تفسیر:المیزان جلد۹ بخش۴۰: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link261'><span>

==آيات ۹۶ - ۸۱، سوره توبه ==

فَلْيَضحَكُوا قَلِيلاً وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزَاءَ بِمَا كانُوا يَكْسِبُونَ(۸۲)

رَضوا بِأَن يَكُونُوا مَعَ الْخَوَالِفِ وَ طبِعَ عَلى قُلُوبهِمْ فَهُمْ لا يَفْقَهُونَ(۸۷)

ترجمه آيات

بجا ماندگان پس از حركت رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) از تخلف كردن خود شادمان شدند، و كراهت داشتند كه با مالها و جانهاى خويش ‍ در راه خدا جهاد كنند و گفتند در اين گرما بيرون مرويد، بگو گرماى آتش ‍ جهنم سختتر است ، اگر مى فهميدند (۸۱)

==ادامه آيات مربوط به كسانى كه از رفتن به جنگ سرباز زدند و نكوهش و تهديد آنان به عذاب آخرت ==

اين آيات قابل ارتباط و اتصال به آيات قبل هست ، چون همان غرضى را كه آن آيات دنبال مى كرد اين آيات دنبال مى كند.

فرح و سرور مقابل غم و اندوه است ، و اين دو حالت نفسانى و وجدانى است كه يكى لذت بخش و ديگرى ناراحت كننده است . و كلمه «''' مخلفون '''» اسم مفعول از ماده «''' خلف '''» است كه به معناى باقى گذاردن براى بعد از رفتن است ، و كلمه «''' مقعد '''» از ماده «''' قعود '''» مصدر «''' قعد، يقعد '''» مى باشد، و كنايه است از نرفتن به جهاد.

كلمه «''' خلاف '''» مانند «''' مخالفت '''» مصدر «''' خالف ، يخالف '''» است ، و بطورى كه بعضيها گفته اند گاهى به معناى بعد مى آيد، و بعيد نيست كه در آيه «''' اذا لا يلبثون خلافك الا قليلا : در اين صورت نمى پايند بعد تو مگر اندكى '''» به اين معنا باشد. و با اينكه از نظر سياق كلام جا داشت بفرمايد: «''' خلافك : بمنظور مخالفت تو '''» اگر فرمود «''' خلاف رسول الله : به منظور مخالفت رسول خدا '''» براى اين بود كه دلالت كند بر اينكه منافقين از مخالفت امر خدا خوشحال مى شدند، با رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) لجبازى نداشتند؛ چون رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) جز پيغام آوردن كار ديگرى نداشت .

ممكن است بعضى اين دو امر يعنى «''' فليضحكوا '''» و «''' و ليبكوا '''» را حمل كنند بر امر مولوى و بگويند: اين دو امر دو تكليف از تكاليف شرعى را نتيجه مى دهد، و ليكن اين حمل با جمله «''' جزاء بما كانوا يكسبون '''» سازگار نيست .

و ممكن هم هست منظور از امر به كم خنديدن و بسيار گريستن ، خنديدن و گريستن در دنيا بعنوان كيفر اعمال گذشته شان باشد، زيرا آن كارهائى كه كردند دو اثر بجاى گذاشت ، يكى راحتى و خوشحالى در چند روز مختصرى كه از رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) تخلف كرده بودند، و يكى ذلت و خوارى در نزد خدا و رسول و همه مؤ منين در ما بقى عمر و زندگيشان در دنيا و حرارت آتش دوزخ در قيامت و بعد از مرگ .

مقصود از «''' قعود '''» در بار اول ، تخلفى است كه در اولين بارى كه لازم شد بيرون شوند مرتكب شده ، و از بيرون شدن براى جهاد سر پيچيدند، و بعيد نيست آن اولين بار، جنگ تبوك بوده ، و سياق آيه هم همين را ميرساند .

و مقصود از «''' خالفين '''» آن افرادى هستند كه طبعا از امر جهاد متخلفند، و بايد هم باشند، مانند زنان و كودكان و بيماران و كسانى كه در اعضاى خود نقصى دارند. و بعضيها گفته اند: مقصود از خالفين ، متخلفينى هستند كه بدون هيچ عذرى تخلف ورزيده اند. بعضى ديگر گفته اند: خالفين عبارتند از اهل فساد، و بقيه الفاظ آيه روشن است .

<span id='link263'><span>

==نهى از نمازگزاردن بر جنازه منافقين و ايستادن در كنار گور آنان ==

اين آيه نهى مى كند رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) را از اينكه نماز ميت بخواند بر كسى كه منافق بوده ، و از اينكه كنار قبر منافقى بايستد، و اين نهى را تعليل كرده است به اينكه چون كفر ورزيدند و فاسق شدند و بر همين فسق خود مردند، و اين تعليل تنها در اين آيه نيامده ، بلكه در هر جا كه گفتگو از لغويت استغفار به ميان آمده همين تعليل ذكر شده است ، مانند آيه «''' ۸۰ '''» از همين سوره ، و آيه ششم از سوره منافقين كه مى فرمايد: «''' سواء عليهم استغفرت لهم ام لم تستغفر لهم لن يغفر الله لهم ان الله لا يهدى القوم الفاسقين '''» .

و از همه اين موارد كه ذكر شد برمى آيد كسى كه بخاطر احاطه و استيلاى كفر در دلش فاقد ايمان به خدا گشته ديگر راهى به سوى نجات ندارد، و نيز برمى آيد كه استغفار جهت منافقين و همچنين نماز خواندن بر جنازه هاى ايشان و ايستادن كنار قبور ايشان و طلب مغفرت كردن ، لغو و بى نتيجه است .

وَ لا تُعْجِبْك أَمْوَلهُُمْ وَ أَوْلَدُهُمْ ...

قبلا در تفسير آيه «''' ۵۵ '''» همين سوره مطالبى مربوط به اين آيه گذشت ، بدانجا مراجعه شود.

كلمه «''' طول '''» به معناى قدرت و نعمت است ، و كلمه «''' خوالف '''» جمع خالف و به معناى خالفين است ، كه گذشت ، و ما بقى كلمات آيه روشن است .

<span id='link264'><span>

==بر خلاف منافقين ، مؤ منين به ماندن در خانه و شهر راضى نشدند بلكه بااموال و انفس خود به جهاد برخاستند ==

بعد از آنكه منافقين را در دو آيه قبلى مذمت نمود به اينكه رضايت دادند به تقاعد از جنگ و ماندن در شهر با افراد معذور، و در نتيجه خدا مهر بر دلهايشان نهاد، اينك در اين آيه رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) و مؤ منين با او را، استدراك و استثناء مى نمايد، و مقصود از مؤ منين ، مؤ منين حقيقى هستند كه خداوند دلهايشان را از لوث نفاق پاك ساخته است . بدليل اينكه مؤ منين را در مقابل منافقين قرار داده تا مدحشان كند، و به جهاد با جان و مال بستايد، پس در نتيجه مؤ منين كسانى خواهند بود كه نسبت به تقاعد و ماندن در خانه و شهر رضا ندادند، و خدا هم مهر بر دلهايشان ننهاد، بلكه بر خلاف منافقين به سعادت زندگى نائل گشته ، و به نور الهى راه زندگيشان روشن گرديد، همچنانكه فرموده : «''' او من كان ميتا فاحييناه و جعلنا له نورا يمشى به فى الناس '''»  

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۹ صفحه ۴۸۸ </center>

و لذا گفتار را با جمله «''' و اولئك لهم الخيرات و اولئك هم المفلحون '''» دنبال كرد، و فهمانيد كه مؤ منين همه خيرات را دارند. آرى ، كلمه «''' الخيرات '''» جمعى است كه الف و لام بر سرش درآمده ، و مى گويند جمع داراى الف و لام افاده عموم ميكند، پس كلمه مذكور معنايش ‍ «''' تمام خيرات '''» است ، و همينطور هم هست ؛ زيرا مردان با ايمان ، هم زندگى پاك را دارا هستند و هم نور هدايت را و هم درجه رفيعه شهادت و هر چيزى را كه با آن به سوى خدا تقرب بجويند، پس مؤ منين رستگار و دارندگان سعادتند.

نكته موجود در جمله : «''' اعدّ الله لهم جنات ... '''» و اينكه ورود به جنت براى مؤ منين مجاهد مشروط به باقى ماندن آنان به صفاى ايمان و اصلاحاعمال است

كلمه «''' اعداد '''» به معناى فراهم آوردن و تهيه ديدن است ، و اگر اينطور تعبير كرد و نفرمود «''' خدا وعده بهشتهائى به ايشان داده كه ... '''» براى اين است كه خاتمه امر ايشان معلوم نبود، يعنى معلوم نبود كه همه مؤ منين در آخر و سرانجام با ايمان از دنيا مى روند يا نه ، لذا متناسب نبود بفرمايد: «''' خداوند وعده فلان و فلان داده '''» زيرا وعده امرى است حتمى و واجب - الوفا، بخلاف تهيه ديدن كه منافات ندارد كه خداوند تهيه ببيند ولى مؤ منين بر آن صفاى ايمان و صلاح اعمال باقى نمانند، و خداوند هم تخلف نكرده باشد، آرى ، نه اصول قرآنى ميسازد و نه فطرت سليم راضى مى شود به اينكه خداى تعالى به خود نسبت دهد كه يكى از بندگان را بخاطر عمل صالحى كه كرده است مهر مغفرت و جنت بر دلش ‍ بزند، و آنگاه يكباره رهايش كند تا هر چه مى خواهد بكند.

و هيچ سابقه ندارد كه در جائى از كلام خود وعده اى را به اشخاص و بخاطر خود آنان داده باشد نه بخاطر اينكه مصداق عنوانى عمومى هستند. آرى ، در قرآن كريم چنين سابقه اى نيست و هيچ وقت اينطور وعده اى نداده است ، چون اينطور وعده دادن و افرادى را ايمن از عذاب ساختن ، با تكليف سازگار نيست ، و لذا خداى تعالى همه جا وعدههاى خود را روى صاحبان عنوان مى برد، نه روى اشخاص ، مثلا مى فرمايد: «''' وعد الله المؤ منين و المؤ منات جنات : خدا بهشتها را به مردان و زنان با ايمان وعده داده است '''» و نيز مى فرمايد: «''' محمد رسول الله و الذين معه اشداء على الكفار رحماء بينهم ... وعد الله الذين آمنوا و عملوا الصالحات منهم مغفرة و اجرا عظيما '''» .

[[رده:تفسیر المیزان]]