القمر ٣٤

إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ‌ حَاصِباً إِلاَّ آلَ‌ لُوطٍ نَجَّيْنَاهُمْ‌ بِسَحَرٍ

ترجمه

ما بر آنها تندبادی که ریگها را به حرکت درمی‌آورد فرستادیم (و همه را هلاک کردیم)، جز خاندان لوط را که سحرگاهان نجاتشان دادیم!

|همانا ما بر سر آنها طوفانى سنگبار فرو فرستاديم، بجز خاندان لوط كه به وقت سحر نجاتشان داديم

ما بر [سر] آنان سنگبارانى [انفجارى‌] فروفرستاديم [و] فقط خانواده لوط بودند كه سحرگاهشان رهانيديم.

ما هم جز خانواده لوط که به وقت سحر نجاتشان دادیم همه آنان را به سنگباران هلاک نابود کردیم.

ما بر آنان توفانی سخت که با خود ریگ و سنگ می آورد فرستادیم [در نتیجه همه را هلاک کرد]، مگر خاندان لوط را که سحرگاهان نجاتشان دادیم.

ما بر آنها بادى ريگ‌بار فرستاديم، مگر بر خاندان لوط كه آنها را سحرگاه رهانيديم.

ما بر آنان شن‌بادی فرو فرستادیم، مگر بر خاندان لوط که سحرگاهی نجاتشان دادیم‌

ما بر آنها بادى سنگبار فرستاديم مگر خاندان لوط را كه ايشان را سحرگاهان رهانيديم

ما بر آنان تندبادی که ریگها را به حرکت در می‌آورد گماشتیم (و همگان را هلاک ساختیم) جز خاندان و پیروان لوط را که ما سحرگاهان ایشان را نجات دادیم (و از آن سرزمین بلازده رهائیشان بخشیدیم).

ما بر (سر و سامان)شان سنگبارانی انفجاری فرو فرستادیم (و) فقط خانواده‌ی لوط بودند که سحرگاهان نجاتشان دادیم.

همانا فرستادیم بر ایشان سنگریزه جز خاندان لوط که رهائیشان دادیم به سحر

القمر ٣٣	آیه ٣٤	القمر ٣٥
سوره : سوره القمر نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«حَاصِباً»: بادی که سنگریزه را بردارد و پرت کند و ریگها را جابجا سازد (نگا: اسراء / ، عنکبوت / ). «بِسَحَرٍ»: در بامدادان. در سحرگاهان.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

أَ فَأَمِنْتُمْ‌ أَنْ‌ يَخْسِفَ‌... (۲)

تفسیر

---

• آيات ۹ - ۴۲، سوره قمر
• وجه تكرار تكذيب در آيه : ((كذبت قلبهم قوم نوح فكذبوا عبدنا...))
• بيان چگونگى و فور آب بر سراسر زمين پس از نفرين نوح عليه السلام
• توضيحى درباره اين كه راجع به كشتى نوح (عليه السلام ) فرمود: ((و لقد تركناهاآية ...))
• معناى ((ذكر)) و مقصود از تيسير قرآن براى آن ذكر
• بيان كيفيت عذاب قوم عاد
• ۱ سعادت و نحوست ايام (از نظر عقل ، قرآن و سنت )
• سعادت و نحوست در آيات قرآن كريم
• سعادت و نحوست در احاديث و روايات
• نمونه اى از احاديث ائمه اطهار عليه السلام كه دلالت بر عدم نحوست ذاتى زمان مى كند
• رواج عقيده به سعادت و نحوست ايام در بين اهل سنت وحمل روايات وارده از طرق شيعه در اين باره بر تقيه
• ۲ سعادت و نحوست كواكب (از نظر عقل و شرع )
• اقوال منجمين درباره ارتباط كواكب با حوادث زمينى
• اقسام رواياتى كه در اين باره وارد شده اند
• حمل آن دسته روايات كه بر سعد و نحس بودن بعضى كواكب دلالت دارند بر تقيه ووجوهى ديگر در اين باره
• ۳ تفال خوب و بد
• بيان اينكه تاءثير تفال و تطير مربوط به حالت نفسانى كسى است كهتفال و تطير مى كند
• نهى از فال بد زدن و توصيه توكل بر خدا در موارد تطير
• بحث از ساير امورى كه در نظر عامه مردم شوم و نحس است
• مقصود از تكذيب قوم ثمود به ((نذر))
• ناقه صالح و آزمايش الهى قوم ثمود
• سرگذشت قوم لوط عذابى كه دامنگيرشان شد
• (چند روايت در ذيل برخى آيات گذشته )

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

كَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ بِالنُّذُرِ «33» إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَجَّيْناهُمْ بِسَحَرٍ «34»

قوم لوط نيز هشدار دهندگان را تكذيب كردند. ما نيز بر آنان بادى همراه با سنگ فرو فرستاديم و فقط خانواده لوط را در سحرگاه نجاتشان داديم.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً إِلاَّ آلَ لُوطٍ نَجَّيْناهُمْ بِسَحَرٍ (34)

إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً: بدرستى كه ما فرستاديم بر ايشان بادى سنگ بارنده كه سنگها بر ايشان مى‌ريخت تا همه را هلاك كرد، إِلَّا آلَ لُوطٍ: مگر حضرت لوط عليه السّلام و دختران او، نَجَّيْناهُمْ بِسَحَرٍ: نجات داديم ايشان را از آن عذاب در وقت سحر، و آن سدس آخر شب بود كه عذاب بر آنها واقع شد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ (32) كَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ بِالنُّذُرِ (33) إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً إِلاَّ آلَ لُوطٍ نَجَّيْناهُمْ بِسَحَرٍ (34) نِعْمَةً مِنْ عِنْدِنا كَذلِكَ نَجْزِي مَنْ شَكَرَ (35) وَ لَقَدْ أَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنا فَتَمارَوْا بِالنُّذُرِ (36)

وَ لَقَدْ راوَدُوهُ عَنْ ضَيْفِهِ فَطَمَسْنا أَعْيُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذابِي وَ نُذُرِ (37) وَ لَقَدْ صَبَّحَهُمْ بُكْرَةً عَذابٌ مُسْتَقِرٌّ (38) فَذُوقُوا عَذابِي وَ نُذُرِ (39) وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ (40) وَ لَقَدْ جاءَ آلَ فِرْعَوْنَ النُّذُرُ (41)

كَذَّبُوا بِآياتِنا كُلِّها فَأَخَذْناهُمْ أَخْذَ عَزِيزٍ مُقْتَدِرٍ (42)

ترجمه‌

و بتحقيق آسان نموديم قرآن را براى پند گرفتن پس آيا پند گيرنده‌اى هست‌

تكذيب كردند قوم لوط بيم دهندگان را

همانا ما فرستاديم بر آنها باد ريزنده سنگ‌ريزه را مگر كسان لوط كه نجات داديمشان سحرگاه‌

براى نعمت دادن از قبل خودمان اين چنين پاداش ميدهيم كسى را كه شكرگزارى نمود

و بتحقيق ترساند آنها را از گرفتن ما آنانرا بعذاب پس تشكيك و ترديد نمودند در بيم‌دهندگان‌

و بتحقيق خواستند از او كام گرفتن از ميهمانانش را پس محو كرديم چشمهاشان را پس بچشيد عذاب من و بيم دادن مرا

و بتحقيق وارد شد بر آنها در اول روز عذابى برقرار

پس بچشيد عذاب و بيم دادن مرا

و بتحقيق آسان نموديم قرآن را براى پند پس آيا پندگيرنده‌اى هست‌

و بتحقيق آمدند آل فرعون را بيم‌دهندگان‌

تكذيب كردند نشانه‌هاى قدرت ما را بتمامى پس گرفتيمشان مانند گرفتن توانائى با اقتدار.

تفسير

نكته تكرار آيه اولى در آيات سابقه گذشت و قوم لوط پيغمبر هم تكذيب نمودند بنوبه خود پيغمبران خدا را كه منذرين مردم از عذاب اويند بتقريبى كه ذكر شد قبلا يا انذار الهى را اگر نذر مصدر باشد و اينجا آن معنى آكد است چون حضرت لوط ظاهرا از طرف حضرت ابراهيم عليه السّلام هم مبعوث بوده و تكذيب او تكذيب آنحضرت هم محسوب ميشود و تكذيب آن حضرت چون پايه گذار توحيد در عالم بوده مسلّما تكذيب تمام اتباع و مروّجين آن مسلك است و خداوند علاوه بر آنكه قراء آنها را زير و زبر فرمود بباديكه سنگ‌ريزه بر سر

---

جلد 5 صفحه 106

آنها ميزد معذّب نمود و حضرت لوط و دو دختر او را نجات داد از آن عذاب در سحرگاه براى انعام بايشان و پاداش شكر نعمتى كه بجا آورده بودند و اين اختصاص بآنها ندارد خداوند هر شاكر نعمتى را جزاى خير ميدهد و آن حضرت قبلا آنها را از مؤاخذه و انتقام الهى و عذاب ناگهانى او ترسانده بود ولى آنها تشكيك و ترديد نموده يا مجادله بباطل با آن حضرت كرده بودند و اخيرا بى‌شرمى را از حدّ گذرانده ميخواستند با ملائكه‌ئى كه بصورت جوانان نيكو منظر در آمده بودند و ميهمان حضرت شده بودند عمل بدى انجام دهند پس جبرئيل كه يكى از آنها بود باشاره يا مشتى سنگ‌ريزه همه را كور كرد و شرح اين قصه در سوره هود گذشت و خداوند باقتضاء حال يا لسان ملائكه بآنها فرمود پس بچشيد عذاب مرا در نتيجه انذارات من و بتحقيق نازل شد صبح بر آنها اوّل وقت عذابى كه باقى و برقرار بود تا همه مردند و بجهنّم رفتند و فيض ره در اينمقام فرموده تكرار اين آيات بعد از هر قصه‌اى براى اشعار بآنست كه تكذيب هر پيغمبرى مقتضى نزول عذاب و استماع هر قصه‌اى مستدعى تذكّر و اتّعاظ است و براى اعاده آگاه نمودن و بيدار كردن است تا غلبه ننمايد بر آنها سهو و غفلت و همچنين است تكرار قول خداوند فبأى آلاء ربّكما تكذّبان و ويل للمكذّبين و مانند آن دو و خداوند فرعون و فرعونيان را بانذار يا انذاراتى تهديد فرمود بتوسط حضرت موسى و آنها آيات الهى و معجزات متعدّد آنحضرت را كه مكرّر بيان شده بكلّى منكر شدند و تكذيب نمودند تمامى را و خداوند گرفت آنها را بكيفر اعمالشان مانند گرفتن شخص تواناى غالب قادر مقتدرى كه كسى از دست او رهائى ندارد و او هر چه بخواهد ميكند و تفصيل اين واقعه در سوره بقره و غيرها گذشته است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

إِنّا أَرسَلنا عَلَيهِم‌ حاصِباً إِلاّ آل‌َ لُوطٍ نَجَّيناهُم‌ بِسَحَرٍ (34)

بدرستي‌ ‌که‌ ‌ما فرستاديم‌ ‌بر‌ قوم‌ لوط حاصب‌ ‌که‌ سنگ‌ ريزه‌ ‌باشد‌ مگر آل‌ لوط ‌را‌ نجات‌ داديم‌ ‌در‌ سحر، سه‌ بلاء ‌بر‌ ‌آنها‌ متوجّه‌ شد.

1: باران‌ سنگ‌ ‌بر‌ فرق‌ ‌آنها‌ باريد.

2: چشمهاي‌ ‌آنها‌ كور شد.

3: شهر ‌آنها‌ واژگون‌ گرديد.

إِنّا أَرسَلنا عَلَيهِم‌ حاصِباً حاصب‌ ‌را‌ تفسير كردند بصغار حجاره‌ ‌که‌ بتوسط باد ريزش‌ كرد.

إِلّا آل‌َ لُوطٍ فقط دختران‌ لوط بودند ‌که‌ امر شد شبانه‌ وقت‌ سحر ‌که‌ تمام‌ چشمهاي‌ ‌آنها‌ خواب‌ ‌است‌ مخفيانه‌ ‌از‌ ميانه قوم‌ بيرون‌ روند، و دارد هفت‌ شب‌ طول‌ كشيد ‌تا‌ ‌آنها‌ رسيدند بمركزي‌ ‌که‌ ‌از‌ شهرهاي‌ قوم‌ بيرون‌ ‌بود‌ سپس‌ امطار حجاره‌

جلد 16 - صفحه 362

شد نَجَّيناهُم‌ بِسَحَرٍ.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 34)- سپس در یک جمله کوتاه به گوشه‌ای از عذاب آنها و نجات خانواده حضرت لوط اشاره کرده، می‌گوید: «ما بر آنها تندبادی که ریگها را به حرکت در می‌آورد فرستادیم» و همه را هلاک کردیم (إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ حاصِباً).

«جز خاندان لوط را که سحرگاهان از (آن سرزمین بلا) رهائی بخشیدیم» (إِلَّا آلَ لُوطٍ نَجَّیْناهُمْ بِسَحَرٍ).

در آیات دیگر قرآن نیز هنگامی که عذاب قوم لوط را می‌شمرد علاوه بر زلزله‌ای که شهرهای آنها را زیر و رو کرد سخن از باران سنگ می‌گوید، چنانکه در آیه 82 سوره هود می‌خوانیم: «هنگامی که فرمان ما فرا رسید آن شهر و دیار را زیر و رو کردیم و بارانی از سنگ از گلهای متحجر و متراکم بر آن نازل نمودیم».

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - مجازات قوم حق ستیز لوط، به وسیله طوفانى از شن و سنگریزه (إنّا أرسلنا علیهم حاصبًا) «حاصب» به باد شدیدى که با خود سنگریزه حمل کند، گفته مى شود (مختار الصحاح).

۲ - اراده الهى، محرک اصلى عوامل طبیعى در انهدام جوامع حق ستیز (إنّا أرسلنا علیهم حاصبًا) تأکید بر انتساب یافتن عذاب و کیفر به مبدأ الهى (إنّا أرسلنا)، بیانگر مطلب یاد شده است.

۳ - هلاکت تمامى قوم لوط با عذاب الهى; به جز شخص لوط(ع) و خاندان او (إنّا أرسلنا علیهم حاصبًا إلاّءال لوط)

۴ - نجات یافتن خاندان لوط، از سرنوشت هلاکت بار قومشان به هنگام سحر (نجّینهم بسحر)

۵ - سحرگاهان، لحظاتى مبارک، براى صالحان * (نجّینهم بسحر) تصریح به «سحر» و تعیین زمان نجات خاندان لوط، ممکن است بیانگر مطلب یاد شده باشد.

۶ - خروج مخفیانه خاندان لوط، تدبیرى الهى، براى دفع مزاحمت کافران نسبت به ایشان * (نجّینهم بسحر) انتخاب لحظات تاریک سحر براى خروج خاندان لوط، احتمال دارد از آن جهت باشد که خروج علنى، آنان را در معرض مزاحمت کافران قرار مى داد.

موضوعات مرتبط

• جامعه: عوامل انقراض جامعه ۲
• خدا: آثار اراده خدا ۲; تدبیر خدا ۶
• سحرگاه: ارزش سحرگاه ۵; نجات در سحرگاه ۴
• عذاب: ابزار عذاب ۱; عذاب با طوفان شن ۱; نجات از عذاب ۳، ۴
• عوامل طبیعى: منشأ تأثیر عوامل طبیعى ۲
• قوم لوط: حق ستیزى قوم لوط ۱; رفع مزاحمت قوم لوط ۶; عذاب قوم لوط ۳; کیفر قوم لوط ۱; هلاکت قوم لوط ۳
• لوط(ع): قصه لوط(ع) ۳، ۴، ۶; نجات خانواده لوط(ع) ۳; نجات لوط(ع) ۳; وقت نجات خانواده لوط(ع) ۴; هجرت خانواده لوط(ع) ۶
• وقت: وقت ارزشمند ۵