التوبة ٣

وَ أَذَانٌ‌ مِنَ‌ اللَّهِ‌ وَ رَسُولِهِ‌ إِلَى‌ النَّاسِ‌ يَوْمَ‌ الْحَجِ‌ الْأَکْبَرِ أَنَ‌ اللَّهَ‌ بَرِي‌ءٌ مِنَ‌ الْمُشْرِکِينَ‌ وَ رَسُولُهُ‌ فَإِنْ‌ تُبْتُمْ‌ فَهُوَ خَيْرٌ لَکُمْ‌ وَ إِنْ‌ تَوَلَّيْتُمْ‌ فَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ‌ غَيْرُ مُعْجِزِي‌ اللَّهِ‌ وَ بَشِّرِ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا بِعَذَابٍ‌ أَلِيمٍ‌

ترجمه

و این، اعلامی است از ناحیه خدا و پیامبرش به (عموم) مردم در روز حج اکبر [= روز عید قربان‌] که: خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند! با این حال، اگر توبه کنید، برای شما بهتر است! و اگر سرپیچی نمایید، بدانید شما نمی‌توانید خدا را ناتوان سازید (و از قلمرو قدرتش خارج شوید)! و کافران را به مجازات دردناک بشارت ده!

و اين اعلانى است از ناحيه خدا و رسول او به مردم در روز حج اكبر كه خدا و رسولش از مشركان بيزارند. پس اگر توبه كنيد براى شما بهتر است، و اگر رو برتابيد بدانيد كه شما خدا را عاجز نتوانيد كرد و كافران را به عذابى دردناك بشارت ده

و [اين آيات‌] اعلامى است از جانب خدا و پيامبرش به مردم در روز حجّ اكبر كه خدا و پيامبرش در برابر مشركان تعهّدى ندارند [با اين حال‌] اگر [از كفر] توبه كنيد آن براى شما بهتر است، و اگر روى بگردانيد پس بدانيد كه شما خدا را درمانده نخواهيد كرد؛ و كسانى را كه كفر ورزيدند از عذابى دردناك خبر ده.

و در بزرگترین روز حج (روز عرفه یا روز عید که همه در مکه جمعند یا در آن روز که مؤمنان و مشرکان همه به مکه حاضرند) خدا و رسولش به مردم اعلام می‌دارند که خدا و رسول از مشرکین بیزارند. پس اگر شما مشرکان توبه کردید برایتان بسی بهتر خواهد بود، و اگر رو بگردانید بدانید که شما بر قدرت خدا غالب نیایید، و مژده عذابی دردناک به آن کافران برسان.

و این اعلامی است از سوی خدا و پیامبرش به همه مردم در روز حج اکبر که: یقیناً خدا و پیامبرش از مشرکان بیزارند [و هیچ تعهدی نسبت به آنان ندارند]؛ پس [ای مشرکان!] اگر [از پیمان شکنی و خیانت] توبه کنید [و مسلمان شوید] برای شما بهتر است و اگر روی [از وفای به پیمان و اسلام] بگردانید، بدانید که شما عاجز کننده خدا نیستید [تا بتوانید از دسترس قدرت او بیرون روید]؛ و کسانی را که کفر ورزیدند، به عذابی دردناک مژده ده.

در روز حج بزرگ از جانب خدا و پيامبرش به مردم اعلام مى‌شود كه خدا و پيامبرش از مشركان بيزارند. پس اگر توبه كنيد برايتان بهتر است، ولى اگر سرپيچى كنيد بدانيد كه از خدا نتوانيد گريخت. و كافران را به عذابى دردآور بشارت ده.

و این اعلامی از سوی خداوند و پیامبر اوست به مردم در روز حج‌اکبر که [بدانند] خداوند و پیامبر او از مشرکان بری و بیزار است، پس اگر [از کفر] توبه کنید، برایتان بهتر است و اگر رویگردان شوید بدانید که از خداوند گزیر و گریزی ندارید، و کافران را از عذابی دردناک خبر ده‌

و اين آگهى و هشدارى است از خداى و پيامبرش به مردم در روز حج اكبر- روز حج بزرگ يا روز بزرگ حج- كه خدا و پيامبر او از مشركان بيزارند. پس اگر [از شرك‌] توبه كنيد براى شما بهتر است و اگر روى بگردانيد پس بدانيد كه شما ناتوان‌كننده خدا نيستيد. و كسانى را كه كافر شدند به عذابى دردناك مژده ده

این اعلامی است از سوی خدا و پیغمبرش به همه‌ی مردم (که در اجتماع سالانه‌ی ایشان در مکّه) در روز بزرگترین حجّ (یعنی عید قربان، توسّط امیر مؤمنان علی‌بن ابیطالب و به امیرالحاجی ابوبکر صدیق، بر همگان خوانده می‌شود) که خدا و پیغمبرش از مشرکان بیزارند و (عهد و پیمان کافران خائن را ارج نمی‌گذارند. پس ای مشرکانِ عهدشکن بدانید که) اگر توبه کردید (و از شرک قائل‌شدن برای خدا برگشتید) این برای شما بهتر است، و اگر سرپیچی کردید (و بر کفر و شرک خود ماندگار ماندید) بدانید که شما نمی‌توانید خدای را درمانده دارید و (خویشتن را از قلمرو قدرت و فرماندهی او بیرون سازید. ای پیغمبر! همه‌ی) کافران را به عذاب عظیم و سخت دردناکی مژده بده.

و (این) اعلامی است از جانب خدا و پیامبرش در روز حجّ اکبر [:حج مقابل عمره] فراسوی مردم که خدا به‌راستی از مشرکان بیزار است و (نیز) پیامبرش (هم از مشرکان بیزار است). پس اگر (از کفر) توبه کنید، (هم)آن برای شما خوب است، و اگر روی برگردانید بدانید که شما هرگز درمانده‌کنندگان خدا نیستید. و کسانی را که کفر ورزیدند از عذابی دردناک نوید ده.

و اعلانی است از خدا و پیمبرش به مردم در روز حجّ اکبر که خدا بیزار است از مشرکان و پیمبرش پس اگر توبه کنید بهتر است برای شما و اگر پشت کردید بدانید که نیستید عاجز کننده خدا و بشارت ده کافران را به عذابی دردناک‌

التوبة ٢	آیه ٣	التوبة ٤
سوره : سوره التوبة نزول : ٨ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَذَانٌ»: اعلام. آگهی. «یَوْمَ الْحَجِّ الأکْبَرِ»: روز بزرگترین حجّ. مراد روز عید قربان است که مهمترین مناسک حجّ در آن انجام می‌پذیرد و در واقع قسمت اصلی اعمال آن به پایان می‌رسد. در مقابل حجّ اکبر، حجّ اصغر است که عُمره نام دارد و در آن وقوف در عرفات انجام نمی‌گیرد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَّمَا النَّسِي‌ءُ زِيَادَةٌ فِي‌... (۳)

تفسیر

• آيات ۱۶ - ۱، سوره توبه
• اشاره به اختلاف در اينكه سوره توبه سوره اى مستقليا ملحق به سوره انفال مى باشد
• اعلائم برائت در: (( برائة من الله و رسوله ... )) صرف تشريع نيست بلكه انشاء حكم و قضاء بر برائت است
• عهد شكنى مشركين ، مجوز مقابله به مثل به آنان بوده است
• اقوام مفسرين درباره مراد از چهار ماه در آيه : (( فسيحوا فى الارض اربعة اشهر ))
• مراد از (( يوم الحج الاكبر )) در آيه : (( و اذان من الله و رسوله ... )) و اقوال مختلف در اين مورد
• عهد و پيمانى كه با مشركينى كه به پيمان خود وفادار بوده اند منعقد شده تا پايان مدت محترم است
• امر به از ميان برداشتن مشركين پيمان شكن و منقرض ساختن آنان بعد از انقضاء مهلت چهار ماهه، مگر آنكه توبه كنند...
• چنانچه مشركين توبه كردند آنان را رها كنيد
• امر به امان دادن به مشركى كه امان مى طلبد تا به بحث و بررسى درباره دين حق بپردازد
• هشت مطلب كه از بيانات گذشته معلوم مى گردد
• حكم وجوب امان دادن براى استماع كلام خدا، قابل نسخ نيست
• پذيرش دين حق بايد با اختيار باشد و در اصول اعتقادى بايد علم يقينىحاصل شود
• مشركين به هيچ ميثاق طبيعى يا قراردادى در برابر مؤ منين وفادار نيستند هر چند چربزبانى كنند.
• برادر خوانده شدن مؤ منين در قران كريم به نحو مجاز و استعاره نيست بلكه آثارى بر آنمترتب است
• تحريك و تشويق مسلمين به قتال و كارزار با بيان اينكه جهاد صحنه آزمون است و...
• حديث مزبور از مصادر اهل سنت
• اعلام برائت چند حكم ديگر را نيز اعلام نمود
• علاوه بر اين وظيفه اعلان برائت ، على (ع ) در آن سال اميرالحاج نيز بوده است
• پيامبر اسلام (ص ) امير المؤ منين (ع ) را با چهار پيغام براى مشركين روانه مكه مى كند
• سخن مغرضانه ابن كثير كه گفته است مخصوص به حكم برائت است و احكام ديگر راابوبكر و ابوهريره رساندند و...
• نقد و رد آن گفته ها
• خود عبارت (لا يودى عنك الا انت او رجل منك ) اشتراك در رسالت را مى رساند
• سخن صاحب المنار در مورد ابلاغ آيات برائت و بدگوئى او از شيعه و كوششى كه براىاثبات افضل بودن ابوبكر به عمل آورده است
• اشكالات وارده بر گفته هاى صاحب المنار
• موضوع امارت حاج با مساءله وحى آسمانى كه احدى حتى رسول خدا (ص ) هم حق مداخله و دخل و تصرف در آن را نداشته است فرق دارد
• اضطراب و اختلاف روايات راجع به اعلان آيات برائت
• خدشه اى كه صاحب المنار خواسته است بر يكى بودن نفس پيامبر (ص ) و على (ع ) كه ازجمله وحى استفاده مى شود وارد كند و جواب او
• اشكال سوم بر سخن صاحب المنار
• اشكال چهارم بر سخن صاحب تفسير المنار
• رواياتى درباره اينكه اعلام كننده آيات برائت على (ع ) بوده است
• در روايات شيعه روز حج اكبر، روز عيد قربان دانسته شده است
• روايتى درباره چهار ماه مهلت دادن به مشركين در ذيل آيات گذشته
• چند روايت در ذيل آيه (( فقاتلوا ائمة الكفر... ))
• چند روايت در ذيل آيه شريفه : (( الا تقاتلون قوما نكثوا ايمانهم ... ))
• بررسى و ريشه يابى انعقاد عقود و معاهدات (به معناى اعم ) بين اشخاص
• نياز اجتماعات به پيمانها و معاهدات
• اعتبار معاهدات در اسلام و لزوم احترام به آنها
• نقض ابتدائى عهد جايز نيست ولى مقابله به مثل تجويز شده است
• مقايسه بين اسلام و جوامع متمدن غير دينى از لحاظ احترام به پيمانها و تعهدات
• در ذيل جمله : (( قاتلوهم يعذبهم الله بايديكم ))
• انتساب افعال به اسباب طولى در قرآن كريم
• استدلال اشاعره به آيه : (( قاتلوهم يعذبهم الله بايديكم ... )) براى اثبات جبر و اينكهافعال انسان و آثار آن فقط مستند به خدا است
• جواب به اشاعره و بيان اشكال عمده مذهب آنان كه اصل عليت مى باشد
• سخن جبرى مذهبان از ماديون و پاسخ بدان
• جواب معتزله به اشاعره و اختيارشان قول به تفويض و استقلال انسان در اعمالش را
• رد مذهب تفويض و بيان اينكه عناوين گناه منسب به داوند نيست

• آيه و ترجمه
• تفسير :
• نكته ها
• ۱ - ((حج اكبر)) كدام است ؟
• ۲ - مواد چهارگانه اى كه در آن روز اعلام شد
• ۳ - چه كسانى پيمان مدت دار داشتند؟

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - صدور بیانیه برائت از مشرکان (تحریم روابط مسلمانان با آنان) از سوى خدا و پیامبر (ص) و دستور ابلاغ آن به عموم مردم حاضر در مراسم حج (و أذن من اللّه و رسوله إلى الناس ... أن اللّه برىء من المشرکین و رسوله) «برىء» از «برائت» است و «برائت» به معنان فاصله گرفتن و جدا شدن مى باشد. اعلام برائت خدا و رسول از مشرکان دستورى است به مسلمانان که روابط و پیوندهاى خود را با مشرکان بگسلند و - به اصطلاح - آنان را تحریم کنند.

۲ - دستور خداوند مبنى بر ابلاغ لغو پیمانِ عدم تعرض مسلمانان با مشرکان پیمان شکن به عموم مردم حاضر در مراسم حج (و أذن من اللّه و رسوله إلى الناس یوم الحج الأکبر أن اللّه برىء من المشرکین و رسوله) برداشت فوق بر این اساس است که «برائت» در «أن اللّه برىء من المشرکین و رسوله» کنایه از الغاى پیمان صلح و عدم تعرض باشد. گفتنى است که جمله «أذان من اللّه و رسوله ... » جمله خبرى است در مقام انشا و دستور ; یعنى باید الغاى پیمان عدم تعرض در روز «حج اکبر» به عموم مردم حاضر در مراسم حج، ابلاغ گردد.

۳ - دهم ذیحجه سال نهم هجرت، روز ابلاغ پیام برائت خدا و پیامبر (ص) به عموم مردم حاضر در مراسم حج (و أذن من اللّه و رسوله إلى الناس یوم الحج الأکبر) بر اساس نظر مفسّران، سال نهم هجرت، سال اعلام برائت است و بر پایه روایاتى که از ائمه معصومین (ع) رسیده است، روز حج اکبر، دهم ذیحجه است.

۴ - ایّام حج، فرصتى مناسب براى اعلان مواضع اسلام در برابر کفر (و أذن من اللّه و رسوله إلى الناس یوم الحج الأکبر)

۵ - دهم ذیحجه، روز برگزارى بزرگترین مناسک حج (یوم الحج الأکبر)

۶ - دهم ذیحجه سال نهم هجرت، آغاز قطع کامل روابط مسلمانان با مشرکان و تحریم همه جانبه آنان از سوى خدا و پیامبر (ص) (یوم الحج الأکبر أن اللّه برىء من المشرکین و رسوله)

۷ - توصیه و تشویق الهى به عموم مشرکان عهدشکن، مبنى بر توبه و بازگشت به اسلام در ظرف چهار ماه مهلت داده شده به آنان (فسیحوا فى الأرض أربعة أشهر ... و أذن من اللّه ... فإن تبتم فهو خیر لکم)

۸ - توصیه خداوند به عموم مشرکان مبنى بر رها کردن شرک و گرویدن به توحید و اسلام در پى ابلاغ پیام برائت خدا و رسول به آنان (و أذن من اللّه ... فإن تبتم فهو خیر لکم)

۹ - اسلام، مایه خیر و سعادت انسانهاست. (فإن تبتم فهو خیر لکم)

۱۰ - اعلام قدرت بى انتهاى خداوند به عموم مشرکان صدر اسلام و هشدار به بى نتیجه بودن مقاومت در برابر او (و إن تولیتم فاعلموا أنکم غیر معجزى اللّه)

۱۱ - جنگ با اسلام، جنگ با خداست. (فاعلموا أنکم غیر معجزى اللّه)

۱۲ - قدرت خدا، بى رقیب و غالب بر همه قدرتهاست. (فاعلموا أنکم غیر معجزى اللّه)

۱۳ - تهدید مشرکان کفرپیشه صدر اسلام به عذاب دردناک جهنم (بشر الذین کفروا بعذاب ألیم)

۱۴ - تهدید مشرکان پیمان شکن، به عذاب دردناک شکست (و بشر الذین کفروا بعذاب ألیم) برداشت فوق مبتنى بر این است که مراد از «عذاب ألیم»، عذاب شکست در برابر جبهه اسلام باشد.

روایات و احادیث

۱۵ - معاویة بن عمار گوید: «سألت أباعبداللّه (ع) عن یوم الحج الأکبر فقال: هو یوم النحر ... ; از امام صادق (ع) پرسیدم: روز حج اکبر چه روزى است؟ فرمود: روز عید قربان است ... ».

۱۶ - از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: الحج الأکبر الوقوف بعرفة و بجمع و برمى الجمار بمنى و الحج الأصغر العمرة ; حج اکبر، وقوف به عرفه و وقوف به مشعر و رمى جمرات در منى است و حج اصغر، عمره است».

موضوعات مرتبط

• اسلام: اعلام مواضع اسلام ۴ ; اهمیّت اسلام ۱۱ ; تاریخ صدر اسلام ۳، ۶ ; تشویق به اسلام ۷ ; خیریت اسلام ۹ ; نقش اسلام ۹
• ایمان: ایمان به توحید ۸
• تبرى: تبرى از مشرکان ۱، ۶، ۸ ; وقت اعلام تبرى از مشرکان ۳
• توبه: تشویق به توبه ۷
• جنگ: جنگ با اسلام ۱۱ ; جنگ با خدا ۱۱
• حج: اعلام تبرى در حج ۳ ; بزرگترین مناسک حج ۵ ; مراد از حج اکبر ۱۶ ; مراد از روز حج اکبر ۱۵ ; ویژگیهاى ایّام حج ۴
• خدا: اختصاصات خدا ۱۲ ; اوامر خدا ۲ ; تبرى خدا ۳، ۸ ; توصیه هاى خدا ۷، ۸ ; تهدیدهاى خدا ۱۳، ۱۴ ; قدرت خدا ۱۰، ۱۲
• خیر: موارد خیر ۹
• رمى جمرات: ۱۶
• سعادت: عوامل سعادت ۹
• شرک: ترک شرک ۸
• عذاب: عذاب دردناک ۱۳، ۱۴ ; عذاب با شکست ۱۴ ; مراتب عذاب ۱۳، ۱۴
• عرفات: وقوف در عرفات ۱۶
• عید قربان: ۱۵
• کافران: تهدید کافران صدر اسلام ۱۳ ; عذاب کافران صدر اسلام ۱۳
• ماه ذیحجه: دهم ماه ذیحجه نهم هجرى ۳، ۶ ; ویژگیهاى دهم ماه ذیحجه ۵
• محرمات: ۱
• محمّد (ص): تبرى محمّد (ص) ۳، ۸ ; محمّد (ص) و مشرکان ۶
• مشرکان: استقامت مشرکان ۱۰ ; تحریم رابطه با مشرکان ۱، ۶ ; توصیه به مشرکان ۷، ۸ ; تهدید مشرکان ۱۴ ; تهدید مشرکان صدر اسلام ۱۳ ; عجز مشرکان ۱۰ ; عذاب مشرکان ۱۳، ۱۴ ; فسخ معاهده با مشرکان ۲ ; قطع رابطه با مشرکان ۶ ; مشرکان ناقض معاهده ۲، ۷ ; معاهده با مشرکان ۲ ; مهلت به مشرکان ۷ ; هشدار به مشرکان صدر اسلام ۱۰
• مشعرالحرام: وقوف در مشعرالحرام ۱۶
• معاهده: اعلام فسخ معاهده ۲ ; معاهده عدم تعرض ۲