العلق ١٥

کَلاَّ لَئِنْ‌ لَمْ‌ يَنْتَهِ‌ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِيَةِ

ترجمه

چنان نیست که او خیال می‌کند، اگر دست از کار خود برندارد، ناصیه‌اش [= موی پیش سرش‌] را گرفته (و به سوی عذاب می‌کشانیم)،

|حاشا كه اگر دست بر ندارد موى پيشانى او را گرفته [به دوزخ‌] مى‌كشانيمش

زنهار، اگر باز نايستد، موى پيشانى [او] را سخت بگيريم؛

هرگز (این را نداند)، اگر او (از کفر و ظلم و تکذیبش) دست نکشد البته ما موی پیشانیشن (به قهر و انتقام) بگیریم.

این چنین نیست که می پندارد [که ما کارهایش را زیرنظر نداریم،] اگر [از کارهایش] باز نایستد، به شدت موی جلوی سرش را می گیریم [و به سوی دوزخ می کشانیم.]

حقا، كه اگر بازنايستد موى پيش سرش را مى‌گيريم و مى‌كشيم.

حاشا، اگر از آن کار دست بر ندارد، موی پیشانی او را به سختی بگیریم‌

نه، اگر باز نايستد هر آينه موى پيشانى او را بگيريم و بكشيمش [به دوزخ‌].

هرگزا هرگز! (آن چنان نیست که او می‌پندارد). اگر او (از کارهای خود دست برندارد و به اعمال زشت خویش) پایان ندهد، موی پیشانیش را می‌گیریم و (او را به سوی آتش دوزخ) کشان کشان می‌بریم.

زنهار! اگر به‌راستی باز نایستد، پیشانیش را بی‌امان سخت برگیریم؛

نه چنین است همانا اگر دست برنداشت کشانیمش به پیشانی‌

العلق ١٤	آیه ١٥	العلق ١٦
سوره : سوره العلق نزول : ٢ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لَنَسْفَعَنْ»: می‌گیریم و به شدّت می‌کشیم. از ماده سَفْع، به معنی گرفتن و به شدّت کشیدن است. نون تأکید این فعل در رسم‌الخطّ قرآنی با تنوین نوشته شده است. «نَاصِیَةِ»: موی پیشانی (نگا: هود / ، رحمن / ).

تفسیر

• آيات ۱ - ۱۹، سوره علق
• معناى ((قرائت )) و مفاد ((اقراء باسم ربّك الّذى خلق ...))
• معناى ((قرائت )) و مفاد ((اقراء باسم ربّك الّذى خلق ...))
• مراد از امر به قرائت در ((اقراء و ربّك الاكرام )) و مفاد توصيف خدا به ((الّذى علّمبالقلم )) بعد از امر به قرائت
• بى نياز دانستن خود، منشاء و علّت طغيان آدمى است
• توضيحى راجع به تشريع نماز قبل از شب معراج وقبل از نزول قرآن كه از آيه : ((اراءيت الذى عيدا اذا صلّى )) استفاده مى شود
• تهديد آنكه مانع نمازگزاردن پيامبر (صلى الله عليه و آله ) مى شده
• رواياتى در باره ماجراى نزول نخستين وحى بر پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم :((اقرء باسمربك ...))
• و بيان اشكالى كه در اين روايت ديده مى شود
• شاءن نزول آيات : ((اءراءيت الذّى ينهى ...))، سجده نزديكترين حالت عبد به ربّ،سوره عزائم

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - لزوم پرهیز از مخالفت با نماز و اجتناب از تکذیب دین (کلاّ) حرف «کلاّ» براى ردع و بازداشتن از گفتار یا کردارى است که پیش از آن آمده و در آیه شریفه ناظر به امورى است که کلمات «کذّب»، «تولّى»، «ألم یعلم» و «ینهى» در آیات پیشین بر آن دلالت داشت.

۲ - تکذیب فرمان هاى متقى پرور، ناروا است. (أو أمر بالتّقوى . أرءیت إن کذّب ... کلاّ)

۳ - لزوم توجّه به نظارت خداوند، بر گفتار و رفتار انسان (ینهى ... ألم یعلم بأنّ اللّه یرى . کلاّ)

۴ - خاتمه دادن به موضع گیرى در برابر نماز، فرمان خداوند به نهى کننده پیامبر(ص) از اداى آن (أرءیت الذى ینهى . عبدًا إذا صلّى ... لئن لم ینته)

۵ - خداوند، مخالفان پیامبر(ص) را در صورت تداوم بر مخالفت با نماز، هدایت و تقوا، به مؤاخذه اى سخت تهدید کرد. (لئن لم ینته لنسفعًا بالناصیة)

۶ - سوگند خداوند در تأکید بر مؤاخذه حتمى تکذیب گران دین و مخالفان نماز، هدایت و تقوا (لئن لم ینته لنسفعًا بالناصیة) «لام» در «لئن...» لام قسم است.

۷ - گرفتن موهاى بالاى پیشانى تکذیب گران دین و کشاندن ذلیلانه آنان به سوى آتش، کیفر مخالفت آنها با نماز، هدایت و تقوا (ینهى . عبدًا إذا صلّى ... لئن لم ینته لنسفعًا بالناصیة) «ناصیة» به معناى انتهاى رستنگاه مو از قسمت جلو سر است، ریشه این کلمه بر «علوّ» دلالت دارد و چون رستنگاه ناصیه در قسمت بالاى سر است، این نام را بر آن نهاده اند (مقاییس اللغة). قسمت جلو سر را نیز «ناصیه» گویند (تاج العروس). «نسفعن» - که «نون تأکید» آن به صورت تنوین نوشته مى شود - یعنى، چنگ مى زنیم و مى کشانیم و ممکن است به معناى «سیاه مى کنیم»، «نشانه مى گذاریم» یا «به خوارى مى کشانیم» باشد. (برگرفته از قاموس)

۸ - تکذیب دین و روى گردانى از آن، در پى دارنده کیفرى تحقیرآمیز و گریزناپذیر (أرءیت إن کذّب و تولّى ... کلاّ لئن لم ینته لنسفعًا بالناصیة) گرفتن موهاى جلو سر - علاوه بر تحقیر - شخص را به طور کامل تسلیم گیرنده آن مى سازد; به گونه اى که مقاومت سودى نمى بخشد. کیفر یاد شده - به قرینه «سندع الزبانیة» (در آیات بعد) - مربوط به قیامت است; ولى دلالت آیه شریفه بر کیفر دنیوى نیز بعید نیست.

۹ - سیه رویى و ثبت نشانه دروغ گویى و گناه کارى بر پیشانى تکذیب گران دین، کیفر مخالفت آنان با نماز، هدایت و تقوا (لنسفعًا بالناصیة) برداشت یاد شده، ناظر به معانى گوناگونى است که براى «سفع» در توضیح برداشت هفتم ذکر شد. وصف هاى «کاذبة» و «خاطئة» (در آیه بعد)، مشخّصات نشانه را بیان کرده است.

موضوعات مرتبط

• تقوا: تکذیب تقوا ۲; تهدید مخالفان تقوا ۵; حتمیت کیفر مخالفان تقوا ۶; کیفر مخالفان تقوا ۷; کیفر مخالفت با تقوا ۹; ممانعت از تبلیغ تقوا ۲
• خدا: اوامر خدا ۴; تهدیدهاى خدا ۵
• دین: آثار دروغگویى مکذبان دین ۹; آثار گناه مکذبان دین۹; اعراض از تکذیب دین ۱; تحقیر معرضان از دین ۸; تحقیر مکذبان دین ۸; حتمیت کیفر مکذبان دین ۶; سیاه رویى مکذبان دین ۹; کیفر اعراض از دین ۸; کیفر مکذبان دین ۷، ۸
• ذکر: اهمیت ذکر نظارت خدا ۳
• عمل: عمل ناپسند ۲
• قرآن: سوگندهاى قرآن ۶
• کیفر: تهدید به کیفر سخت ۵; کیفر با رستنگاه مو ۷; مراتب کیفر۵
• محمد(ص): تهدید مانعان از نماز محمد(ص) ۵; تهدید مخالفان محمد(ص) ۵; ممانعت از نماز محمد(ص) ۴
• نماز: اعراض از ممانعت با نماز ۱ ، ۴; حتمیت کیفر مخالفان نماز ۶; کیفر مخالفان نماز ۷; کیفر مخالفت با نماز ۹; ناهیان از نماز ۴
• هدایت: تهدید هدایت ستیزان ۵; حتمیت کیفر هدایت ستیزى ۶; کیفر مخالفت با هدایت ۹; کیفر هدایت ستیزان ۷