روایت:الکافی جلد ۱ ش ۴۲۲

آدرس:

عده من اصحابنا عن احمد بن محمد بن خالد عن علي بن الحكم عن ابان الاحمر عن حمزه بن الطيار عن ابي عبد الله ع قال :

قَالَ لِي اُكْتُبْ فَأَمْلَى عَلَيَّ إِنَّ مِنْ قَوْلِنَا إِنَّ اَللَّهَ يَحْتَجُ‏ عَلَى اَلْعِبَادِ بِمَا آتَاهُمْ وَ عَرَّفَهُمْ ثُمَّ أَرْسَلَ إِلَيْهِمْ رَسُولاً وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِمُ‏ اَلْكِتَابَ‏ فَأَمَرَ فِيهِ وَ نَهَى‏ أَمَرَ فِيهِ بِالصَّلاَةِ وَ اَلصِّيَامِ‏ فَنَامَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ عَنِ اَلصَّلاَةِ فَقَالَ أَنَا أُنِيمُكَ وَ أَنَا أُوقِظُكَ‏ فَإِذَا قُمْتَ فَصَلِ‏ لِيَعْلَمُوا إِذَا أَصَابَهُمْ ذَلِكَ كَيْفَ يَصْنَعُونَ‏ لَيْسَ كَمَا يَقُولُونَ إِذَا نَامَ عَنْهَا هَلَكَ‏ وَ كَذَلِكَ اَلصِّيَامُ‏ أَنَا أُمْرِضُكَ وَ أَنَا أُصِحُّكَ فَإِذَا شَفَيْتُكَ فَاقْضِهِ ثُمَّ قَالَ‏ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ ع‏ وَ كَذَلِكَ إِذَا نَظَرْتَ فِي جَمِيعِ اَلْأَشْيَاءِ لَمْ تَجِدْ أَحَداً فِي ضِيقٍ‏ وَ لَمْ تَجِدْ أَحَداً إِلاَّ وَ لِلَّهِ عَلَيْهِ اَلْحُجَّةُ وَ لِلَّهِ فِيهِ اَلْمَشِيئَةُ وَ لاَ أَقُولُ إِنَّهُمْ مَا شَاءُوا صَنَعُوا ثُمَّ قَالَ إِنَّ اَللَّهَ يَهْدِي وَ يُضِلُ‏ وَ قَالَ وَ مَا أُمِرُوا إِلاَّ بِدُونِ سَعَتِهِمْ وَ كُلُّ شَيْ‏ءٍ أُمِرَ اَلنَّاسُ بِهِ فَهُمْ يَسَعُونَ لَهُ وَ كُلُّ شَيْ‏ءٍ لاَ يَسَعُونَ لَهُ فَهُوَ مَوْضُوعٌ عَنْهُمْ‏ وَ لَكِنَّ اَلنَّاسَ لاَ خَيْرَ فِيهِمْ‏ ثُمَّ تَلاَ ع‏ لَيْسَ عَلَى اَلضُّعَفََاءِ وَ لاََ عَلَى اَلْمَرْضى‏ََ وَ لاََ عَلَى اَلَّذِينَ لاََ يَجِدُونَ‏ مََا يُنْفِقُونَ‏ حَرَجٌ‏ فَوُضِعَ عَنْهُمْ مََا عَلَى اَلْمُحْسِنِينَ‏ مِنْ سَبِيلٍ وَ اَللََّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ `وَ لاََ عَلَى اَلَّذِينَ إِذََا مََا أَتَوْكَ‏ لِتَحْمِلَهُمْ‏ قَالَ فَوُضِعَ عَنْهُمْ‏ لِأَنَّهُمْ لاَ يَجِدُونَ‏

ترجمه

کمره ای, اصول کافی ترجمه کمره ای جلد ۱, ۴۷۱

حمزة بن طيار گويد: امام صادق (ع) به من فرمود: بنويس، و براى من ديكته كرد كه: از عقيده ما است كه: خدا خلق خود را مسئول داند نسبت به آنچه به آنها داده و بدانها شناسانيده، سپس رسولى به سوى آنها فرستاده و كتاب را بر آنها نازل كرده و در آن فرمان داده و غدقن كرده، فرمان به نماز و روزه داده و رسول خدا (ص) را خواب از انجام نماز ربوده، و خدايش فرموده است: منم كه تو را به خواب اندر كنم و منم كه تو را بيدار مى‏كنم و هر وقت كه به خواب ماندى چون بيدار شدى نماز بخوان تا امت بدانند كه چون بدين وضع برخوردند بايد چه كنند، و روزه هم چنين است، من تو را بيمار سازم و من تو را به گردانم، چون به تو شفا دادم روزه خود را قضا كن. سپس امام صادق (ع) فرمود: همين طور در هر چيز كه تأمل كنى كسى را در تنگناى نبينى و كسى را نيابى جز آنكه خدا بر او حجت دارد و خدا در او خواستى دارد و نمى‏گويم كه بشر هر چه خواهد تواند كرد. سپس فرمود: به راستى خدا هم رهنمائى كند و هم گمراهى فراهم سازد، فرمود دستور ندارند جز كمتر از آنچه توانند، هر چه به مردم امر شده در خور طاقت و توان آنها است، هر چه را نتوانند از آنها برداشته است ولى مردمند كه بى‏خيرند و بى‏سعادت. سپس اين آيه را تلاوت كرد (۹۲ سوره توبه): «بر ناتوانان و بر بيماران و بر كسانى كه هزينه سفر ندارند باكى نيست» جهاد را از آنها برداشت، «بر خوش كرداران راه سخنى نيست، و خدا بسيار آمرزنده و مهربان است و باز هم باكى نيست بر كسانى كه چون نزد تو آيند تا آنها را بسيج كنى و وسائل جهاد به آنها بدهى» (بگوئى بودجه نيست و با چشم گريان برگردند) فرمود: از آنان هم جهاد را برداشت زيرا هزينه نداشتند.

مصطفوى‏, اصول کافی ترجمه مصطفوی جلد ۱, ۲۳۲

حمزة بن طيار گويد: امام صادق (ع) بمن فرمود بنويس، سپس برايم املا كرد: از عقيده ماست كه خدا نسبت بآنچه ببندگان داده و بايشان معرفى كرده احتجاج كند. بسوى ايشان پيغمبر فرستاده و برايشان كتاب نازل كرده كه در آن امر فرموده و نهى نموده، بنماز و روزه امر فرموده (روزى بين الطلوعين در وادى معرس) پيغمبر (ص) را از انجام نماز خواب ربود (و نماز صبحش قضا شد) خدايش فرمود: من ترا بخواب برم و من ترا بيدار كنم هر وقت از خواب برخاستى نماز بخوان تا مردم بدانند اگر از نماز خوابشان ربود بايد چه كنند، چنان نيست كه ايشان گويند: چون پيغمبر از نماز خوابش ربود، هلاك گشت و هم چنين است موضوع روزه (خداى تعالى فرمايد) من مريضت ميكنم و من بهبودت ميدهم. چون شفايت بخشيدم روزه را قضا كن، سپس امام صادق (ع) فرمود: همچنين در هر چيز (از اوامر خدا) كه بنگرى هيچ كس را در تنگى و فشار نمى‏بينى، كسى را نمى‏بينى جز اينكه خدا بر او حجت دارد و خدا را نسبت بكار او مشيت است، من نميگويم مردم هر چه خواهند بكنند (چنان كه تفويضى مذهب گويد) سپس فرمود: خداست كه راه را نشان دهد و نشان ندهد (پس كار مردم بدست اوست و بخود واگذار نيستند) و باز فرمود: مردم بكمتر از طاقتشان مأمورند و نسبت بهر چه مأمورند توانائى دارند و هر چه از طاقتشان خارجست از عهده ايشان ساقط است ولى در مردم خيرى نيست (زيرا ايشان پس از چنين منت و اتمام حجت و توسعه و سهولت ناسپاسى خدا كنند و در پرستش و طاعتش كوتاهى ورزند) سپس (آيه ۹۲ سوره توبه را كه در باره جهاد است) تلاوت فرمود «بر ناتوانان و بيماران و كسانى كه مالى ندارند تا انفاق كنند تكليفى نيست» پس جهاد را از ايشان برداشت (و بعد از يك جمله فرمايد) «بر نيكوكاران راه اعتراضى نيست و خدا آمرزنده و مهربانست و تكليفى نيست بر كسانى كه چون پيش تو آمدند كه مركوبشان دهى- گفتى چيزى ندارم كه شما را بر آن سوار كنم-» پس از اينها هم كه مركوب نداشتند جهاد را برداشت‏.

محمدعلى اردكانى, تحفة الأولياء( ترجمه أصول كافى) - جلد ۱, ۵۱۹

چند نفر از اصحاب ما روايت كرده‏اند از احمد بن محمد بن خالد، از على بن حكم، از ابان احمر، از حمزة بن طيّار، از امام جعفر صادق عليه السلام كه گفت: آن حضرت به من فرمود كه: «بنويس». پس به قلم من داد (يعنى فرمود و من نوشتم) كه: «از قول و اعتقاد ما، آن است كه خدا بر بندگان حجت مى‏آورد به آنچه ايشان را آورده و عطا فرموده و به ايشان شناسانيده. پس رسولى را به سوى ايشان فرستاد و كتاب خويش را بر ايشان فرود آورد و در آن، امر و نهى فرمود، امر فرمود در آن به نماز و روزه. بعد از آن رسول خدا صلى الله عليه و آله از خواب بر نخاست و نمازش قضا شد، پس خدا فرمود كه: من تو را به خواب مى‏كنم و من تو را بيدار مى‏كنم. پس چون از خواب برنخاستى، نماز كن تا مردم بدانند كه هرگاه چنين امرى به ايشان برسد، ايشان را چه بايد كرد و امر چنان نيست كه مى‏گويند: هرگاه بخوابد و نمازش قضا شود، هلاك شده. و همچنين است امر در باب روزه كه من تو را بيمار مى‏كنم و من تو را تندرست مى‏گردانم. پس چون تو را از بيمارى شفا دادم، آن را بعد از آن قضا كن». حضرت صادق عليه السلام فرمود: «و همچنين هرگاه نظر كنى در همه چيزها، هيچ‏كس را در تنگى نيابى و نيابى هيچ‏كس را مگر آن‏كه خدا را بر او حجتى است تمام و خدا را در باب او مشيت و خواستى است. و نمى‏گويم كه ايشان آنچه مى‏خواهند، مى‏كنند». بعد از آن فرمود:

«به درستى كه خدا راه راست مى‏نمايد و گمراه مى‏گرداند» (يعنى به خود وا مى‏گذارد) و فرمود كه: «مردم مأمور نشده‏اند، مگر به چيزى كه پست‏تر و كم‏تر از طاقت ايشان است. و هر چيزى كه مردم به آن مأمور شده‏اند، مى‏توانند كه آن را به جا آورند، و هر چيزى كه طاقت آن را ندارند، از ايشان برداشته شده، وليكن مردم هيچ خوبى در ايشان نيست».

پس آن حضرت عليه السلام اين آيه را خواند: «لَيْسَ عَلَى الضُّعَفاءِ وَ لا عَلَى الْمَرْضى‏ وَ لا عَلَى الَّذِينَ لا يَجِدُونَ ما يُنْفِقُونَ حَرَجٌ»، يعنى: «نيست بر ناتوانان و عاجزان، و نه بيماران، و نه بر آنان كه نيابد چيزى را كه خرج كنند، حرجى و گناهى». حضرت فرمود: «پس خدا تكليف را از ايشان برداشته. «ما عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ* وَ لا عَلَى الَّذِينَ إِذا ما أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ» «۱»، يعنى: نيست بر نيكوكاران هيچ راه ملامتى و عتابى و خدا آمرزنده و مهربان است. و نيز حرجى و گناهى نيست بر آنها كه از درماندگى چون آمدند به سوى تو تا ايشان را سوار كنى». حضرت فرمود: «پس تكليف را از ايشان برداشته؛ زيرا كه ايشان حيوانى را نمى‏يافتند» (كه بر آن سوار شوند و وسعت نداشتند كه آن را بخرند، يا پياده به جهاد روند. و حضرت عليه السلام قدرى از ميان آيه اول و قدرى از آخر آيه دوم را ذكر نفرموده، بلكه آنچه محل استشهاد بوده بر همان اقتصار نموده).

احادیث مرتبط (بر اساس موضوع)

1. الکافی جلد ۱ ش ۴۲۱ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
2. الکافی جلد ۱ ش ۴۲۲ (روایت شده از: حضرت محمد صلی الله علیه و آله)
3. الکافی جلد ۳ ش ۱۶۲۰ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
4. الکافی جلد ۵ ش ۱۱۹۲ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)