الفرقان ٤٥

أَ لَمْ‌ تَرَ إِلَى‌ رَبِّکَ‌ کَيْفَ‌ مَدَّ الظِّلَ‌ وَ لَوْ شَاءَ لَجَعَلَهُ‌ سَاکِناً ثُمَ‌ جَعَلْنَا الشَّمْسَ‌ عَلَيْهِ‌ دَلِيلاً

ترجمه

آیا ندیدی چگونه پروردگارت سایه را گسترده ساخت؟! و اگر می‌خواست آن را ساکن قرار می‌داد؛ سپس خورشید را بر وجود آن دلیل قرار دادیم!

|آيا ننگريستى كه پروردگارت چگونه سايه را امتداد داده است؟ و اگر مى‌خواست آن را ساكن قرار مى‌داد [كه يكسره شب باشد]، آن‌گاه خورشيد را نمايانگر آن قرار داديم

آيا نديده‌اى كه پروردگارت چگونه سايه را گسترده است؟ و اگر مى‌خواست، آن را ساكن قرار مى‌داد، آنگاه خورشيد را بر آن دليل گردانيديم.

آیا ندیدی که خدای تو چگونه سایه را با آنکه اگر خواستی ساکن کردی (بر سر عالمیان) بگسترانید؟ آن گاه آفتاب را بر آن دلیل قرار دادیم.

آیا به [قدرت و حکمت] پروردگارت ننگریستی که چگونه سایه را امتداد داد و گستراند؟ و اگر می خواست آن را ساکن و ثابت می کرد، آن گاه خورشید را برای [شناختن] آن سایه، راهنما [ی انسان ها] قرار دادیم.

نديده‌اى كه پروردگار تو چگونه سايه را مى‌كشد؟ اگر مى‌خواست در يك جا ساكنش مى‌گرداند. آنگاه آفتاب را بر او دليل گردانيديم.

آیا نیندیشیده‌ای که پروردگارت چگونه سایه را می‌گسترد، و اگر می‌خواست آن را ساکن می‌گرداند، سپس خورشید را نمایانگر آن می‌گردانیم‌

آيا به [صنع‌] پروردگار خويش ننگريستى كه چگونه سايه را بكشيد و اگر مى‌خواست، آن را ايستا مى‌گردانيد [تا يكسره شب و تاريك بودى‌] سپس آفتاب را بر آن

مگر نمی‌بینی که پروردگارت چگونه سایه را گسترانیده است؟ (و شامل همه‌ی کره‌ی زمین به طور متناوب کرده است، و با نظام ویژه‌ی نور و ظلمت، زندگی را برای انسانها و جانداران و گیاهان ممکن و آسان ساخته است؟!) و همچنین خورشید را دالّ بر این سایه‌ی گسترده کرده است؟ اگر خدا می‌خواست سایه را ساکن می‌کرد (و با استقرار دائم ظلمت، توازن حرارت را به هم می‌زد، و حیات را از گستره‌ی زمین برمی‌چید).

آیا سوی پروردگارت (در ربوبیّتش) ننگریسته‌ای (که) چگونه سایه(ی ربانی) را گسترده‌؟ و اگر می‌خواست، همواره آن را ساکن می‌نهاد. آن‌گاه خورشید را بر آن دلیل گردانیدیم.

آیا ننگریستی بسوی پروردگار خویش چگونه پهن کرد سایه را و اگر می‌خواست هر آینه می‌گردانیدش مانده در یکجا سپس گردانیدیم خورشید را بر آن راهنما

الفرقان ٤٤	آیه ٤٥	الفرقان ٤٦
سوره : سوره الفرقان نزول : ٦ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَدَّ الظِّلَّ ...»: سایه را همه جا گستر کرده است. اشاره به این است که سایه گاهی بر قسمت شرقی و گاهی بر قسمت جنوبی کره زمین می‌افتد، و بر اثر گردش زمین به دور خود، شب و روز تولید می‌گردد و سایه و روشنی همه جا را به نوبه فرا می‌گیرند، و بر اثر گردش زمین به دور خورشید، فصول چهارگانه تشکیل، و قطب شمال و قطب جنوب هم مانند سایر نقاط زمین به طور متناوب از نور و سایه برخوردار می‌شوند. «عَلَیْهِ دَلِیلاً»: رهنمون به آن. بیانگر آن. اشاره به این است که خورشید شناساننده تاریکی است، چرا که ضدّ به ضدّ شناخته می‌شود. «ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلاً»: این جمله عطف بر جمله (مَدَّ الظِّلَّ) است، و (وَ لَوْ شَآءَ رَبُّکَ لَجَعَلَهُ سَاکِناً) میان آنها جمله معترضه است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

قُلْ‌ أَ رَأَيْتُمْ‌ إِنْ‌ جَعَلَ‌... (۳) قُلْ‌ أَ رَأَيْتُمْ‌ إِنْ‌ جَعَلَ‌... (۴)

تفسیر

• آيات ۴۱ ۶۲، سوره فرقان
• بيان استهزاء كفار و پاسخ خداوند به اين عمل آنها
• مراد از معبود گرفتن هواى نفس و توضيحى درباره جمله : ((اتخذ الهه هويه ))
• نفى سمع و عقل از كفار و تشبيه آنان به چهار پايانبل هم اضل سبيلا
• تشبيه و تنظير جهل و ضلالت مردم و هدايت آنان به وسيله انبياء، به كشيدن سايه و...
• معناى ((مد الظل )) از نظر ديگر مفسرين
• اشاره به نعمت باد و آب باران
• مقصود از اينكه فرمود با قرآن با دشمنان جهاد كن (جاهدهم به جهادا كبيرا)
• تشبيه انقسام مردم به مؤ من و كافر، به آب دو دريا (يكى گوارا و ديگرى ناگوار) وبه خلقت زن و مرد از نطفه
• مقصود از استثنا ((الا من شاء ان يتخذ الى زبه سبيلا)) در آيه :((قل ما اسئلكم عليه من اجر الا من شاء...))
• نظر مفسرين درباره استثناء مذكور
• تنها وكيل و متصرف در امور بندگان خدا است كه داراى حيات و ملك و علم مطلق است
• معناى جمله ((الرحمن فسئل به خبيرا)) و اقوال مختلف مفسرين در اين باره
• حكايت استكبار مشركين از سجده براى خداوند و فزونى نفرتشان از آن
• بيان استغنا و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين
• تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر
• بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - امتداد و گسترانیدن سایه ها، نمودى روشن از ربوبیت خداوند (ألم تر إلى ربّک کیف مدّ الظلّ)

۲ - خداوند، فراخوان انسان ها به شناخت ربوبیت او با مطالعه در پدیده هاى آفرینش (ألم تر إلى ربّک کیف مدّ الظلّ) استفهام در «ألم تر...» تقریرى و متضمن معناى تشویق است.

۳ - پى نبردن انسان به ربوبیت خداوند از راه امتداد و گسترانیدن سایه ها، از جانب او، جاى شگفتى دارد. (ألم تر إلى ربّک کیف مدّ الظلّ) برداشت فوق، بر این احتمال استوار است که استفهام در «ألم تر...» از نوع استفهام تعجبى باشد; چنان که نظر بسیارى از مفسران و ادبا (مانند ابن هشام در کتاب «مغنى اللبیب») مطابق همین احتمال است.

۴ - خداوند، توانا بر متوقف کردن حرکت سایه ها و بازایستاندن آنها از کم و زیاد شدن (الظلّ و لو شاء لجعله ساکنًا)

۵ - حرکت سایه ها و کم و زیاد شدن آنها، برخاسته از مشیت خداوند است. (و لو شاء لجعله ساکنًا)

۶ - خورشید، دلیل و راهنماى انسان ها بر حرکت سایه ها و مقدار امتداد و گسترده شدن آنها (کیف مدّ الظلّ ... ثمّ جعلنا الشمس علیه دلیلاً)

۷ - «عن أبى جعفر(ع) فى قوله «ألم تر إلى ربّک کیف مدّ الظلّ» فقال الظلّ ما بین طلوع الفجر إلى طلوع الشمس; از امام باقر(ع) درباره قول خدا «...مدّ الظلّ» فرمود: مراد سایه بین طلوع فجر تا طلوع خورشید است». ۱- تفسیر قمى، ج ۲، ص ۱۱۵; نورالثقلین، ج ۴، ص ۲۲، ح ۷۰.

موضوعات مرتبط

• آفرینش: آثار مطالعه آفرینش ۲
• آیات خدا: آیات آفاقى ۳
• امور: امور شگفت آور ۳
• خدا: آثار مشیت خدا ۵; دعوت به خدا شناسى ۲; دعوتهاى خدا ۲; دلایل خدا شناسى ۳ ; قدرت خدا ۴; نشانه هاى ربوبیت خدا ۱
• خورشید: فواید خورشید ۶
• سایه : مراد از سایه ۷; منشأ امتداد سایه ها ۳، ۵; منشأ توقف سایه ها ۴; منشأ حرکت سایه ها ۴، ۵; منشأ کاهش سایه ها ۵; نشانه امتداد سایه ها ۶; نشانه حرکت سایه ها ۶; نقش امتداد سایه ها ۱، ۳