندارد، و فرمود: اگر آزاد شده قبلا كسى را به ولاء تعيين كرده است و او ضامن جريره بودن وى را پذيرفته است ولايش با همان شخص و ميراثش از آن وى مى‏شود در صورتى كه از مسلمانان كسى را نزديكتر از او نداشته باشد، و چنانچه‏ كسى را معيّن نكرده وفات يافت ميراثش از آن امام مسلمين خواهد بود، اين نيز در صورتى است كه از مسلمانان كسى را نزديكتر از او نداشته باشد، و چنانچه كسى را معيّن نكرده وفات يافت ميراثش از آن امام مسلمين خواهد بود، اين نيز در صورتى است كه خويشى نزديك نداشته باشد، و فرمود اگر رقبه‏اى كه بر عهده پدرش بود مستحبّى باشد و پدرش وصيّت كرده بود كه بنده بخرد و آزاد كند در اين صورت ولاء متعلّق بهمه فرزندان متوفّى است و آن كس كه او را خريده و آزاد ساخته مانند يكتن از ورثه است، اين نيز در صورتيست كه خويشى نزديكتر از مواليش نداشته باشد، و اگر پسر بدون وصيّت پدر از مال خويش بنده را خريده و از جانب پدر آزاد كرده و براى تقرّب به پروردگار اين عمل را بعد از فوت پدر خويش انجام داده است در صورتى كه پدرش او را امر نكرده بوده در اين صورت ولاء او با وى است و همه اموال آزاد شده متعلّق به اوست در صورتى كه خويش نسبى نزديكترى از مسلمانان نداشته باشد.