النازعات ٤٠

وَ أَمَّا مَنْ‌ خَافَ‌ مَقَامَ‌ رَبِّهِ‌ وَ نَهَى‌ النَّفْسَ‌ عَنِ‌ الْهَوَى‌

ترجمه

و آن کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوی بازدارد،

|و اما آن كس كه از مقام پروردگارش ترسان بود و خويشتن را از هوس‌ها بازداشت

و اما كسى كه از ايستادن در برابر پروردگارش هراسيد، و نفس خود را از هوس باز داشت...

و هر کس از حضور در پیشگاه عزّ ربوبیت بترسید و از هوای نفس دوری جست.

و اما کسی که از مقام و منزلت پروردگارش ترسیده و نفس را از هوا و هوس بازداشته است؛

اما هر كس كه از ايستادن در برابر پروردگارش ترسيده و نفس را از هوى بازداشته،

و اما هر کس که از ایستادن [در موضع حساب و حشر] در پیشگاه پروردگارش ترسیده و نفس را از هوی و هوس بازداشته باشد

و اما هر كس كه از مقام پروردگار خود- يا از ايستادن در پيشگاه پروردگارش- ترسيد و خويشتن را از آرزو و كام دل بازداشت،

و امّا آن کس که از جاه و مقام پروردگار خود ترسیده باشد، و نفس را از هوا و هوس بازداشته باشد.

و اما کسی که از مقام پروردگارش هراسید، و نفس (خود) را از هوس باز داشت،

و امّا آنکه بترسد جایگاه پروردگار خویش را و بازدارد خویشتن را از هوسها

النازعات ٣٩	آیه ٤٠	النازعات ٤١
سوره : سوره النازعات نزول : ٣ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَقَامَ رَبِّهِ»: (نگا: رحمن / ، ابراهیم / ). مَقام، در اصل به معنی جایگاه اقامت است. در اینجا مراد شخص حاضر در آن است که ذات خداوند سبحان است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ لِمَنْ‌ خَافَ‌ مَقَامَ‌ رَبِّهِ‌... (۳)

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ‌ الَّذِينَ‌... (۱) وَ لَنُسْکِنَنَّکُمُ‌ الْأَرْضَ‌ مِنْ‌... (۳)

تفسیر

• آيات ۱ - ۴۱، سوره نازعات
• اقوال مختلف درباره مراد از پنج سوگند آغاز سوره نازعات : ((و النازعات غرقا والناشطات نشطا...))
• نقد و بررسى اقوال فوق
• بيان اينكه در اين پنج سوگند به ملائكه سوگند ياد شده است
• (در ذيل آيه فالمدبرات امرا)
• عدم منافات بين واسطه بودن ملائكه و استناد حوادث به ايشان ، به استناد آنها به خداىتعالى و به اسباب ظاهرى
• معناى اينكه درباره قيامت فرمود: ((يوم ترجف الراجفه تتبعها الرادفة ))
• حكايت سخن كفار در استبعاد معاد
• داستان موسى (عليه السلام ) و فرعون و آنچه اشاره به اين داستان در اين مقام افاده مىكند
• معناى ((هل لك الى ان تزكى و اهديك الى ربك فتخشى )) كه موسى (عليه السلام )ماءمور شد به فرعون بگويد
• مراد فرعون از اينكه خطاب به مردم مصر گفت : ((انا ربكم الاعلى ))
• چند وجه در معناى ((فاخذه الله نكال الاخره و الاولى ))
• رفع استبعاد معاد در خطاب و استفهام توبيخى ((ءاءنتم اشد خلقا ام السماء بنيها...))
• تسميه قيامت به ((الطامه الكبرى ))
• تقسيم مردم به دو دسته : طاغى دوزخى ، او خائف از مقام پروردگار كه بهشت ماءواى اواست و بيان ضابطه براى صفات هر يك
• لوازم و آثار طغيان و خوف از مقام رب
• مقصود از مقام پروردگار و خوف از آن
• (رواياتى درباره سوگندهاى سوره نازعات ، استعباد معاد توسط كفار،خوف از مقامپروردگار،پيروى از هوى )

• آيه و ترجمه
• تفسير:
• نكته ها:
• ۱ - مقام رب چيست ؟
• ۲ - رابطه طغيان و ((دنيا پرستى ))
• ۳ - تنها دو گروه

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - حاضران در قیامت، به دو دسته متمایزِ طغیان گران و خداترسان دور از هوا و هوس، تقسیم خواهند شد. (فأمّا من طغى ... و أمّا من خاف مقام ربّه) در ترکیب آیات حاضر، گفته شده است که جمله «فإذا جاءت الطامّة الکبرى» حاوى ادات شرط و فعل شرط است و تقسیم حاضران به دو دسته - که از جملات «فأمّا من طغى... و أمّا من خاف...» استفاده مى شود - جزاى آن است.

۲ - خداترسان دور از هواپرستى با حضور در صحنه قیامت، کردار خویش را به یاد آورده و جزاى آن را خواهند دید. (یوم یتذکّر ... و أمّا من خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى)

۳ - هراس از مقام ربوبى خداوند و عظمت آن، احساسى شایسته و ارزشى والا است. (و أمّا من خاف مقام ربّه) «مقام» اسم مکان است و «مقام ربّه»; یعنى، منزلت و مقامى که خداوند - به وصف ربوبیت - دارا است.

۴ - فرجام مخالفت با خداوند، هولناک و هراس انگیز است. (و أمّا من خاف مقام ربّه) مقام خداوند، همان منزلت وصفى است که مبدأ رحمت و عذاب مى باشد. ترس از آن مقام، همواره قرین ترس از عواقب مخالفت با خداوند است. این احتمال نیز وجود دارد که کلمه «مقام»، نظیر کلمات «جناب» و «سماحة» باشد که چیزى بر معنا نمى افزاید و در حقیقت مراد آیه، «من خاف ربّه» خواهد بود.

۵ - توجّه به ربوبیت خداوند، مایه هراس از فرجام مخالفت با او است. (و أمّا من خاف مقام ربّه)

۶ - سرنوشت انسان در آخرت، وابسته به کردار و خصلت هاى او در دنیا است. (و ءاثر الحیوة الدنیا ... خاف مقام ربّه)

۷ - جایگاه حضور نزد خداوند، مقامى رعب آور و شایسته دغدغه خاطر (و أمّا من خاف مقام ربّه) «مقام ربّه»، ممکن است به معناى «محضر پروردگار» باشد; یعنى، مقامى که خداوند براى حسابرسى بندگان، آنان را در آن مقام قرار مى دهد. این مقام، گرچه مستند به بندگان است; ولى چون آنان به فرمان خداوند در آن مقام قرار گرفته اند، عنوان «مقام ربّه» بر آن منطبق است.

۸ - ضرورت بیم داشتن از حسابرسى اعمال (و أمّا من خاف مقام ربّه)

۹ - خداوند، مراقب و مدبر انسان ها است. (مقام ربّه) «مقام» ممکن است مصدر میمى و به معناى قیام باشد. در این صورت مراد از «مقام ربّه»، قائم بودن خداوند به امور انسان ها و مراقبت او از کردار آنها است. اضافه شدن «مقام» به «ربّ»، نشان ارتباط آن با ربوبیت و مدبر بودن خداوند است.

۱۰ - توجّه به وابستگى همه چیز به تدبیر خداوند، زمینه ساز ترس و نگرانى از فرجام کارها است. (و أمّا من خاف مقام ربّه)

۱۱ - ترس از خداوند، بازدارنده انسان از سرکشى در برابر او است. (فأمّا من طغى ... و أمّا من خاف مقام ربّه) تقابل طغیان گران و خداترسان در فرجام خویش، گویاى ناسازگارى خداترسى با طغیان گرى است.

۱۲ - خداترسان، از دل بستگى شدید به دنیا مبرّا هستند. (و ءاثر الحیوة الدنیا ... و أمّا من خاف مقام ربّه)

۱۳ - لزوم بازداشتن خویشتن از تمایلات و خواسته هاى ناروا (و نهى النفس عن الهوى) نفس هر انسان، خود او است و خواسته نفس انسان از وى، تعبیرى مجازى است; گویا شخص فرمان خودش را اطاعت مى کند. «هوى» مصدر، به معناى مفعول است; یعنى، آنچه محبوب نفس است. البته متعارف این است که کلمه «هوى» تنها در مورد خواسته هاى ناروا به کار رود.

۱۴ - خداترسى، مانع هواپرستى است. (و أمّا من خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى) ترتیبى که در ذکر خداترسى و نهى از هواى نفس مراعات شده، حاکى از ترتّب حقیقى آن دو است.

۱۵ - انسان، بر مهار نفس خویش از هوس هاى ناروا، توانا است. (و نهى النفس عن الهوى)

۱۶ - ربوبیت خداوند، مقتضى برخوردى سخت با هواپرستان (خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى) در آیه شریفه ترس هر کس از ربوبیت خداوند، مقدمه نهى خود از هوا و هوس قرار داده شده است. بنابراین هواپرستان، باید از خداوند به دلیل ربوبیت او، هراس داشته باشند.

۱۷ - هواى نفس، زمینه ساز گرفتارى به کیفر الهى (من خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى)

۱۸ - رهایى از هواى نفس، از میان برنده روحیه طغیان گرى است. (فأمّا من طغى ... و أمّا من ... و نهى النفس عن الهوى)

۱۹ - ترجیح دهندگان دنیا بر آخرت، پیروان هواى نفس خویش اند. (و ءاثر الحیوة الدنیا ... و أمّا من ... نهى النفس عن الهوى)

روایات و احادیث

۲۰ - «عن أبى عبداللّه(ع) ... قال: من علم أنّ اللّه یراه و یسمع مایقول و یعلم ما یعمله من خیر أو شرّ فیحجزه ذلک عن القبیح من الأعمال فذلک الذى «خاف مقام ربّه و نهى النفس عن الهوى»; از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: ... کسى که بداند خدا او را مى بیند و آنچه را مى گوید، مى شنود و از آنچه عمل مى کند - خوب یا بد - آگاه است و این دانستن مانع کارهاى زشت او گردد; این شخص کسى است که از مقام پروردگارش ترسیده و نفس را از هوا بازداشته است».

موضوعات مرتبط

• ارزشها :۳
• انسان: اقسام اخروى انسان ها ۱; قدرت انسان ۱۵; مدبر انسان ها ۹; منشأ فرجام اخروى انسان ها ۶
• ایمان: آثار ایمان به بصیرت خدا ۱۱، ۲۰; آثار ایمان به شنوایى خدا ۱۱، ۲۰; آثار ایمان به علم خدا ۱۱، ۲۰
• ترس: آثار ترس از خدا ۱۱; ارزش ترس از خدا ۳; اهمیت ترس از حسابرسى عمل ۸; اهمیت ترس از خدا ۸; ترس از خدا ۷; زمینه ترس از خدا ۵; زمینه ترس از فرجام عمل ۱۰
• خدا: آثار ربوبیت خدا ۱۶; تدبیر خدا ۹; ترسناکى فرجام مخالفت با خدا ۴; زمینه کیفرهاى خدا ۱۷; عظمت خدا ۳; نظارت خدا ۹; نگرانى در محضر خدا ۷
• خداترسان: پاداش اخروى خداترسان ۲; تذکر اخروى خداترسان ۲; تنزیه خداترسان ۱۲; خداترسان در قیامت ۱، ۲; خداترسان و دنیاطلبى ۱۲
• خداترسى: آثار خداترسى ۱۴
• دنیا: ترجیح دنیا بر آخرت ۱۹; رابطه دنیا با آخرت ۶
• دنیاطلبان: هواپرستى دنیاطلبان ۱۹
• ذکر: آثار ذکر تدبیر خدا ۱۰; آثار ذکر ربوبیت خدا ۵; ذکر عمل در قیامت ۲
• طغیان: موانع طغیان ۱۱، ۱۸
• طغیانگران: طغیانگران در قیامت ۱
• عمل: آثار عمل ۶; موانع عمل ناپسند ۱۱، ۲۰
• هواپرستان: مبارزه با هواپرستان ۱۶
• هواپرستى: آثار نجات از هواپرستى ۱۸; آثار هواپرستى ۱۷; اهمیت اعراض از هواپرستى ۱۳; مبارزه با هواپرستى ۱۵; موانع هواپرستى ۱۴