النحل ١١

يُنْبِتُ‌ لَکُمْ‌ بِهِ‌ الزَّرْعَ‌ وَ الزَّيْتُونَ‌ وَ النَّخِيلَ‌ وَ الْأَعْنَابَ‌ وَ مِنْ‌ کُلِ‌ الثَّمَرَاتِ‌ إِنَ‌ فِي‌ ذٰلِکَ‌ لَآيَةً لِقَوْمٍ‌ يَتَفَکَّرُونَ‌

ترجمه

خداوند با آن (آب باران)، برای شما زراعت و زیتون و نخل و انگور، و از همه میوه‌ها می‌رویاند؛ مسلماً در این، نشانه روشنی برای اندیشمندان است.

|و با آن براى شما كشت و زيتون و نخل‌ها و انگورها و هر نوع ميوه‌اى مى‌روياند. قطعا در اينها براى مردمى كه مى‌انديشند آيتى است

به وسيله آن، كشت و زيتون و درختان خرما و انگور و از هر گونه محصولات [ديگر] براى شما مى‌روياند. قطعاً در اينها براى مردمى كه انديشه مى‌كنند نشانه‌اى است.

و هم زراعتهای شما را از آن آب باران برویاند و درختان زیتون و خرما و انگور و از هر گونه میوه بپرورد؛ همانا در این کار آیت و نشانه‌ای (از رحمت و قدرت الهی) برای اهل فکرت پدیدار است.

برای شما به وسیله آن آب، زراعت و زیتون و خرما و انگور و از همه محصولات می رویاند؛ یقیناً در این [واقعیات شگفت انگیز طبیعی] نشانه ای است [بر توحید، و ربوبیّت وقدرت خدا] برای گروهی که می اندیشند.

و با آن برايتان كشتزار و زيتون و نخلها و تاكستانها و هر نوع ميوه بروياند، در اين عبرتى است براى مردمى كه مى‌انديشند.

با آن برای شما زراعت و زیتون و خرما و انگور و از هر گونه محصولات [دیگر] می‌رویاند، بی‌گمان در این برای اندیشه‌وران مایه عبرتی هست‌

[و] با آن براى شما كشت- گندم و جو و حبوبات- و زيتون و خرمابنها و تاكها و از همه ميوه‌ها بروياند همانا در آن نشانه‌اى است براى مردمى كه مى انديشند.

خداوند به وسیله‌ی آن (آب) زراعت و (درختان) زیتون و خرما و انگور و همه‌ی میوه‌ها را برای شما می‌رویاند. بی‌گمان در این (کار آفرینش میوه‌های رنگارنگ و محصولات کشاورزی گوناگون) نشانه‌ی روشنی است (از خدا) برای کسانی که (درباره‌ی نیروی آفریننده‌ی آنها) بیندیشند (و با چشم بینش و خرد به جهان گیاهان بنگرند).

به وسیله‌ی آن، کشت و زیتون و درختان خرما و انگور و از هر (گونه) محصولات (دیگر) برایتان می‌رویاند. همواره در اینها برای گروهی که اندیشه می‌کنند نشانه‌ای است.

می‌رویاند برای شما بدان کشت و زیتون و خرمابنها و انگورها را و از همه میوه‌ها همانا در این است آیتی برای گروهی که بیاندیشند

النحل ١٠	آیه ١١	النحل ١٢
سوره : سوره النحل نزول : ٧ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«آیَةً»: نشانه و علامت آشکار. دلیل روشن.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

أَمَّنْ‌ خَلَقَ‌ السَّمَاوَاتِ‌ وَ... (۲) فَأَنْشَأْنَا لَکُمْ‌ بِهِ‌ جَنَّاتٍ‌... (۲)

لَوْ نَشَاءُ جَعَلْنَاهُ‌ أُجَاجاً فَلَوْ... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۲۱،سوره نحل
• بيان مفاد كلى سوره نحل و مكى و مدنى بودن آيات آن
• مراد از امر خدا و معناى ((اتى امر الله فلا تستعجلوه )) و وجوهى كه در اين باره گفته شده است
• رد نظريه ديگر مفسرين درباره مفاد آيه شريفه
• اشاره به آنچه كه از اين آيات قرآنى درباره حقيقت روح استفاده مى شود
• بيان معناى آيه : ((ينزل الملائكة بالروح من امره ...))
• وجوه مختلفى كه مفسران در پيرامون معناى آيه فوق ذكر كرده اند
• بعثت پيامبران و انزال ملائكه منوط به مشيت خداوند است
• رد سخن بعضى مفسرين در استدلال به آيه بر عدم شرط استعداد و و قابليت در امررسالت
• اشاره به دو مرحله داشتن انذار پيامبران هم در عقيده و هم درعمل
• احتجاج بر وحدانيت خدا از دو جهت : از راه خلق كردن و از راه تدبير
• غرض از ذكر اينكه خلقت انسان از نطفه اى ناچيز است بيان بى شرمى و وقاحت بشر است
• اشاره به فوائد انعام (شتر، گاو، گوسفند) و هدف از خلقت آنها
• بر خدا است كه قصد سبيل (راه هدايت ) را معين و روشن كند (و على الله قصدالسبيل ...)
• اختلاف دو فرقه اشاعره و معتزله در دلالت آيه
• سه قسم احتجاج براى سه گروه مختلف از انسانها بر وحدانيت خدا در ربوبيت
• معناى ((وترى الفلك مواخر فيه ))
• اركان سه گانه الوهيت و ربوبيت : خالق بودن ، منعم بودن و عالم بودن به درون وبرون انسان
• بيان نكته اى كه در تعليل ((و ان تعدوا نعمة الله لا تحصوها)) به ((ان الله لغفوررحيم )) وجوددارد
• رواياتى در ذيل آيه ((اتى امر الله فلا تستعجلوه ))
• نقد استدلال برخى از علماء به روايات فوق الذكر
• روايتى كه در آن ((اتى امر الله )) به ظهور مهدى عليه السلام تطبيق شده است
• رواياتى درباره حكم شرعى بول و گوشت چهارپايان
• دو روايت در تطبيق جمله : ((و بالنجم هم يهتدون )) بر ائمهاهل بيت عليهم السلام

---

• آيه ۹ - ۱۳
• تفسير :
• نكته ها:
• ۱ - نعمتهاى مادى و معنوى
• ۲ - چرا تنها زيتون و نخل و انگور؟!
• ۳ - تفكر، تعقل ، تذكر

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّيْتُونَ وَ النَّخِيلَ وَ الْأَعْنابَ وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ «11»

خداوند به وسيله آن آب براى شما كشتزار و زيتون و درختان خرما و انگور واز هر نوع ميوه‌اى مى‌روياند. همانا در اين امر براى آنان كه مى‌انديشند نشانه‌اى روشن است.

نکته ها

از ميان انواع گياهان و ميوه‌ها، خداوند زيتون، خرما و انگور را در اين آيه مطرح كرده است.

متخصّصان تغذيه مى‌گويند: كمتر ميوه‌اى است كه به اندازه‌ى اينها براى بدن مفيد و لازم‌

جلد 4 - صفحه 498

باشد. «1» قرآن در آيه 35 سوره نور، از زيتون به عنوان‌ «شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ» ياد كرده و به روغن آن اشاره نموده است.

پیام ها

1- روياندن، كار خداست نه كشاورز. «يُنْبِتُ لَكُمْ»

2- انواع گياهان و درختان و ميوه‌ها، براى انسان آفريده شده است. «لَكُمْ»

3- محصولات و ثمرات، نشانه و علامتِ راهند، نه مقصد. «لَآيَةً»

4- ديدن و دانستن كافى نيست، تفكّر و تدبّر در هستى لازم است. «لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّيْتُونَ وَ النَّخِيلَ وَ الْأَعْنابَ وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ «11»

جلد 7 - صفحه 170

يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ‌: مى‌روياند خداى تعالى براى شما به آن باران، كشت را. وَ الزَّيْتُونَ وَ النَّخِيلَ وَ الْأَعْنابَ‌: و درخت زيتون و خرما و تاك‌هاى انگور را براى استفاده شما. وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ‌: و از هر ميوه كه در زمين ممكن باشد، زيرا همه ميوه‌ها در زمين موجود نباشد مگر در بهشت كه تمام انواع و اقسام ميوه‌جات كه نه چشمى ديده و نه گوشى شنيده و نه به قلب بشرى خطور كرده، به قدرت كامله حق موجود شود. إِنَّ فِي ذلِكَ‌: بدرستى كه نزول باران و روئيدن حبوب و اشجار و نباتات، لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ‌: هرآينه دليلى است روشن بر قدرت و حكمت الهى براى گروهى كه تفكر و تأمل نمايند.

تنبيه: آيات بينات قدرت آفريدگار را نتوان شماره نمود در يك فرد از يك صنف از يك نوع. تأمل نما در اندك وقتى از فصل بهار، به تدبير خالق منان، صفحه زمين را از گل و ريحان و شكوفه و شقايق نعمان پر گرداند، درختان باردار انواع لطايف بى‌شمار مانند مهماندار هر ميوه‌اى را در وقتش مهيا، در صحن باغ شاخه‌هاى گل طبقهاى نسرين و ياسمين هويدا، هر يك را بوئى و طعمى و خاصيتى و منفعتى؛ اگر عقل دارى چرا ميزبان را نشناسى، و اگر هشيارى چرا اصناف اين الطاف را نمى‌فهمى و شكر ولى نعمت خود را نمى‌گزارى. اين همه اطعمه لذيذه و ميوه‌هاى مختلفه و رياحين پرفايده در بستانها مرتب و مزين ساخته و تو منكر احسان حضرت سبحان، و بجاى شكران، كفران مى‌ورزى، و حال آنكه براى شناسائى خداوند، برگ درختى كافى است.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ الْخَيْلَ وَ الْبِغالَ وَ الْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوها وَ زِينَةً وَ يَخْلُقُ ما لا تَعْلَمُونَ «8» وَ عَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَ مِنْها جائِرٌ وَ لَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعِينَ «9» هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً لَكُمْ مِنْهُ شَرابٌ وَ مِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ «10» يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّيْتُونَ وَ النَّخِيلَ وَ الْأَعْنابَ وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ «11» وَ سَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومُ مُسَخَّراتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ «12»

وَ ما ذَرَأَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ «13»

ترجمه‌

- و اسبان و استران و خران را تا سوار شويد آنها را و باشد آرايشى و مى‌آفريند آنچه را نميدانيد

و بر خدا است ارائه راستى راه و برخى از آن منحرف باشند و اگر بخواهد هر آينه هدايت كند شما را تمامى‌

او است كه نازل نمود از آسمان آب را براى شما از آن است نوشيدنى و از آنست روئيدنى كه در آن ميچرانيد

ميروياند براى شما بآن كشت و زيتون و درختان خرما و انگورها را و از تمامى ميوجات همانا در اين هر آينه نشانه‌اى است براى گروهى كه فكر ميكنند

و مسخّر كرد براى شما شب و روز و آفتاب و ماه را و ستاره‌ها مسخر شدگانند بفرمان او همانا در اين هر آينه نشانه‌ها است براى گروهى كه تعقّل ميكنند

و آنچه آفريد

---

جلد 3 صفحه 273

براى شما در زمين كه مختلف است انواعش همانا در اين هر آينه نشانه‌اى است براى گروهى كه توجّه ميكنند.

تفسير

عطف است بر انعام در آيات سابقه يعنى و خلق فرمود خداوند گروه اسبان و قاطرها و الاغها را براى آنكه سوار شويد آنها را و براى آنكه زينت و آرايش و نمايش شما باشند و اين منافات ندارد با آنكه گوشت آنها حلال باشد چون ممكن است خوردن گوشت آنها مقصود از خلقتشان نباشد ولى ممنوع هم نباشد و نيز خداوند خلق فرموده و ميفرمايد چيزهائى را كه شما نميدانيد از مخلوقات عجيبه دريائى و صحرائى چنانچه قمّى ره فرموده يا از انواع حيوان و نبات و جماد كه گفته‌اند و همه مورد استفاده و انتفاع بنى آدم واقع شده و خواهد شد و محتمل است شامل شود مراكب سريع السيرى را كه اخيرا اختراع شده چون علاوه بر آنكه مواد آنها مخلوق الهى است بفكر بشر كه از مواهب الهيّه است درست شده و بحول و قوّه او حركت ميكند و بر خدا از باب لطف واجب است كه ارائه فرمايد به بندگان سبيل قصد يعنى راه راست و مستقيم و موصل بمقصود اصلى از خلقت را كه راه معرفت و عبادت حقّ است چون بعضى راهها جائر يعنى منحرف از حقّ و مايل بباطل است و خداوندى كه امر فرموده مردم را به پيمودن راه راست براى مصلحت خودشان از باب لطف و رحمت بايد آن راه را هم ارائه فرمايد بآنها تا از راه كج نروند و از قصد و مقصد و مقصود باز نمانند لذا بآنها عقل مرحمت فرموده كه چراغ راه هدايت است و براى ايشان پيغمبر و امام تعيين فرموده تا بيان معارف و احكام نمايند و هر جا كه بنور عقل براى كمى استعداد محلّ روشن نشود بنور مشعلهاى هدايت منوّر و مبيّن گردد ولى باز بعضى از بندگان بسوء اختيار خودشان نور عقل را در وجود خودشان خاموش و از مشعلهاى هدايت اعراض ميكنند و براه كج ميروند و بمقصود نميرسند و اگر خدا بخواهد همه را بمقصد و مقصود ميرساند بدون پيمودن راه ولى اين منافى با غرض و قصد است چون حكمت و مصلحت و لذت در آنستكه با پيمودن راه و اعمال اختيار و تهيّه استحقاق معشوق ازلى را تا ابد در بر گيرند و از نعيم دائم بر خوردار شوند او آنچنان خداوند رحيم مهربانى است كه باران رحمت خود را از آسمان بر زمين نازل فرمود براى‌

---

جلد 3 صفحه 274

بندگان تا پاره‌اى از آن بهترين مشروب گواراى آنها باشد و پاره‌اى از آن بصورت شجر كه روئيدنى ساق دار يا مطلق روئيدنى است در آيد و در آن و از آن حيوانات خودشان را بدون زحمت چرا دهند ميروياند بسبب و ببركت آن زراعت و درخت زيتون را كه از روغن آن بهره زيادى ميبرند و درختان خرما و انگورهاى گوناگون را كه باين ملاحظه از آن دو بصيغه جمع تعبير شده و بملاحظه كثرت وجود اين سه نوع درخت در عربستان كه مورد نزول آيه است يا بملاحظه كثرت منافع آنها در همه جا تخصيص بذكر يافته و نيز ميروياند ببركت باران در همه جا از همه ميوجات هر چه و هر قدر مناسب و ملائم با حال و مزاج بندگان باشد و در اين نزول باران و بروز اشجار و ميوجات گوناگون از آب و خاك كه هر يك حقيقتى مباين با آن حقايق است نشانه بزرگى است بر وحدت و عظمت و قدرت و حكمت الهى نهايت آنكه قدرى فكر ميخواهد كه انسان بفهمد اينها كار طبيعت بى‌شعور نيست عوامل طبيعى كه آب و خاك و هوا و آفتاب است همه جا وجود دارد پس اين اختلافات از جهت جنس و نوع و صنف و شخص و رنگ و بو و طعم و خواص و منافع و آثار از كجا است آن هم تمام بر وفق حكمت و مصلحت رعيّت آيا ميتوان مخصّصى جز اراده حكيم رحيم و قادر عظيم براى آن تصوّر نمود و اگر گفته شود شب و روز و آفتاب و ماه و ستارگان همه مؤثرند در تكوين روئيدنيها و آنها مختلف در حقيقت و آثارند ممكن است اين اختلافات از عمل آنها در روئيدنيها پيدا شده باشد جواب آنستكه خداوند شب و روز و آفتاب و ماه را مسخر نموده كه براى بندگان پديدار و كار گذار شوند تا در شب عبادت و استراحت نمايند و در روز بكسب و كار بپردازند و از منافع آفتاب و ماه بهره‌مند گردند و ستارگان تمامى مسخّر بفرمان حقند و از خود اراده ندارند و همه بر نفع بنى آدم گردش ميكنند مثل آنكه تمام مسخّر آنها باشند.

ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند

تا تو نانى بكف آرى و بغفلت نخورى‌

همه از بهر تو سر گشته و فرمانبردار

شرط انصاف نباشد كه تو فرمان نبرى‌

و در اين مسخّر بودن فلكيّات نشانه‌هاى بسيارى است كه دلالت بر وحدانيّت و عظمت و علم و قدرت و حكمت مدبّر و محرّك و صانع آنها مينمايد نهايت آنكه عقلاء

---

جلد 3 صفحه 275

و دانشمندان پى بآن ميبرند آن هم بعد از اعمال نظر و عقل تا دريابند كه اينها همه متحرّكند و متحرك محرّك ميخواهد و محرّك كلّ نميشود متحرّك باشد چون متحرّك محتاج بمحرك است پس بايد ساكنى باشد كه تمام حركات باراده او منتهى شود و غير از خداوند در عالم هر چه هست متغيّر و متحرك در طريق استكمال است فقط ذات اقدس واجب الوجود است كه منزّه و مبرّى است از امكان و حدوث و تغير و تبدّل و زوال و استكمال و چون فهم اين معانى بسهولت ممكن نبود در كلام الهى اين آيات اختصاص بكسانيكه تعقّل ميكنند داده شده و نيز مسخّر فرمود براى بنى آدم آنچه را خلق فرمود براى آنها در زمين از انواع حيوانات و اصناف نباتات و اجناس معدنيات رنگارنگ و گوناگون كه هر يك در حدّ وجودى خود داراى رنگ و طعم و طبع و بو و اثرى است كه با ديگرى اختلاف دارد با آنكه عوامل طبيعى زمينى و آسمانى در آنها بيك نحو مؤثر است حال از اختلاف اجناس و انواع و اصناف و اشخاص صرف نظر ميكنيم چون تفاوتش واضح و بيانش موجب تطويل است اختلاف اجزاء يك فرد انار را مثلا ملاحظه كنيد كه پوست و گوشت و ورق و حبّه و هسته‌اش هر يك داراى رنگ و طعم و طبع و بو و اثر مخصوصى است كه در ديگرى نيست و اينجا باندك توجّهى معلوم ميشود كه صانع عليم حكيم چه صنعى براى بنى آدم فرموده و چه جعبه پر در و ياقوتى بدست او داده آيا سزاوار است اين را صنع طبيعت بى‌شعور كه در همه جا بيك نحو وجود و تأثير دارد دانست تعالى شأنه عمّا يقول الظالمون علوا كبيرا و باين جهت فرموده در اين آيتى است براى كسانيكه متذكّر شوند يعنى صرف توجّه كافى است ديگر تفكّر و تعقّل هم لازم ندارد و اينكه از تمام اختلافات باختلاف الوان تعبير فرموده باين ملاحظه است كه آنچه ديده ميشود رنگ است و اختلاف رنگ نوعا با ساير اختلافات وجود دارد علاوه بر آنكه الوان در كلام عرب بر انواع و اصناف و اشكال و ساير امتيازات اطلاق ميشود چنانچه در فارسى هم ميگويند چند رنگ ميوه و غذا و مرادشان چند نوع و قسم است و كلمه ما در صدر اين آيه عطف است بر الليل در آيه سابقه و مختلفا حال است از آن و سخر لكم عامل در آنست.

---

جلد 3 صفحه 276

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

يُنبِت‌ُ لَكُم‌ بِه‌ِ الزَّرع‌َ وَ الزَّيتُون‌َ وَ النَّخِيل‌َ وَ الأَعناب‌َ وَ مِن‌ كُل‌ِّ الثَّمَرات‌ِ إِن‌َّ فِي‌ ذلِك‌َ لَآيَةً لِقَوم‌ٍ يَتَفَكَّرُون‌َ «11»

ميروياند ‌از‌ ‌براي‌ ‌شما‌ بآن‌ آب‌ نازل‌ ‌شده‌ كشت‌ ‌را‌ و درخت‌ زيتون‌ و نخل‌ خرما و انگور و ‌از‌ تمام‌ ميوه‌ها و ‌در‌ ‌اينکه‌ تفضلات‌ ‌هر‌ آينه‌ ‌آيه‌ ‌است‌ ‌براي‌ قومي‌ ‌که‌ اهل‌ فكر باشند و تفكر كنند يُنبِت‌ُ لَكُم‌ انبات‌ حبوبات‌ و خضرويات‌ و دواجات‌ و قطن‌ و كتان‌ جهت‌ البسه‌ و امثال‌ اينها (‌به‌) بتوسط باران‌ ‌که‌ نازل‌ ميفرمايد الزرع‌ ‌که‌ اطلاق‌ زرع‌ بتمام‌ اينها ميشود و الزيتون‌ ‌که‌ چه‌ اندازه‌ مورد استفاده‌ ‌است‌ ‌از‌ بسرش‌ ‌تا‌ روغنش‌ و ‌در‌ طرف‌ شامات‌ بسيار فراوانست‌ كنار نهرها و باغات‌ و النخيل‌ ‌در‌ گرمسيرها نخلستانها و عمده معاش‌ ‌آنها‌ ‌از‌ همين‌ نخل‌ ‌است‌ ‌حتي‌ ‌از‌ چوب‌ و برگ‌ ‌آن‌ چه‌ رسد ببسر و رطب‌ و تمر ‌حتي‌ ‌از‌ هسته‌ ‌آن‌ و الاعناب‌ درخت‌ انگور ‌از‌

جلد 12 - صفحه 90

برگش‌ و غوره‌ و انگور و سركه‌ و شيره‌ ‌آن‌ اينها بيان‌ مصاديق‌ ‌است‌ سپس‌ بطور كلي‌ ميفرمايد: (وَ مِن‌ كُل‌ِّ الثَّمَرات‌ِ) اقسام‌ ميوه‌ها ‌از‌ مركبات‌ نارنج‌ ليمو پرتقال‌ ليمونات‌ و فواكه‌ گلابي‌ هولو زردآلو آلوچه‌ گوجه‌ آلو انار انجيل‌ سيب‌ سبزي‌ و ‌غير‌ اينها و ساير ماكولات‌ هندوانه‌ خربوزه‌ كدو چغندر زردك‌ و بسيار ديگر.

(إِن‌َّ فِي‌ ذلِك‌َ) ‌در‌ ‌اينکه‌ قدرت‌ نمايي‌ حق‌ ‌که‌ چه‌ فوائد بزرگ‌ ‌از‌ نزول‌ باران‌ ‌براي‌ بشر مقرر فرموده‌: (لآية) نشانه‌ و دليل‌ ‌است‌ ‌بر‌ وجود حضرت‌ حق‌ و علم‌ و قدرت‌ و ساير صفات‌ ربوبي‌ لكن‌ استفاده‌ ‌از‌ آيات‌ مختص‌ ‌است‌.

لِقَوم‌ٍ يَتَفَكَّرُون‌َ فكر ترتيب‌ مقدمات‌ صغري‌ و كبري‌ ‌است‌ ‌براي‌ اخذ نتيجه‌ و ‌از‌ آثار پي‌ بمؤثر بردن‌ ‌است‌ (الفكر حركة ‌الي‌ المبادي‌ و ‌من‌ مبادي‌ ‌الي‌ المراد) و جميع‌ ممكنات‌ دليل‌ و ‌آيه‌ ‌است‌ ‌بر‌ وجود واجب‌ (الممكن‌ ‌في‌ حد ذاته‌ ‌ان‌ ‌يکون‌ ليس‌ و ‌له‌ ‌من‌ علته‌ ‌ان‌ ‌يکون‌ ليس‌) و جميع‌ ‌ما سوي‌ اللّه‌ حادث‌ و مسبوق‌ بعدم‌ ‌است‌.

(و الحادث‌ محتاج‌ ‌الي‌ المحدث‌) (و الممكن‌ محتاج‌ ‌الي‌ الواجب‌) (و المخلوق‌ ‌الي‌ الخالق‌) (و المعلول‌ ‌الي‌ العلة).

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 11)- باز همین مسأله را چنین ادامه می‌دهد: «خداوند با آن (آب باران) برای شما زراعت و زیتون و نخل و انگور، و از همه میوه‌ها می‌رویاند» (یُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّیْتُونَ وَ النَّخِیلَ وَ الْأَعْنابَ وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ).

«مسلما در آفرینش این (میوه‌های رنگارنگ و پربرکت و این همه محصولات کشاورزی) نشانه روشنی (از خدا) برای اندیشمندان است» (إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- خداوند، رویاننده کشتزارها و درختان زیتون، خرما و انگور و تمامى محصولات کشاورزى است. (ینبت لکم به الزرع و الزیتون و النخیل و الأعنب و من کلّ الثمرت)

۲- رویش گیاهان و درختان میوه به منظور بهره بردارى انسان است (ینبت لکم به الزرع و الزیتون و النخیل و الأعنب و من کلّ الثمرت)

۳- آب، مایه رویش گیاهان و درختان میوه است. (أنزل من السّماء ماء ... ینبت لکم به الزرع و الزیتون و النخیل و الأعنب) حرف جر «ب» در «به الزرع» سببیه است و مرجع ضمیر آن «ماء» در آیه قبل است. از این رو معناى جمله چنین مى شود: خداوند به وسیله آب، کشتها و ... را براى شما مى رویاند.

۴- اسباب و عوامل طبیعى، مجراى اراده خداوند است. (هو الذى أنزل من السّماء ماء ... ینبت لکم به الزرع) آیه شریفه تصریح مى کند که فاعل فعل «ینبت» خداوند است و دیگر عوامل مانند «آب» به عنوان اسبابى در جهت جریان یافتن فعل خدا، مطرح شده است.

۵- زیتون، خرما و انگور داراى ارزشى ویژه (ینبت ... و الزیتون و النخیل و الأعنب و من کلّ الثمرت) نامبردن از این سه میوه در بین انبوه میوه ها، مى تواند به جهت ارزش ویژه این میوه ها از نظر خواص نسبت به میوه هاى دیگر باشد.

۶- طبیعت به گونه اى آفریده شده است که نیازهاى انسان را به خوبى تأمین مى کند. (هو الذى أنزل من السّماء ماء لکم ... ینبت لکم) تکرار «لکم» در دو آیه، هم چنین فعل «تسیمون» جملگى دلالت بر آن دارند که: این مجموعه براى منافع آدمى ایجاد گشته و در نتیجه با نیازهاى او تناسب و هماهنگى دارد.

۷- رویش گیاهان و درختان زیتون، نخل و تاک به وسیله آب، زمینه اى براى اندیشیدن و راهى براى خداشناسى است. (ینبت لکم به ... إن فى ذلک لأیة لقوم یتفکّرون)

۸- بارش آب باران از آسمان، جهت حیات گیاهان از آیات الهى است. (هو الذى أنزل من السّماء ماء ... إن فى ذلک لأیة لقوم یتفکّرون) ممکن است مشارالیه «ذلک» عبارت «أنزل ... ماء» در آیه قبل باشد.

۹- تفکر در تحولات طبیعت، راهى براى خداشناسى است. (إن فى ذلک لأیة لقوم یتفکّرون)

۱۰- اندیشمندان و متفکران، داراى زمینه لازم براى درک آیت بودن مظاهر طبیعت (إن فى ذلک لأیة لقوم یتفکّرون)

۱۱- لزوم اندیشه و تفکر براى شناخت طبیعت و راهیابى از آن به خداشناسى (إن فى ذلک لأیة لقوم یتفکّرون)

۱۲- تفکر و اندیشه از ابزار شناخت است. (إن فى ذلک لأیة لقوم یتفکّرون)

۱۳- برآورده شدن نیازهاى انسان از طبیعت، از نشانه هاى توحید و خداشناسى است. (هو الذى أنزل ... ماء لکم ... ینبت لکم به ... إن فى ذلک لأیة لقوم یتفکّرون)

موضوعات مرتبط

• آب: فواید آب ۳، ۷
• آیات خدا: آیات  آفاقى ۸، ۱۰، ۱۳; زمینه شناخت آیات خدا ۱۰
• انسان: تأمین نیازهاى انسان ۱۳; عوامل مؤثر در تأمین نیازهاى انسان ۶; فضایل انسان ۲
• انگور: ارزش انگور ۵; رویاننده درخت انگور ۱; رویش درخت انگور ۷
• باران: بارش باران از آیات خدا ۸
• تفکر: اهمیت تفکر در طبیعت ۱۱; تفکر در طبیعت ۹; زمینه تفکر ۷; نقش تفکر ۱۲
• توحید: دلایل توحید ۱۳
• خدا: افعال خدا ۱; دلایل خدا شناسى ۷، ۹، ۱۱، ۱۳; مجارى اراده خدا ۴
• خرما: ارزش خرما ۵
• درختان: استفاده از درختان ۲; عوامل رویش درختان ۳; فلسفه رویش درختان ۲
• زیتون: ارزش زیتون ۵; رویاننده درخت زیتون ۱; رویش درخت زیتون ۷
• شناخت: ابزار شناخت ۱۲
• طبیعت: ویژگیهاى خلقت طبیعت ۶
• عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۴
• کشتزارها: رویاننده کشتزارها ۱
• گیاهان: استفاده از گیاهان ۲; رویش گیاهان ۷; رویش گیاهان از آیات خدا ۸; عوامل رویش گیاهان ۳; فلسفه رویش گیاهان ۲
• متفکران: متفکران و طبیعت ۱۰
• محصولات کشاورزى: رویاننده محصولات کشاورزى ۱
• نخل: رویاننده نخل ۱; رویش نخل ۷
• نیازها: عوامل مؤثر در تأمین نیازها ۶