تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۵: تفاوت میان نسخه‌ها

==فايده وجود نامه اعمال، و جواب شبهۀ فخر رازى، در اين باره ==

«'''وَ لَدَينَا كِتَابً يَنطِقُ بِالحَقِّ وَ هُم لَا يُظلَمُون'''» - در اين جمله، مؤمنان را دلخوش مى كند به اين كه عملشان ضايع نمى شود و اجرشان هدر نمى رود، و منظور از «گويايى كتاب»، اين است كه آنچه را كه در آن ثابت است، بى پرده و فاش بيان مى كند.

آرى، به آنچه از اعمال صالح كه در آن كتاب نوشته شده، گويا نيست مگر به حق. چون اين كتاب از زياده و نقصان و تحريف محفوظ است. حساب قيامت هم بر اساس آنچه در كتاب است، رسيدگى مى شود. و جملۀ «يَنطِقُ»، اشاره به همين است. پاداش هم، بر اساس نتايجى است كه از محاسبه به دست مى آيد، و جملۀ «وَ هُم لَا يُظلَمُون»، اشاره به همين است.  

پس مؤمنان از اين كه ظلم شوند، ايمن اند، و اجرشان به هيچ وجه فراموش نمى شود، و از دادنش دريغ نمى كنند، و يا كمتر از آنچه هست نمى دهند، و يا عوض و بدل نمى شود، همچنان كه از خطر اين كه اعمالشان حفظ نشود، و يا بعد از حفظ فراموش شود، و يا به وجهى از وجوه تغيير كند، ايمن اند.

«فخر رازى»، در تفسير كبير گفته: اگر كسى بگويد: فايده اين كتاب چيست؟ اگر بر كسى عرضه شود كه دروغ را بر خدا محال مى داند، كه حاجت به كتاب ندارد. هرچه خدا بگويد، قبول مى كند. چه كتابى در ميان باشد و چه نباشد. و اگر بر كسى عرضه شود كه دروغ گفتن را از خدا ممكن و جايز مى داند، چنين كسى آنچه را كه خدا بگويد، تكذيب مى كند. چه در كتابى نوشته شده باشد و چه نشده باشد. چون براى دروغگو، همان طور كه دروغ گفتن ممكن است، همچنين دروغ نوشتن هم جايز است. پس به هر دو تقدير، نوشتن اعمال فايده اى ندارد.  

در جواب مى گوييم: خدا هرچه بخواهد مى كند، ولى آنچه ممكن است گفته شود: اين است كه شايد در اين كار، مصلحتى براى ملائكه باشد.

مؤلف: پاسخى كه فخر رازى داده، مبتنى بر مسلكى است كه در فعل خداى تعالى دارد. چون او معتقد است كه افعال خدا از روى غرض و مصلحت نيست و عمل خرافى را از خداى تعالى، جايز مى داند.

 

و جواب صحيح از همه اين ها، اين است كه: خداى تعالى، آنچه را كه ما در قيامت با آن روبرو مى شويم، براى ما ممثّل كرده، و به صورت يك صحنه دادگاهى و دادخواهى، و دادرسى، مجسم نموده است، و معلوم است كه در يك صحنه دادگاه از آن جهت كه دادگاه است، پاى احتجاج و دفاع و شاهد و پرونده و برگه هاى جرم و روبرو كردن دو طرف متخاصم به ميان مى آيد، و بدون اين ها صحنه پايان نمى پذيرد.