الدخان ٢٤

وَ اتْرُکِ‌ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ‌ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ‌

ترجمه

(هنگامی که از دریا گذشتید) دریا را آرام و گشاده بگذار (و بگذر) که آنها لشکری غرق‌شده خواهند بود!

|و دريا را آرام پشت سر بگذار كه آنها سپاهى غرق شدنى هستند

و دريا را هنگامى كه آرام است پشت سر بگذار، كه آنان سپاهى غرق‌شدنى‌اند.»

آن گاه دریا را (همان گونه که بر تو بشکافتیم) آرام و خشک بگذار و بگذر که فرعون و لشکریانش تمام به دریا غرق شوند.

و دریا را با [همان] راه های گشاده [که برای عبور شما باز کردیم] پشت سر بگذار [تا فرعونیان هم در آن درآیند]؛ زیرا آنان سپاهی محکوم به غرق شدن هستند.

دريا را آرام پشت سر گذار، كه آن سپاه غرق‌شدگانند.

و دریا را آرمیده [به حال خود] بگذار و بگذر، آنان [فرعونیان‌] سپاهی غرق شدنی‌اند

و دريا را آرام- ساكن و راهى خشك- پشت سر بگذار همانا آنها- قوم فرعون- لشكرى غرق‌شدنى‌اند.

و دریا را (بعد از عبور از آن) گشوده واگذار. (تا آنان بدان وارد شوند). ایشان گروهی هستند که قطعاً غرق می‌گردند (و هلاک می‌شوند).

«و دریا را حال آنکه آرام است پشت سر بگذار. بی‌گمان آنان سپاهیانی غرق‌شدگانند.»

و بگذار دریا را آرام که ایشانند سپاهی غرق‌شدگان‌

الدخان ٢٣	آیه ٢٤	الدخان ٢٥
سوره : سوره الدخان نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«رَهْواً»: مصدر است و در معنی اسم فاعل، ساکن و آرام. گشاده. جدا شده. «أُتْرُکِ الْبَحْرَ رَهْواً»: دریا را باز و گشاده به حال خود بگذار. از دریا با آرامش خاطر عبور کن و بدون دغدغه آن را به حال خود رها ساز (نگا: معجم الفاظ القرآن الکریم). دریا را آرام بگذار و مجدّدا بدان عصا مزن و فرمان متّصل شدن مده. (رَهْواً) حال (الْبَحْرَ) یا حال ضمیر مستتر در (أُتْرُکْ) است.

تفسیر

---

• آيات ۹ - ۳۳ سوره دخان
• اقوال مختلف مفسرين درباره عذاب دخان (فارتقب يوم تاءتى السماء بدخان مبين ...))
• بيان آيات مربوط به امتحان و ابتلاى قوم فرعون و بعث موسى (ع ) به سوى آنان
• مقصود از اختيار بنى اسرائيل بر عالمين
• (رواياتى درباره عذاب دخان ، و گرييدن زمين و آسمان )

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ «24»

و دريا را آرام پشت سر بگذار (و توقّع نداشته باش كه بعد از عبور شما آبها روى هم ريخته شود، آنگاه كه لشكر فرعون وارد شود، آب‌ها روى هم ريخته خواهد شد). زيرا آنان غرق شدگانند.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ «24»

وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً: و بگذاريد دريا را ساكن و آرميده به همان وجه كه راهها بر آن ظاهر است، يعنى بگذار دريا را منفرج و شكافته تا قبطيان به آن وارد شوند و از آمدن آنها انديشه مكن و ترسى به خود راه مده كه: إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ‌: بدرستى كه ايشان لشگرى هستند غرق شدگان، يعنى همه آنها در دريا غرق خواهند شد. پس چون فرعون به كنار دريا رسيد و راهها را مشاهده نمود دانست كه بنى اسرائيل از آنجا گذشته‌اند، از غايت عصيان و طغيان در آن تأمل نكرده با همه قوم خود در آن راهها درآمدند، چون به ميان دريا رسيدند به امر حق تعالى آب دريا بهم آمده تمام در زير آب مستأصل گشتند.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

فَدَعا رَبَّهُ أَنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ مُجْرِمُونَ «22» فَأَسْرِ بِعِبادِي لَيْلاً إِنَّكُمْ مُتَّبَعُونَ «23» وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ «24» كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ «25» وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ «26»

وَ نَعْمَةٍ كانُوا فِيها فاكِهِينَ «27» كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِينَ «28» فَما بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّماءُ وَ الْأَرْضُ وَ ما كانُوا مُنْظَرِينَ «29»

ترجمه‌

پس خواند پروردگارش را كه اينها گروهى گناهكارانند

پس ببر بندگان مرا در شب همانا شما متابعت شدگانيد

و واگذار دريا را آرميده بجاى خود همانا آنها لشگرى غرق كرده شدگانند

چه بسيار واگذاشتند از باغها و چشمه‌ها

و كشتها و جاى خوب‌

و وسعتى كه بودند در آن شادمانان امر از اين قرار است‌

و بميراث داديم آنها را بگروهى ديگر

پس نگريست بر آنها آسمان و زمين و نبودند مهلت داده‌شدگان.

تفسير

حضرت موسى (ع) بعد از يأس از ايمان فرعونيان از خداوند مسئلت نمود كه آنها را بجزاى كفرشان برساند چون از لفظ دعا اين معنى استفاده ميشود كه صرف شكايت از قوم نبوده و جواب رسيد كه بنى اسرائيل را شبانه از مصر با خود بيرون ببر بتفصيلى كه در سوره بقره گذشت و بدانكه آنها در تعقيب شما خواهند آمد و چون دريا بامر خدا براى شما شكافته شد و شما از زمين آن عبور نموديد و بهمان حال باقى ماند مشوّش مشو كه آنها ميآيند و بشما ميرسند بگذار بهمان حال آرامش و سكون آب در دو طرف راه باقى باشد وقتى تمام آنها آمدند و در راهى كه براى تو در دريا باز شده قرار گرفتند آب دو طرف بهم متّصل‌

---

جلد 4 صفحه 625

ميشود و تمام آنها غرق خواهند شد و خداوند از حال آنها بعد از غرق خبر داده كه چه بسيار باقى گذاردند بعد از رفتن از مصر و نابود شد نشان از باغهاى خرّم و چشمه‌هاى جارى و كشتهاى پرفائده و عمارات رفيعه و مناظر حسنه و منازل مزيّنه مرتّبه و وسعت و نعمت و رفاهيتى كه در آن مشغول بعيش و نوش و تنزّه و تفرّج و تفريح و تفكّه با زنان بودند چون قمّى ره فاكهين را بمفاكهين با زنان تفسير فرموده كه بمعناى صحبت خوش و شوخى است و بعد از اين خداوند اشاره فرموده به كلمه كذالك بآنكه تا بوده چنين بوده و بعدا هم امر از اين قرار است و ما تمام آنها را بدون زحمت مانند ارث پدر نصيب بنى اسرائيل نموديم چون آنها بعد از غرق فرعون و اتباعش بمصر آمدند و تمام املاك و اموال قبطيان را متصرّف شدند با آنكه دشمنان آنها بودند و هيچ آسمان و زمينى هم بهم نخورد چون گفته‌اند فما بكت عليهم السّماء و الارض كنايه از اين معنى است و بعضى گفته‌اند مراد آنست كه از اهل آسمان و زمين كسى بر آنها گريه نكرد و مقصود بيان سوء عاقبت آنها است و بنابر اين كلام بمعناى حقيقى خود باقى است نهايت آنكه كلمه اهل كه مضاف به السّماء بوده حذف شده و در هر حال خداوند بآنها مهلت نداد و بزودى از آن قوم ستمگر انتقام كشيد و در چند روايت معتبر از ائمه اطهار تصريح شده كه آسمان و زمين بر احدى گريه نكرده مگر بر حضرت يحيى بن زكريّا (ع) و حضرت سيد الشهداء عليه السّلام و در بعضى گريه چهل روز ذكر شده و در شفاء الصّدور اين معنى بأدلّه عقليّه و نقليّه كثيره مفصّله نسبت بمظلوم كربلا عليه آلاف التحيّة و الثّناء اثبات شده كه حقّا ديدنى است و بايد مراجعه شود و كلمه رهوا ظاهرا حال است از بحر يعنى ساكن و آرام بحال خود يا شكافته و مفتوح و گشاده و آماده براى عبور.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ اترُك‌ِ البَحرَ رَهواً إِنَّهُم‌ جُندٌ مُغرَقُون‌َ «24»

و واگذار دريا ‌را‌ آرام‌ محقّقا ‌آنها‌ لشگري‌ هستند ‌که‌ تمام‌ غرق‌ ميشوند.

‌پس‌ ‌از‌ خروج‌ موسي‌ و اصحابش‌ ‌از‌ دريا ‌اينکه‌ دوازده‌ جاده‌ بآرامي‌ باقي‌ ‌بود‌ ‌که‌ آب‌ دريا هيچ‌ سيلاني‌ و جرياني‌ نداشت‌، فرعون‌ رسيد ترسيد وارد جاده‌ شود جبرئيل‌

جلد 16 - صفحه 86

‌با‌ ماديان‌ بهشتي‌ آمد مقابل‌ اسب‌ فرعون‌ اسب‌ وارد شد جاده‌ها ‌هم‌ بحال‌ ‌خود‌ باقي‌ ‌که‌ مفاد:

وَ اترُك‌ِ البَحرَ رَهواً ‌است‌ ‌تا‌ تمام‌ ‌آنها‌ وارد شدند آب‌ سر بهم‌ آورد و تمام‌ غرق‌ شدند ‌که‌ مفاد:

إِنَّهُم‌ جُندٌ مُغرَقُون‌َ ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 24)- سپس می‌افزاید: هنگامی که از دریا همگی به سلامت گذشتید «دریا را آرام و گشاده بگذار» و بگذر (وَ اتْرُکِ الْبَحْرَ رَهْواً).

منظور از دریا در این آیات همان رود عظیم نیل است.

طبیعی است که موسی و بنی اسرائیل مایل بودند هنگامی که خود از دریا گذشتند بار دیگر آبها سر بر هم بگذارند و این فاصله عظیم را پر کنند، ولی به آنها دستور داده شد که به هنگام گذشتن از دریای نیل عجله نکنید، بگذارید فرعون و لشکریانش تا آخرین نفر وارد شوند، چرا که فرمان مرگ و نابودی آنها به امواج خروشان نیل داده شده است! لذا در پایان آیه می‌افزاید: «آنها لشکری غرق شده خواهند بود» (إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ).

ج4، ص396

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- دستور خداوند به موسى(ع) و بنى اسرائیل، در عبور از نیل و وانهادن رود آرام و فروهشته به حال خویش (و اترک البحر رهوًا) «رهو»، به معناى حالت آرام و یا گودى و شکافتگى شىء است.

۲- عبور بنى اسرائیل از رود نیل، در شرایط آرامش و حرکت رهوار آب * (و اترک البحر رهوًا) احتمال دارد که تعبیر «رهوًا» اشاره به حرکت آرام رود داشته باشد که عبور را آسان مى سازد. بر خلاف حرکت سیل آسا و پرخروشِ جریان رود در شرایط خاص جوى که عبور را مشکل مى سازد.

۳- اطمینان بخشى خداوند به موسى(ع) و بنى اسرائیل، در به سلامت عبور کردن آنان از دریا و غرق شدن فرعونیان (و اترک البحر رهوًا إنّهم جند مغرقون) هر چند عبارت «واترک ...» معناى فرمان را در خود نهفته دارد; اما قرین شدن «رهوًا» مى نمایاند که خداوند با بیان این صفت، در صدد اطمینان بخشى و ایجاد آرامش در روح موسى(ع) و اطرافیان آن حضرت بود.

۴- رود نیل، رودى گسترده و دریاگونه در عصر موسى(ع) (و اترک البحر) طبق نظر مفسران منظور از دریا در این آیات رود نیل است.

۵- محل عبور موسى(ع) و بنى اسرائیل از رود نیل، گذرگاهى وسیع و گسترده دامن (و اترک البحر رهوًا) برداشت یادشده بنابر این نکته است که «رهوًا» به معناى راه وسیع باشد; همان گونه که راغب در «مفردات» آن را پذیرفته است.

۶- لشگر فرعون، در تعقیب بنى اسرائیل پس از عبور آنان از نیل (و اترک البحر رهوًا إنّهم جند مغرقون) تعقیب، از واژه «جند» استفاده شده است.

۷- ورود گسترده لشگر فرعون به رود نیل، به منظور تعقیب بنى اسرائیل (إنّهم جند مغرقون) از این که غرق شدن به لشگر نسبت داده شده است، فراوان بودن تعداد کشته شدگان استفاده مى شود.

۸- قواى نظام فرعونى، محکوم به نابودى و ناتوان از پایدارى در برابر اراده الهى (و اترک البحر رهوًا إنّهم جند مغرقون)

۹- عوامل طبیعى، در خدمت تحقق اراده الهى (و اترک البحر رهوًا إنّهم جند مغرقون) خداوند، دریا را براى بنى اسرائیل گذرگاهى آرام قرار داد و همان دریا را غرق گاه فرعونیان ساخت.

موضوعات مرتبط

• بنى اسرائیل: اطمینان بنى اسرائیل ۳; تاریخ بنى اسرائیل ۱، ۲، ۶، ۷; تعقیب بنى اسرائیل ۶، ۷; تکلیف بنى اسرائیل ۱; عبور بنى اسرائیل از دریا ۳; عبور بنى اسرائیل از رودنیل ۱، ۲، ۶; مکان عبور بنى اسرائیل از رودنیل ۵; نجات بنى اسرائیل ۳
• خدا: آثار اراده خدا ۸; اطمینان بخشى خدا ۳; اوامر خدا ۱; مجارى اراده خدا ۹
• رودنیل: آرامش رودنیل ۲; تاریخ رودنیل ۴; رودنیل در دوران موسى(ع) ۴; وسعت رودنیل ۴، ۵
• عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۹
• فرعون: سپاه فرعون ۶; عجز سپاه فرعون ۸; هلاکت سپاه فرعون ۸
• فرعونیان: غرق فرعونیان ۳; فرعونیان در رودنیل ۷
• موسى(ع): اطمینان موسى(ع) ۳; رسالت موسى(ع) ۱; عبور موسى(ع) از دریا ۳; عبور موسى(ع) از رودنیل ۱; مکان عبور موسى(ع) از رودنیل ۵; نجات موسى(ع) ۳