النحل ١١٩

ثُمَ‌ إِنَ‌ رَبَّکَ‌ لِلَّذِينَ‌ عَمِلُوا السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَ‌ تَابُوا مِنْ‌ بَعْدِ ذٰلِکَ‌ وَ أَصْلَحُوا إِنَ‌ رَبَّکَ‌ مِنْ‌ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ‌

ترجمه

امّا پروردگارت نسبت به آنها که از روی جهالت، بدی کرده‌اند، سپس توبه کرده و در مقام جبران برآمده‌اند، پروردگارت بعد از آن آمرزنده و مهربان است.

سپس پروردگار تو نسبت به كسانى كه از روى جهالت گناه كردند و آن‌گاه از پس آن توبه نمودند و درستكارى كردند، البته پروردگارت بعد از آن آمرزنده‌ى مهربان است

[با اين همه‌] پروردگار تو نسبت به كسانى كه به نادانى مرتكب گناه شده، سپس توبه كرده و به صلاح آمده‌اند، البته پروردگارت پس از آن آمرزنده مهربان است.

باز هم خدا بر آنان که از روی جهالت و نادانی عمل زشتی انجام داده و سپس به درگاه او توبه کرده و (فساد آن عمل زشت را) اصلاح کنند، بعد از توبه خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

آن گاه پروردگارت به کسانی که از روی نادانی کار زشت مرتکب شدند، و بعد از آن توبه کردند و [مفاسد خود را] اصلاح نمودند، [لطف و عنایت دارد] زیرا پروردگارت پس از آن [توبه و اصلاح] بسیار آمرزنده و مهربان است.

پروردگار تو براى كسانى كه از روى نادانى مرتكب كارى زشت شوند، سپس توبه كنند و به صلاح آيند، آمرزنده و مهربان است.

آنگاه پروردگارت در حق کسانی که از روی نادانی مرتکب کار ناشایستی شده‌اند، و سپس توبه و درستکاری کرده‌اند، پس از آن، آمرزگار مهربان است‌

سپس پروردگار تو آنان را كه بدى به نادانى كردند آنگاه از پس آن بازگشتند- توبه نمودند- و به كار نيك و شايسته پرداختند هر آينه پروردگارت پس از آن آمرزگار و مهربان است.

به هر حال، پروردگارت نسبت به کسانی که از روی حماقت و سفاهت (انسانی، و غفلت از عواقب امور به سبب غلبه‌ی شهوات نفسانی) کارهای بد می‌کنند و بعد از آن توبه می‌نمایند (و با انجام حسنات و عبادات به سوی خدا برمی‌گردند) و به اصلاح (حال و جبران گذشته‌ی خود) می‌پردازند، بس آمرزنده و مهربان است.

سپس پروردگارت به راستی برای کسانی که به نادانی مرتکب گناه شدند، سپس بعد از آن توبه نموده و (گناهشان را جبران و) اصلاح کردند، البته پروردگارت پس از آن بسی پوشنده‌ی رحمتگر بر ویژگان است.

سپس پروردگار تو برای آنان که انجام دادند بدی را به نادانی پس توبه کردند پس از آن و شایستگی گزیدند همانا پروردگار تو است از پس آن آمرزنده مهربان‌

النحل ١١٨	آیه ١١٩	النحل ١٢٠
سوره : سوره النحل نزول : ٢ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«جَهَالَةٍ»: حماقت و سفاهت. نادانی (نگا: نساء / ، انعام / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

قَالَ‌ هَلْ‌ عَلِمْتُمْ‌ مَا... (۱)

تفسیر

• آيات ۱۱۲ - ۱۲۸،سوره نحل
• مثلى متضمن هشدار نسبت به كفران نعمت و زنهار از عذاب مترتب بر آن
• نكاتى كه از آيه : ((فكلوا مما رزقكم الله حلالا طيبا)) استفاده مى شود
• نهى از بدعت در دين در اين آيه
• تحريم طيبات براى بنى اسرائيل ناشى از ظلم خودشان و عقوبت خدا در برابر عصيانآنان بوده است
• در مغفرت و رحمت الهى بسوى همگان باز است
• بيان مراد از اينكه ابرهيم (ع ) يك امت بود
• ذكر اوصاف ابراهيم (ع ) كه آثار تدين به دين خنيف او است
• معناى آيه ((انما جعل السبت على الذين اختلفوا فيه ...)) و مقصود از اختلاف يهود در سبت
• وجوهى كه مفسرين درباره اختلاف مذكور در آيه گفته اند
• معناى ((حكمت ))، ((موعظه )) و ((مجادله ))
• مراد از موعظه حسنه و جدال احسن در آيه : ((ادع الىسبيل ربك بالحكمة و الموعظة الحسنة وجادلهم بالتى هى احسن ))
• وجه ترتيب در ذكر حكمت و موعظه و جدال در آيه و بيان ضعف سخن بعضى مفسرين دربارهآن
• فضيلت صبر بر آزار مشركين و امر به پيامبر(ص ) به اينكه صبر كند و خدا به اوصبر داده است
• (روايت در ذيل آيات : ((ضرب الله مثلا...))، ((ان ابراهيم كان امة ...))، ((ادعو الىسبيل ربك )) و ((ان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم ...))

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- وعده قطعى خداوند به بخشش گناه بدکاران، در صورت روى آوردن آنان به توبه و صلاح (ثمّ إن ربّک للذین عملوا السوء بجهلة ثمّ تابوا من بعد ذلک و أصلحوا إن ربّک من بعدها لغفور رحیم)

۲- هر نوع گناه و بدکارى به وسیله توبه، قابل آمرزش است. (ثمّ إن ربّک للذین عملوا السوء ... ثمّ تابوا من بعد ذلک ... لغفور رحیم) گفتنى است که برداشت فوق با توجه به اطلاق «السوء» است.

۳- هر نوع عمل زشت و ناشایست، ظلم به خویشتن است. (و لکن کانوا أنفسهم یظلمون ... للذین عملوا السوء)

۴- بخشش خداوند از بدکاران، در صورتى است که آنان گناه را از روى جهل و نادانى به حقایق انجام داده باشند نه از سر عمد و خوى عصیان گرى (ثمّ إن ربّک للذین عملوا السوء بجهلة) مقصود از «بجهالة» ممکن است جهل به احکام الهى، در برابر علم نباشد; چون در این صورت گناهى سر نزده است تا نیاز به توبه و یا آمرزش الهى باشد; بلکه مراد، جهل در برابر عمل آگاهانه و از روى عمد و خوى عصیان گرى و نیز جهل به معارف بلند آسمانى است.

۵- جهل و ناآگاهى به حقایق، ریشه هر گناه و بدکارى (للذین عملوا السوء بجهلة) کلمه «بجهالة» بدکاران را به دو دسته تقسیم نمى کند; بلکه احتمالاً در مقام توضیح و تبیین ماهیت بدکاران است که هر بدکارى قطعاً جاهل و نابخرد است; چه اینکه اگر خرد مى داشت، خود را به عواقب شوم گناه مبتلا نمى کرد.

۶- اصلاح خطاهاى گذشته و گرایش به صلاح عملى، نشانگر توبه واقعى و شرط پذیرش آن است. (ثمّ تابوا من بعد ذلک و أصلحوا إن ربّک من بعدها لغفور رحیم) برداشت فوق به خاطر این است که متعلق و مفعول «أصلحوا» ذکر نشده است، ولى به قرینه جمله پیشین (للذین عملوا السوء...) - که سخن از خطا و زشت کارى به میان آورده است - مقصود از آن، اصلاح وضع گذشته و رویکرد به صلاح است.

۷- گناه حلال و حرام شمردن امور (بدعت گذارى)، اگر از سر جهل و نقصان علم باشد - در صورت توبه و اصلاح گذشته ها - مورد غفران و بخشش الهى است.    لاتقولوا ... هذا حلل و هذا حرام ... و على الذین هادوا حرّمنا ... و لکن کانوا أنفسهم یظلمون . ثمّ إن ربّک للذین عملوا السوء بجهلة ... إن ربّک من بعدها لغفور رحیم

۸- عمل انسان، نشانگر باورها، نیتها و حالات درونى اوست. (ثمّ تابوا من بعد ذلک و أصلحوا) در آیه شریفه اقدام به اصلاح و صلاح عملى، به عنوان شرط توبه و نشانگر واقعى بودن آن ذکر شده است و این نشان مى دهد که تحول درونى انسانها به سوى خدا،نمى تواند جداى از عمل صالح باشد.

۹- ربوبیت خداوند، مقتضى غفران و رحمت گسترده نسبت به گناهکاران توبه کننده است. (إن ربّک للذین ... إن ربّک من بعدها لغفور رحیم)

۱۰- خداوند، داراى بخشش و رحمت گسترده است. (إن ربّک ... لغفور رحیم)

۱۱- ظلم و گناه، مانع از برخوردارى انسان از غفران و رحمت گسترده خدا (کانوا أنفسهم یظلمون ... ثمّ تابوا ... إن ربّک من بعدها لغفور رحیم) تعبیر و قید «من بعدها» مى رساند که قبل از توبه واقعى، انسان نمى تواند از بخشش و رحمت الهى با همه گستردگى آن سود جوید.

۱۲- بخشش خداوند، آمیخته با مهربانى است. (إن ربّک من بعدها لغفور رحیم) برداشت فوق، مبتنى بر این نکته است که «رحیم» صفت براى «غفور» باشد.

موضوعات مرتبط

• آمرزش: شرایط آمرزش ۴; موانع آمرزش ۱۱; وعده آمرزش ۱
• اصلاح: آثار اصلاح ۱، ۷
• ایمان: نشانه هاى ایمان ۸
• بدعت: جهل در بدعت ۷; شرایط آمرزش بدعت ۷
• بدکاران: آمرزش بدکاران ۱
• توابین: زمینه آمرزش توابین ۹
• توبه: آثار توبه ۱، ۲، ۷; شرایط قبول توبه ۶
• جهل: آثار جهل ۴، ۵، ۷
• خدا: آثار ربوبیت خدا ۹; آمرزشهاى خدا ۱۰; رحمت خدا ۱۰; مهربانى خدا ۱۲; وعده هاى خدا ۱; ویژگى آمرزشهاى خدا ۱۲
• خود: ظلم به خود ۳
• رحمت: زمینه رحمت ۹; موانع رحمت ۱۱
• ظلم: آثار ظلم ۱۱
• عمل: آثار عمل ۸; اصلاح عمل ۶; ظلم عمل ناپسند ۳; منشأ عمل ناپسند ۵
• گناه: آثار گناه ۱۱; آمرزش گناه جاهلانه ۴; پشیمانى از گناه ۶; عوامل آمرزش گناه ۲; منشأ گناه ۵
• نیت: نشانه هاى نیت ۸