البقرة ١٦٨

يَا أَيُّهَا النَّاسُ‌ کُلُوا مِمَّا فِي‌ الْأَرْضِ‌ حَلاَلاً طَيِّباً وَ لاَ تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ‌ الشَّيْطَانِ‌ إِنَّهُ‌ لَکُمْ‌ عَدُوٌّ مُبِينٌ‌

ترجمه

ای مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه بخورید! و از گامهای شیطان، پیروی نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست!

اى مردم! از آنچه در زمين حلال و پاكيزه است بخوريد و از گام‌هاى شيطان پيروى نكنيد كه او دشمن آشكار شماست

اى مردم، از آنچه در زمين است حلال و پاكيزه را بخوريد، و از گامهاى شيطان پيروى مكنيد كه او دشمن آشكار شماست.

ای مردم، از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه را تناول کنید و پیروی نکنید و ساوس شیطان را، محققا شیطان از برای شما دشمنی آشکار است.

ای مردم! از آنچه [از انواع میوه ها و خوردنی ها] در زمین حلال و پاکیزه است، بخورید و از گام های شیطان پیروی نکنید؛ زیرا او نسبت به شما دشمنی آشکار است.

اى مردم، از آن چيزهاى حلال و پاكيزه كه در زمين است بخوريد و پاى به جاى پاى شيطان مگذاريد كه دشمن آشكار شماست.

ای مردم از آنچه در زمین حلال و پاکیزه است بخورید و از گامهای شیطان پیروی نکنید چرا که او دشمن آشکار شماست‌

اى مردم، از آنچه در زمين حلال و پاكيزه است بخوريد و از پى گامهاى شيطان مرويد، كه او شما را دشمنى است آشكار

ای مردم! از آنچه در زمین است و حلال و پاکیزه است (و خدا آن را تحریم نکرده و نفس انسان گوارا و خوشایندش می‌داند) بخورید، و پا به پای اهریمن راه نیفتید (و به دنبال شیطان روان نشوید). بی‌گمان او دشمن آشکار شما است.

هان ای مردمان! از آنچه در زمین است حلالی پاکیزه را بخورید و گام‌های شیطان را پیروی نکنید، (که) همواره او برای شما دشمنی آشکارگر است.

ای مردم بخورید از آنچه در زمین است حلال پاک و پیروی نکنید گامهای شیطان را که او شما را دشمنی است آشکار

البقرة ١٦٧	آیه ١٦٨	البقرة ١٦٩
سوره : سوره البقرة نزول : ٩ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«حَلالاً»: حال (ما) یا مفعول (کُلُوا) یا صفت مفعول محذوفی است که تقدیر آن چنین است: کُلُوا شَیْئاً حَلالاً: یا صفت مصدر محذوفی است و تقدیر آن چنین می‌شود: کُلُوا أَکْلاً حَلالاً. «طَیِّباً»: پاکیزه، صفت (حَلالاً) است. «خُطُوَاتِ»: جمع خُطْوَةَ، گامها. «مُبِینٌ»: آشکار. آشکارکننده. از مصدر (إبانة) که به صورت لازم و متعدّی به کار می‌رود. یعنی: ظَاهِرُ الْعَدَاوَةِ، یا: مُظْهِرُ الْعَدَاوَةِ.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَةِ اسْجُدُوا... (۱) إِنَ‌ الشَّيْطَانَ‌ لَکُمْ‌ عَدُوٌّ... (۲)

تفسیر

• آيات ۱۶۸ ۱۷۱ بقره
• حكم اباحه آنچه مشركين و برخى از مؤ منين بر خود ممنوع كرده بودند
• ارتباط اباحه عمونى تصرفات و پيروى از خطوات شيطان
• چند نكته كه آيه شريفه : ((كلوا ممّا فى الارض ...)) افاده مى كند
• رد بر كسانى كه از پدران خود تقليد مى كردند
• ارائه مثلى بجا و شايسته در بيان حال كفار
• بحث روايتى (شامل رواياتى درباره ((خطوات شيطان )) )
• بحث اخلاقى و اجتماعى (درباره رابطه عقايد و علوم باعمل و مسئله خرافه گرايى )
• علت گرايش به خرافات
• اساس تمدن مادى امروز بر خرافه پرستى
• راهى كه قرآن در اين مورد پيموده است
• پيروى از دين تقليد نيست
• بطلان و كذب تقسيمى كه ماديها درباره سير عقايد و آراء بشرى گفته اند

• آيه ۱۶۸-۱۶۹
• آيه و ترجمه
• شان نزول :
• تفسير:
• گامهاى شيطان !
• نكته ها
• ۱ اصل حليت
• ۲ انحرافات تدريجى
• ۳ شيطان يك دشمن قديمى
• ۴ چگونگى وسوسه شيطان

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خوردن و بهره بردارى از فراورده هاى زمین، جایز و مورد توصیه خداوند است. (کلوا مما فى الأرض حللا طیباً) «أکل» (مصدر کلوا) به معناى خوردن است و در بسیارى از موارد به صورت «مجاز شامل» استعمال مى شود و به معناى: مطلق تصرف و بهره بردارى که شامل خوردن نیز مى گردد، به کار مى رود.

۲ - همه انسانها مخاطب قرآن بوده و به رعایت احکام آن دعوت شده اند. (یأیها الناس کلوا مما فى الأرض حللا طیباً)

۳ - پاکیزه و موافق طبع بودن و حلیت، دو شرط اساسى در توصیه خداوند به خوردن و بهره بردارى از فراورده هاى زمین (کلوا مما فى الأرض حللا طیباً) در برداشت فوق «حلالا» و «طیباً» حال براى «ما» گرفته شده است. کلمه «طیب» - چنانچه از موارد استعمال آن به دست مى آید - معادل کلمه «خوب» در فارسى است و لذا در هر جمله اى، مناسب حکمى که در آن جمله مطرح است، تفسیر مى شود.

۴ - ضرورت انتخاب شیوه حلال و نیکو در بهره بردارى از امکانات و فراورده هاى زمین (کلوا مما فى الأرض حللا طیباً) در برداشت فوق کلمه «حلالا» و «طیباً» صفت براى مفعول مطلقى محذوف گرفته شده است; یعنى: کلوا ... أکلا حلالا طیباً. بر این مبنا، این دو قید دلالت بر چگونه استفاده کردن دارند.

۵ - ضرورت رعایت بهداشت در بهره ورى از خوراکیهاى زمین (کلوا مما فى الأرض حللا طیباً)

۶ - بهره بردارى از زمین حق همه انسانهاست و اختصاص به گروه و یا امتى خاص (مسلمان و یا ...) ندارد. (یأیها الناس کلوا مما فى الأرض حللا طیباً)

۷ - انسانها نباید خویشتن را به بهانه هاى واهى از قبیل: زهدگرایى، آداب و رسوم قومى و ... از امکانات و نعمتهاى زمین محروم سازند. (کلوا مما فى الأرض حللا طیباً) هر چند مقصود از امر (کلوا) - چنانچه مفسّران برآنند - بیان اباحه است نه وجوب; ولى آوردن صیغه امر براى بیان اباحه مى تواند اشاره به این نکته باشد که: متکلم در صدد ترغیب است و خوددارى از آن مباح را شایسته نمى شمرد.

۸ - ضرورت پرهیز از پیروى شیطان (و لاتتبعوا خطوت الشیطن)

۹ - شیطان دشمنى آشکار براى انسانهاست. (إنه لکم عدو مبین)

۱۰ - شیطان موجودى اغواگر و انسان موجودى اغواپذیر است. (و لاتتبعوا خطوت الشیطن)

۱۱ - شیطان، به تدریج و گام به گام انسانها را به انحراف و سقوط مى کشاند. (و لاتتبعوا خطوت الشیطن) «خطوة» (مفرد خطوات) به معناى گام است و مراد از آن در آیه شریفه، مسیرى است که شیطان براى انسانها ترسیم مى کند. جمع آوردن کلمه خطوات اشاره به این است که: شیطان براى منحرف ساختن، راهها و مسیرهاى گوناگونى دارد و یا حاکى از آن است که وى به تدریج و گام به گام آدمى را به سوى گمراهى سوق مى دهد.

۱۲ - شیطان براى انحراف انسانها از راههاى گوناگونى بهره مى جوید. (و لاتتبعوا خطوت الشیطن)

۱۳ - تحریم نعمتها و امکانات زمین بر خویشتن، پیروى از شیطان است. (کلوا مما فى الأرض ... و لاتتبعوا خطوت الشیطن) نهى از متابعت شیطان پس از توصیه به بهره بردارى از امکانات و پرهیز از حرامها و پلیدیها، گویاى این است که: استفاده نکردن از امکانات و یا خوددارى نکردن از حرامها و خبیثها، مصداقى از پیروى شیطان است.

۱۴ - بهره گیرى از محرمات و چیزیهاى پلید و ناپاک، پیروى کردن از شیطان است. (کلوا مما فى الأرض حللا طیباً و لاتتبعوا خطوت الشیطن)

۱۵ - نیازهاى طبیعى انسان، زمینه اى براى انحراف وى و تسلط شیطان بر اوست. (کلوا مما فى الأرض حللا طیباً و لاتتبعوا خطوت الشیطن)

۱۶ - واداشتن مردم به استفاده از حرامها و پلیدیها و نیز بازداشتن آنان از نعمتهاى حلال، نمودى از دشمنى شیطان با انسان است. (کلوا مما فى الأرض حللا طیباً و لاتتبعوا خطوت الشیطن إنه لکم عدو)

۱۷ - ضرورت پرهیز از متابعت دشمنان و پیروى از خواسته هاى آنان (و لاتتبعوا خطوت الشیطن إنه لکم عدو مبین) چون دشمنى شیطان با انسان علت براى لزوم پرهیز از متابعت اوست، دانسته مى شود که آدمى هر کس و هر چیزى را که دشمن خود یافت باید از پیروى او سرباز زند.

روایات و احادیث

۱۸ - از امام باقر(ع) روایت شده که فرمود: «ان من خطوات الشیطان الحلف بالطلاق و النذور فى المعاصى و کل یمین بغیر اللّه; از گامهاى شیطان است قسم خوردن به طلاق همسر و نذر در گناهان و هر سوگندى که به غیر خداوند باشد».

موضوعات مرتبط

• احکام: ۱
• اطاعت: اطاعت از دشمنان ۱۷; اطاعت از شیطان ۸، ۱۳، ۱۴; اطاعت ناپسند ۸
• امکانات: استفاده از امکانات مباح ۷; تحریم امکانات مباح ۱۳
• انحراف: تدریجى بودن انحراف ۱۱; زمینه انحراف ۱۵; عوامل انحراف ۱۱، ۱۲
• انسان: اغواپذیرى انسان ۱۰; حقوق انسان ها ۶; دشمنان انسان ۹، ۱۶; صفات انسان ۱۰; مسؤولیت انسان ها ۲، ۷
• تغذیه: اهمیّت بهداشت در تغذیه ۵
• حقوق: حق تمتع ۶
• خبایث: استفاده از خبایث ۱۴، ۱۶
• خدا: توصیه هاى خدا ۱
• خوردنیها: خوردنیهاى طیب ۳; شرایط استفاده از خوردنیها ۳
• زمین: استفاده از زمین ۱، ۶; شرایط استفاده از امکانات زمین ۳، ۴
• زهد: زهد ناپسند ۷
• سوگند: سوگند به طلاق همسر ۱۸
• شیطان: اغواگرى شیطان ۱۰; تنوع راههاى شیطان ۱۲; دشمنى شیطان ۹، ۱۶; روش اغواگرى شیطان ۱۱، ۱۲; زمینه سلطه شیطان ۱۵; صفات شیطان ۱۰; گامهاى شیطان ۱۸
• قرآن: مخاطبان قرآن ۲
• مباحات: ۱ استفاده از مباحات ۷; تحریم مباحات ۱۳; ممانعت از مباحات ۱۶
• محرمات: استفاده از محرمات ۱۴، ۱۶
• نذر: نذر براى گناه ۱۸
• نیازها: آثار نیازها ۱۵