الذاريات ٥٠

فَفِرُّوا إِلَى‌ اللَّهِ‌ إِنِّي‌ لَکُمْ‌ مِنْهُ‌ نَذِيرٌ مُبِينٌ‌

ترجمه

پس به سوی خدا بگریزید، که من از سوی او برای شما بیم‌دهنده‌ای آشکارم!

|پس به سوى خدا بگريزيد كه من شما را از طرف او بيم دهنده‌اى آشكارم

پس به سوى خدا بگريزيد، كه من شما را از طرف او بيم‌دهنده‌اى آشكارم.

باری، به درگاه خدا گریزید، که من از جانب او با بیانی روشن شما را می‌ترسانم.

پس به سوی خدا بگریزید [که] بی تردید من از سوی او بیم دهنده ای روشنگرم.

پس به سوى خداوند بگريزيد. من شما را از جانب او بيم‌دهنده‌اى آشكارم.

پس در خداوند بگریزید، که من برای شما از جانب او هشداردهنده‌ای آشکارم‌

پس به سوى خداى بگريزيد- به خداى باز گرديد- همانا من از سوى او شما را بيم‌دهنده‌اى آشكارم.

به سوی (عبادت) خدا بشتابید. من بیم‌دهنده‌ی آشکاری از سوی او برای شما هستم (و پیغمبری من با دلائل و معجزات، برای شما روشن است).

پس فراسوی خدا فرار کنید. من بی‌گمان برایتان از (سوی) او ترساننده‌ای روشنگرم.

پس بگریزید بسوی خدا که منم برای شما از او ترساننده آشکار

الذاريات ٤٩	آیه ٥٠	الذاريات ٥١
سوره : سوره الذاريات نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«فِرُّوا»: بگریزید. مراد گریختن از کفر و بت‌پرستی، به سوی خداشناسی و یکتاپرستی، و از گناهان و سیئات، به سوی عبادات و حسنات است. خلاصه گریز از موجبات عذاب و شقاوت، به سوی موجبات نعمت و سعادت. «مُبِینٌ»: آشکار. یعنی پیغمبری من با دلائل و معجزات، روشن است، و برای شما ناشناخته نیست.

تفسیر

---

• آيات ۲۰ - ۵۱ سوره ذاريات
• اقسام آياتى كه در انفس انسان ها هست و بر يكتايى خداوند در ربوبيت دلالت مى كند
• وجوه مختلف در اينكه فرمود: ((و فى السماء رزقكم و ما تدعون ))
• احتمال اينكه مقصود از آسمان در آيه شريفه غيب باشد نيز ممكن است
• گفتارى درباره كافى بودن رزق براى روزى خواران
• داستان وارد شدن ملائكه ماءمور به هلاك ساختن قوم لوط ابراهيم (ع ) و آنچه بين ميزبان و ميهمانان گذشت
• آيتى كه خداوند با عذاب قوم لوط و هلاكتشان بر جاى گذاشت
• اشاره به هلاكت فرعون و لشكريانش و هلاكت عاد، ثمود و قوم نوح (ع )
• معناى آيه : ((و السماء بنيناها بايد و انا لموسعون ))
• (روايتى درباره آيات انفسى ، رزق ، يد داشتن خدا، و خلق زوجين از هر چيز و...)
• رواياتى از معصومين عليهم السلام در بيان ويژگيهاى خلقت خداوند

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ «50»

پس به سوى خدا بگريزيد، كه همانا من از سوى او براى شما هشداردهنده‌اى آشكار هستم.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ (50)

فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ‌: پس رجوع كنيد از كفر خود به توحيد خداى تعالى، يا از عذاب او به ثواب او، از معصيت او به طاعت او.

2- در كتاب كافى و معانى- از حضرت باقر عليه السّلام: ففروا الى اللّه قال حجوا الى اللّه‌ «3». فرمود حج گزاريد به قصد قرب به رحمت الهى.

ابن بابويه رحمة اللّه- باسناده عن زيد بن على عن ابيه عليه السّلام فى قوله تعالى ففروا الى اللّه يعنى حجوا الى بيت اللّه يعنى الكعبة بيت اللّه فقد قصد الى اللّه و المساجد بيوت اللّه فمن سعى اليها فقد سعى الى اللّه و قصد اليه. «4»

---

«1» «مؤلف بين متعادياتها و مفرق بين متعادياتها» نسخه اصول كافى.

«2» اصول كافى، ج 1، ص 188 (ترجمه سيد جواد مصطفوى)

«3» معانى الاخبار ص 222 و فروع كافى ج 4 كتاب الحج باب فضل الحج ص 256 روايت 21 (چ حيدرى تهران 1379)

«4» معانى الاخبار ص 222 و فروع كافى ج 4 كتاب الحج باب فضل الحج ص 256 روايت 21 (چ حيدرى تهران 1379)

جلد 12 - صفحه 282

3- فرار نمائيد از جمع آنچه شما را از طاعت خدا باز دارد و بالكليه متوجه او شويد.

4- از پيروى شيطان فرار كنيد به طاعت رحمان.

5- فرار كنيد از عقاب الهى به ايمان.

6- از خود فرار كنيد و به حق قرار گيريد.

إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ‌: بدرستى كه من مر شما را از عذاب سبحانى كه مقدر است براى كافران و عاصيان، نَذِيرٌ مُبِينٌ‌: ترساننده‌ام آنچه از آن حذر كردن واجب است، يا بيان نماينده منذريت خود را از جانب او به معجزات ظاهره.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ (47) وَ الْأَرْضَ فَرَشْناها فَنِعْمَ الْماهِدُونَ (48) وَ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ خَلَقْنا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ (49) فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ (50) وَ لا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ (51)

كَذلِكَ ما أَتَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ قالُوا ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ (52) أَ تَواصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طاغُونَ (53) فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ (54) وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى‌ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ (55) وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ (56)

ما أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُرِيدُ أَنْ يُطْعِمُونِ (57) إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ (58) فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوباً مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحابِهِمْ فَلا يَسْتَعْجِلُونِ (59) فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ يَوْمِهِمُ الَّذِي يُوعَدُونَ (60)

ترجمه‌

و آسمان را بنا كرديم بقدرت خود و همانا ما وسعت دهنده‌ايم‌

و زمين را گسترده نموديم پس نيكو گستراننده‌ايم ما

و از هر چيز آفريديم دو صنف باشد كه شما پند گيريد

پس بگريزيد بسوى خدا همانا من براى شما از جانب او بيم دهنده‌اى آشكارم‌

و قرار ندهيد با خداوند معبودى ديگر را همانا من براى شما از آن بيم‌دهنده‌اى بيان كننده‌ام‌

امر اينچنين است نيامد آنانرا كه بودند پيش از آنها هيچ پيغمبرى مگر آنكه گفتند جادوگر يا ديوانه‌اى است‌

آيا سفارش كرده‌اند يكديگر را بآن نشايد بلكه آنها گروهى سركش و نافرمانند

پس روى گردان از آنها پس نيستى تو ملامت شده و پند ده‌

و يادآورى كن همانا پند دادن نفع ميرساند مؤمنان را

و نيافريدم جنّ و انس را مگر براى آنكه پرستش كنند مرا

نميخواهم از آنان هيچ قسم رزقى و نميخواهم كه اطعام كنند مرا

همانا خدا است روزى دهنده داراى نيروى استوار

پس همانا براى آنانكه ستم نمودند نصيب و بهره‌اى از عذاب است مانند نصيب يارانشان پس بايد بشتاب نخواهند

پس واى بر آنانكه كافر شدند از روزشان كه وعده داده ميشوند.

تفسير

خداوند منّان بدست قدرت خود آسمان رفيع با وسعت را افراشته و بآن وسع و طاقت خود و وسعت در خلق و بر مخلوق را مدلّل ساخته هر كس در هر

---

جلد 5 صفحه 70

جا باشد سقف رفيع خوش رنگ منقوش مزيّنى بر فراز گيتى مشاهده نموده و از منافع و بركات نازله از آن بهره‌بردارى ميكند و در نعمت و وسعت خداداد كامرانى مينمايد و زمين پهناور را مانند فرش و بساط زندگانى گسترده و چه خوب مانند بستر براى استراحت بشر مهيّا و آماده فرموده و از هر موجودى دو صنف از يك نوع يا دو نوع از يك جنس خلق فرموده مانند نور و ظلمت و روز و شب و آفتاب و ماه و جن و انس و نر و ماده و سرد و گرم و سياه و سفيد و زشت و زيبا تا مردم بدانند خدا قادر بر همه چيز است و يكتا است و شبيه و عديل و ضدّ و ندّ ندارد پس از اينها بگريزند و باو بياويزند و از معصيت او برگردند و باطاعت او پيوندند و در كافى و معانى از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مراد از فرار بسوى خدا رفتن بحجّ است و در مجمع اينمعنى را از امام صادق عليه السّلام نقل نموده و پيغمبر اكرم بعد از امر مردم بفرار و سفر از خلق بحق بايد بفرمايد من از جانب خدا بيم دهنده آشكارى بيش نيستم توفيق اين سفر را براى خودتان از خدا بخواهيد و هيچ چيز را در اين راه‌پيمائى با خدا شريك قرار ندهيد فقط مقصودتان از اين سفر نيل بقرب حق باشد چون من از مطلق شرك چه جلىّ باشد چه خفى بيم دهنده‌اى هستم كه بيان ميكنم مراد از آنرا كه اعمّ است و عبادت بايد با خلوص نيّت باشد و بنابراين تكرارى در جمله انّى لكم منه نذير مبين نيست تا محتاج بنكته باشد چون هر جا بيك معنى است ولى كسانيكه ضمير منه را در هر دو جا بعذاب الهى راجع دانسته و نذير مبين را بيك معنى حمل نموده‌اند نكته تكرار را تعلّق انذار اوّل بمعصيت و دوّم را بشرك قرار داده‌اند ولى بنظر حقير آنچه بيان شد در ذيل اين دو آيه از جهاتى الطف و اسلم است و بايد با ذوق تألّه تأمّل نمود تا مشهود گردد و براى تسليت خاطر پيغمبر اكرم فرموده امر از قديم بر اين منوال بوده كه نيامد پيغمبرى از جانب ما بر امم سابقه مگر آنكه ساحر يا ديوانه‌اش خواندند آيا ميشود قراردادى آن امم متعاقبه در ازمنه متعدّده با هم داشته باشند و توصيه و سفارشى از سابقين بلاحقين در اين باب شده باشد كه هر پيغمبرى بيايد بيكى از اين دو تهمت متّهم نمايند نه چنين است بلكه طغيان و سركشى طبيعى بشر و شرارت ذاتى آنها وادارشان‌

---

جلد 5 صفحه 71

باين نسبتهاى ناروا نموده و مينمايد پس اعراض كن از مجادله با آنها چون بقدر اتمام حجّت و ابلاغ دعوت از تو سعى و كوشش بعمل آمده و بهيچ وجه ديگر مورد ملامت نيستى ولى از پند و اندرز و موعظه نسبت باهل ايمان مضايقه منما كه آن در هر حال نافع است و در چند روايت معتبر از ائمه عليهم السلام اينمعنى ذكر شده كه خدا خواست بعد از آنكه مردم مكّه تكذيب نمودند پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم را هلاك فرمايد آنها را پس نازل شد فتولّ عنهم فما انت بملوم ولى بعدا باهل ايمان ترحّم فرمود و نازل شد و ذكّر فانّ الذّكرى تنفع المؤمنين و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام اينمعنى تأييد شده است و خداوند خلق نفرمود جن و انس را مگر براى آنكه عبادت و اطاعت نمايند خدا را بعد از معرفت بخودش و پيغمبر و امام و گرفتن دستور بندگى و عبادت كه مقدّمه است براى تحصيل ثواب و نيل بجنّت اگر چه آنها در اين مقدّمات كوتاهى كنند و به نتيجه نرسند بلكه مستحق جهنّم شوند من نكردم خلق تا سودى كنم بلكه تا بر بندگان جودى كنم در علل از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه حضرت سيد الشهداء باصحابش فرمود همانا خدا خلق نفرمود بندگانرا مگر براى آنكه بشناسند او را و چون شناختند او را بى‌نياز شوند بعبادت او از عبادت غير او پس مردى عرض كرد يا ابن رسول اللّه مراد از معرفت خدا چيست فرمود معرفت اهل هر زمانى است امام خودشان را كه واجب است بر آنها اطاعت او و قمّى ره نقل فرموده كه خدا خلق فرمود بندگانرا براى امر و نهى و تكليف نه براى آنكه باجبار عبادت كنند بلكه براى آنكه باختيار اطاعت كنند تا امتحان كند آنها را و ممتاز شود مطيع از عاصى و نيز از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه پرسيدند از اين آيه فرمود خدا خلق فرمود بندگانرا براى آنكه امر كند آنها را بعبادت خود گفتند خدا فرموده و لا يزالون مختلفين الّا من رحم ربّك و لذلك خلقهم فرمود خلق كرد خدا آنها را تا كارى كنند كه مستوجب رحمت شوند پس رحمت كند آنها را و براى دفع توهّم آنكه خداوند از عبادت خلق بهره‌اى ببرد يا آنكه انفاق و اطعام خلق جاى عبادت خدا را بگيرد چون خلق عيال خدايند چنانچه اين ايّام متعارف شده كه ميگويند حجّ نكنيد بفقرا بدهيد و نماز و روزه براى ميّت نگيريد

---

جلد 5 صفحه 72

خيرات كنيد ميفرمايد من از بندگان توقّع نفع و روزى و اطعام ندارم روزى تمام خلق در دست خدا است و او است داراى قدرت و قوّتى كه ضعف و عجز بر آن طارى نميشود و محكم و استوار ميباشد و بعضى احتمال داده‌اند كه به پيغمبر فرموده باشد بمردم بفرمايد من از شما رزق و بهره و اطعام و انفاق نميخواهم تا اينجمله مانند آن باشد كه فرموده بگو من از شما اجر و مزدى بر رسالت نميخواهم و در هر حال اخيرا تهديد فرموده ستمكاران بر محمد صلى اللّه عليه و آله و سلّم و اهل بيت اطهارش را بتكذيب و آزار و غصب حق و انواع ظلم و جور كه از براى آنها نصيب وافرى است از عذاب مانند نصيب و بهره رفقاى آنها از امم سابقه كه با آنها همكار بودند و بجزاى كردارشان رسيدند چون ذنوب دلو بزرگى است كه پر از آب باشد و در وقت قسمت آب بكار رود پس نبايد تعجيل داشته باشند سهم آنها محفوظ است در روز موعود كه رجعت يا قيامت است بآنها واصل خواهد شد پس واى بحال آنها از چنين روزى كه در پيش دارند در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه قرائت نمايد سوره و الذّاريات را در روز خود يا در شبش خداوند امر معاش او را اصلاح فرمايد و وسعت رزق باو عطا كند و براى قبر او چراغى آماده فرمايد كه تا روز قيامت روشن باشد و الحمد للّه رب العالمين و صلّى اللّه على محمد و آله الطاهرين و لعنة اللّه على اعدائهم اجمعين.

---

جلد 5 صفحه 73

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

فَفِرُّوا إِلَي‌ اللّه‌ِ إِنِّي‌ لَكُم‌ مِنه‌ُ نَذِيرٌ مُبِين‌ٌ (50)

‌پس‌ فرار كنيد ‌در‌ ‌کل‌ امور بسوي‌ پروردگار ‌خود‌ و توجه‌ باو كنيد محققا ‌من‌ ‌براي‌ ‌شما‌ ‌از‌ جانب‌ خداي‌ متعال‌ انذار كننده‌ آشكارا هستم‌، ‌در‌ اخبار تفسير فرمودند بحج‌ بيت‌ اللّه‌ و مكرر گفته‌ايم‌ ‌که‌ اخبار بيان‌ مصداق‌ ميكند منافي‌ ‌با‌ عموم‌ و اطلاق‌ ‌آيه‌ نيست‌.

و توضيع‌ كلام‌: اينكه‌ انسان‌ ‌در‌ ميانه‌ مخلوقات‌ الهي‌ احتياجاتش‌ بيشتر ‌است‌ و ضعفش‌ زيادتر چنانچه‌ ميفرمايد: وَ خُلِق‌َ الإِنسان‌ُ ضَعِيفاً نساء ‌آيه‌ 33 و نوع‌ بليات‌ متوجه‌ باو ‌است‌ چه‌ ‌در‌ دنيا و چه‌ ‌در‌ آخرت‌، و لذا ‌از‌ افلاطون‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌گفت‌:

(الافلاك‌ قسي‌ و الحوادث‌ سهام‌ و الانسان‌ هدف‌ و الرامي‌ ‌هو‌ اللّه‌ فاين‌ المفر) خدمت‌ امير المؤمنين‌ «ع‌» كلام‌ ‌او‌ ‌را‌ نقل‌ كردند فرمود:

فَفِرُّوا إِلَي‌ اللّه‌ِ

و فرار بسوي‌ ‌خدا‌ توجه‌ باو ‌است‌ و اطاعت‌ ‌او‌ و ترك‌ مخالفت‌ ‌او‌، زيرا ‌هر‌ عبادتي‌ چه‌ واجب‌ چه‌ مندوب‌ قرب‌ ‌الي‌ اللّه‌ ‌است‌، و ‌هر‌ معصيتي‌ ‌بعد‌ ‌من‌ اللّه‌ ‌است‌.

إِنِّي‌ لَكُم‌ مِنه‌ُ نَذِيرٌ مُبِين‌ٌ ‌که‌ ‌من‌ ‌از‌ جانب‌ ‌او‌ آمده‌ام‌ ‌با‌ حجّت‌ و معجزه‌ و

جلد 16 - صفحه 286

دليل‌ واضح‌ روشن‌ ‌براي‌ انذار ‌شما‌ ‌که‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌در‌ معرض‌ عقوبات‌ و بلاهاي‌ دنيوي‌ و اخروي‌ قرار ندهيد و بايمان‌ و اعمال‌ صالحه‌ و تقوي‌ نجات‌ دهيد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 50)- در این آیه به عنوان یک نتیجه‌گیری از بحثهای توحیدی گذشته می‌افزاید: «پس به سوی خدا بگریزید که من از سوی او برای شما بیم دهنده‌ای آشکارم» (فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ إِنِّی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ).

تعبیر به «فرار» در اینجا تعبیر جالب و لطیفی است، معمولا «فرار» در جائی گفته می‌شود که انسان از یک سو با موجود یا حادثه وحشتناکی رو برو شده، و از سوی دیگر پناهگاهی در نقطه‌ای سراغ دارد، لذا با سرعت تمام از محل حادثه دور می‌شود و به نقطه امن و امان روی می‌آورد، شما نیز از شرک و بت‌پرستی که عقیده وحشتناکی است بگریزید و به توحید خالص که منطقه امن و امان واقعی است روی آرید.

از زشتیها، بدیها، بی‌ایمانی، تاریکی جهل، و عذاب جاویدان بگریزید، و در آغوش رحمت حق و سعادت جاویدان قرار گیرید.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - توجه به آیات الهى، عامل گریز انسان از شرک و کفر و شتاب به سوى خداوند (ففرّوا إلى اللّه) در آیات پیشین سخن از نشانه هاى خداوند بود و «فاء» در «ففرّوا» مى رساند که نتیجه توجه به نشانه هاى الهى حرکت پر شتاب به سوى خداوند، براى گریز از مهلکه کفر و شرک است.

۲ - خداوند، تنها ملجأ و پناهگاه واقعى آدمیان (ففرّوا إلى اللّه)

۳ - لزوم استمداد از خداوند و پناه جستن به او، براى مصون ماندن از کفر و گناه (ففرّوا إلى اللّه)

۴ - دل سپردن به غیر خدا، مایه هلاکت انسان (ففرّوا إلى اللّه) فرار، همواره از هلاکت به سوى پناهگاهى صورت مى گیرد که در آن ایمنى است. اگر خداوند تنها ملجأ ایمنى بخش باشد، معناى آن این خواهد بود که جز او نه تنها ایمنى بخش نیست; بلکه باید از آن گریخت.

۵ - کافر، هر لحظه در معرض انتقام الهى و نیازمند بازگشت هر چه سریع تر به سوى خداوند (ففرّوا إلى اللّه) در آیات پیشین انتقام الهى در مورد اقوام کفرپیشه مطرح شده بود. احتمال دارد مخاطب آیه شریفه، کافران باشند که شدیداً در معرض کیفر الهى قرار دارند و نیازمند آن هستند که در اولین فرصت به سوى خداوند شتاب گیرند.

۶ - پیامبر(ص)، اخطار دهنده اى از جانب خداوند به آدمیان (إنّى لکم منه نذیر) مراد از «منه» اخطار از جانب خداوند است.

۷ - مأموریت پیامبر(ص)، انذار خلق از عذاب الهى با بیانى روشن و بى ابهام (إنّى لکم منه نذیر مبین) برداشت یاد شده بدان احتمال است که مراد از «منه»، این باشد که پیامبر(ص)، مردم را از عذاب الهى (من عذابه) بیم دهد.

موضوعات مرتبط

• استمداد: آثار استمداد از خدا ۳
• التجا: آثار التجا به خدا ۳; آثار التجا به غیرخدا ۴; التجا به خدا ۲
• انذار: انذار از عذاب ۷
• انسان: انذار انسان ها ۶، ۷; پناهگاه انسان ها ۲
• بازگشت به خدا :۵
• خدا: انتقام خدا ۵; عذابهاى خدا ۷; عوامل فرار به سوى خدا ۱
• ذکر: آثار ذکر آیات خدا ۱
• شرک: عوامل اجتناب از شرک ۱
• کافران: انتقام از کافران ۵
• کفر: عوامل اجتناب از کفر ۱; عوامل مصونیت از کفر ۳
• گناه: عوامل مصونیت از گناه ۳
• محمد(ص): انذارهاى محمد(ص) ۶; رسالت محمد(ص) ۷; نقش محمد(ص) ۶; وضوح انذارهاى محمد(ص) ۷
• هلاکت: عوامل هلاکت ۴