الأنفال ٦٨

لَوْ لاَ کِتَابٌ‌ مِنَ‌ اللَّهِ‌ سَبَقَ‌ لَمَسَّکُمْ‌ فِيمَا أَخَذْتُمْ‌ عَذَابٌ‌ عَظِيمٌ‌

ترجمه

اگر فرمان سابق خدا نبود (که بدون ابلاغ، هیچ امّتی را کیفر ندهد)، بخاطر چیزی [= اسیرانی‌] که گرفتید، مجازات بزرگی به شما می‌رسید.

اگر پيش‌تر حكم [مهلت‌] صادر نشده بود، مسلما در آنچه [از اسيران‌] گرفته‌ايد، بر شما عذابى بزرگ مى‌رسيد

اگر در آنچه گرفته‌ايد، از جانب خدا نوشته‌اى نبود، قطعاً به شما عذابى بزرگ مى‌رسيد.

اگر نبود حکم سابق از خدا (که بر پیغمبر اسلام فدا و غنایم را روا دانست) همانا در آنچه (از آن اسیران) گرفتید به شما عذاب سخت رسیده بود.

اگر فرمان و حکم لازمی که از سوی خدا گذشته است، نبود [که پیش از اتمام حجت کسی را عذاب نکند] مسلماً شما را به سبب اسیرانی که [بدون اجازه پیامبر و پیش از شروع جنگ] گرفتید، عذابی بزرگ می رسید.

اگر پيش از اين از جانب خدا حكمى نشده بود، به سبب آنچه گرفته بوديد عذابى بزرگ به شما مى‌رسيد.

اگر حکم پیشین الهی نبود، به خاطر آنچه گرفته بودید، عذابی سهمگین به شما می‌رسید

اگر نوشته و فرمانى از خدا پيشى نگرفته بود- كه مجاهدان را گرفتن غنيمت حلال و مباح خواهد شد-، در آنچه [از آن اسيران‌] ستانديد شما را عذابى بزرگ مى‌رسيد.

اگر حکم سابق خدا نبود (که بدون ابلاغ امّتی را کیفر ندهد، و مخطیِ در اجتهاد، مجازات نگردد) عذاب بزرگی در مقابل چیزی که (به عنوان فدیه‌ی اسیران گرفته‌اید و شتابی که ورزیده‌اید) به شما می‌رسید.

اگر در آنچه (از غنیمت) گرفتید، از جانب خدا نبشته‌ای نبود، همانا به شما عذابی بزرگ می‌رسید.

اگر نبود سرنوشتی که از خدا پیشی گرفته است همان می‌رسید شما را در آنچه گرفتید عذابی بزرگ‌

الأنفال ٦٧	آیه ٦٨	الأنفال ٦٩
سوره : سوره الأنفال نزول : ٢ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«کِتَابٌ»: حکم. فرمان. مراد کیفر ندادن بدون ابلاغ قبلی است (نگا: اسراء / )، عذاب سخت و توان فرسا ندادن مسلمانان در زمان حیات پیغمبر و استغفارشان از گناهان (نگا: انفال / )، و عدم مجازاتِ مجتهدِ مخطّی در اجتهاد خود (نگا: تفسیرالمنتخب، و صفوة‌التفاسیر).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِذْ تَسْتَغِيثُونَ‌ رَبَّکُمْ‌... (۰) فَإِذَا لَقِيتُمُ‌ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا... (۰)

تفسیر

• آيات ۷۱ - ۶۷، سوره انفال
• اختلاف مفسرين در تفسير آياتى كه به جهت اسير گرفتن كفار در جنگ بدر، مؤ منين را موردعتاب قرار داده
• آنچه سزاوار است در تفسير آيات مذكوره گفته شود
• معناى آيات مورد بحث با توجه به آنچه گذشت
• (رواياتى در مورد اسيرگرفتن ، مشركين در جنگ بدر و فديه گرفتن از آنها، در ذيل آيات مربوطه )

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- گرفتن اسیر در کارزار بدر، مقتضى گرفتار شدن مجاهدان آن کارزار به عذابى بزرگ از جانب خداوند (لو لا کتب من اللّه سبق لمسکم فیما أخذتم عذاب عظیم) کلمه «فى» در «فیما أخذتم» سببیه است و «ما» در آن مصدریه. یعنى «بسبب أخذکم». و مراد از آن به دلیل آیه قبل اسیر گرفتن است.

۲- گرفتار نشدن مجاهدان بدر به عذاب الهى در کارزار بدر، امرى تقدیر شده از جانب خداوند (لو لا کتب من اللّه سبق لمسکم فیما أخذتم عذاب عظیم)

۳- سنت خداوند بر عقوبت نکردن انسانها پیش از بیان دستورات خویش است. (لو لا کتب من اللّه سبق لمسکم فیما أخذتم) در اینکه مراد از «کتب ... » چیست، چندین نظر ایراد شده است ; از جمله سنت الهى بر اینکه تا دستورى را به روشنى براى مردم بیان نکند، آنان را به عذاب گرفتار نمى سازد. و اسیر گرفتن در جنگ بدر هر چند کارى بسیار ناصواب بوده، ولى حکم آن به روشنى بیان نشده بود و لذا خداوند مرتکبان این عمل ناصواب را به عذاب گرفتار نساخت.

۴- وجود پیامبر(ص) در میان مجاهدان بدر، مانع نزول عذاب بر آنان شد. (لو لا کتب من اللّه سبق لمسکم فیما أخذتم) از احتمالاتى که درباره «کتب من اللّه ... » گفته شده، حقیقتى است که در آیه ۳۳ همین سوره آمده است (ما کان اللّه لیعذبهم و أنت فیهم. یعنى خداوند مردم را تا زمانى که تو در میان آنها هستى عذاب نخواهد کرد.)

۵- گرفتن اسیر در جنگ بدر مقتضى شکست مسلمانان در آن نبرد (لو لا کتب من اللّه سبق لمسکم فیما أخذتم عذاب عظیم) برخى برآنند که مراد از «عذاب عظیم» شکست از دشمن در کارزار بدر است و مقصود از «کتب من اللّه ... » وعده پیروزى است که خداوند پیش از وقوع جنگ بدر مسلمانان را به آن بشارت داد. بنابراین معناى آیه چنین مى شود: اگر وعده الهى به پیروزى شما (رزمندگان بدر) نبود، به سبب گرفتن اسیر پیش از سرکوبى کامل دشمن به شکست سختى گرفتار مى شدید. (برگرفته شده از روح المعانى).

۶- تقدیر و قضاى الهى بر پیروزى مسلمانان در جنگ بدر، مانع شکست مسلمانان، على رغم تحقق مقتضى آن (گرفتن اسیر پیش از سرکوبى کامل دشمن) (لو لا کتب ... عذاب عظیم)

۷- روى آورى رزمندگان اسلام به اسیر گرفتن از دشمن پیش از سرکوبى کامل آنان گناهى بزرگ است. (لمسکم فیما أخذتم عذاب عظیم) از اینکه گرفتن اسیر اقتضاى عذاب بزرگ دارد، معلوم مى شود این گناه، بزرگ است.

روایات و احادیث

۸- عن رسول اللّه(ص) قال: لم تکن الغنائم تحلّ لأحد کان قبلنا فطیّبها اللّه لنا لما علم اللّه من ضعفنا فانزل اللّه فیما سبق من کتابه احلال الغنائم «لو لا کتاب من اللّه سبق ... ». از رسول خدا(ص) روایت شده است: غنایم بر هیچ کس قبل از ما حلال نبود پس خداوند آن را بر ما حلال کرد، زیرا او از ضعف ما آگاه بود و در کتاب سابق خود، حلال شدن غنایم را براى ما نازل کرد. «اگر نبود حکم مکتوب سابق خدا، به سبب آنچه گرفتید عذاب بزرگى شما را مى گرفت» ... .

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲، ۴، ۵، ۶
• اسیرگیرى: قبل از پیروزى ۶، ۷
• جنگ: زمینه شکست در جنگ ۵، ۶ ; موانع شکست در جنگ ۶
• جهاد: احکام جهاد ۷
• خدا: سنتهاى خدا ۳ ; عذابهاى خدا ۱، ۲ ; مقدرات خدا ۲، ۶
• عذاب: مراتب عذاب ۱ ; موانع عذاب ۴ ; موجبات عذاب ۱
• غزوه بدر: اسیرگیرى در غزوه بدر ۱، ۵ ; پیروزى مسلمانان در غزوه بدر ۶ ; مجاهدان غزوه بدر ۱، ۲
• قضا و قدر:۶
• کیفر: بیخبیان ۳
• گناهان: کبیره ۷
• مجاهدان: مسؤولیت مجاهدان ۷
• محمد(ص): آثار وجودى محمد(ص) ۴ ; محمد(ص) و مجاهدان ۴
• مسلمانان: زمینه شکست مسلمانان ۵
• نظام جزایى:۳