آل عمران ١٢٤

إِذْ تَقُولُ‌ لِلْمُؤْمِنِينَ‌ أَ لَنْ‌ يَکْفِيَکُمْ‌ أَنْ‌ يُمِدَّکُمْ‌ رَبُّکُمْ‌ بِثَلاَثَةِ آلاَفٍ‌ مِنَ‌ الْمَلاَئِکَةِ مُنْزَلِينَ‌

ترجمه

در آن هنگام که تو به مؤمنان می‌گفتنی: «آیا کافی نیست که پروردگارتان، شما را به سه هزار نفر از فرشتگان، که از آسمان فرود می‌آیند، یاری کند؟!»

آن‌گاه كه به مؤمنان مى‌گفتى: آيا شما را بس نيست كه پروردگارتان با سه هزار فرشته فرستاده شده ياريتان دهد

آنگاه كه به مؤمنان مى‌گفتى: «آيا شما را بس نيست كه پروردگارتان، شما را با سه هزار فرشته فرودآمده، يارى كند؟»

آن‌گاه که به مؤمنین می‌گفتی: آیا این شما را کفایت نمی‌کند که خدا سه هزار فرشته به یاری شما فرو فرستد؟!

آن هنگام که به مؤمنان می گفتی: آیا شما را بس نیست که پروردگارتان به سه هزار فرشته نازل شده شما را یاری دهد؟

آنگاه كه به مؤمنان مى‌گفتى كه اگر خدا سه هزار فرشته به ياريتان فروفرستد، آيا شما را كافى نخواهد بود؟

آنگاه که به مؤمنان گفتی آیا شما را کفایت نمی‌کند که پروردگارتان به سه هزار فرشته که [از آسمان‌] فرو فرستاده یاری‌تان دهد؟

آنگاه كه به مؤمنان مى‌گفتى: آيا شما را بسنده نيست كه پروردگارتان شما را به سه هزار فرشته فروفرستاده مدد رساند؟

بدان گاه که تو به مؤمنان می‌گفتی: آیا شما را بسنده نیست که پروردگارتان با سه هزار از فرشتگانِ فرستاده (از سوی خویش برای آرامش خاطرتان) یاریتان کرد؟

چون برای مؤمنان می‌گویی: «آیا هرگز برایتان کافی نیست که پروردگارتان، شما را با سه هزار فرشته‌ی فرو فرستاده شده، یاری می‌کند؟»

هنگامی که می‌گفتی به مؤمنان آیا بس نیست شما را که کمک فرستد شما را پروردگار شما به سه هزار فرشته فرودآوردگان‌

آل عمران ١٢٣	آیه ١٢٤	آل عمران ١٢٥
سوره : سوره آل عمران نزول : ٣ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مُنزَلِینَ»: روانه‌شدگان. صفت (ثَلاثَةِ آلافٍ) یا حال (الْمَلآئِکَةِ) است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ لَقَدْ نَصَرَکُمُ‌ اللَّهُ‌ بِبَدْرٍ... (۰)

نزول

محل نزول:

اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است.

شأن نزول آیات ۱۲۴ و ۱۲۵:

از شعبى روايت كنند كه در جنگ بدر به مسلمين خبر رسيد كه كرز بن جابر كه از دشمنان اسلام بود. براى جنگ با مسلمين از مشركين كمك خواسته است اين امر بر مسلمين گران آمد و آيه ۱۲۴ نازل گرديد، بعضى گويند كه كرز بن جابر به كمك مشركين آمده بود و اين امر به رسول خدا صلی الله علیه و آله و مسلمين گران آمد. سپس براى تسكين خاطر پيامبر و مسلمين اين آيات نازل شد و كرز بن جابر در اين جنگ فرار كرد و به مشركين كمك ننمود و مسلمين احتياجى به مدد و كمك پيدا نكردند.

تفسیر

---

• تفسیر آیات

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

«124» إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَ لَنْ يَكْفِيَكُمْ أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُنْزَلِينَ‌

و (بياد آور) هنگامى كه به مؤمنان مى‌گفتى: آيا شما را كفايت نمى‌كند كه پروردگارتان شما را به سه هزار فرشته‌ى فرود آمده يارى كند؟

پیام ها

1- يكى از وظايف رهبرى، اميدوار كردن و توجّه دادن مردم به امدادهاى غيبى است. «إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ»

2- اميد به لطف خداوند براى يك رزمنده ضرورى است. «أَ لَنْ يَكْفِيَكُمْ»

3- ملائكه به فرمان خداوند در خدمت مؤمنان قرار مى‌گيرند. «يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ»

4- در جهان بينى الهى، زندگى انسان‌ها با جهان فرشتگان مرتبط است. «يُمِدَّكُمْ ...»

5- امدادهاى الهى، براساس ربوبيّت اوست. «يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ»

6- يكى از اسباب امدادهاى الهى در جبهه‌ها، نزول فرشتگان است. «يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُنْزَلِينَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَ لَنْ يَكْفِيَكُمْ أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُنْزَلِينَ (124)

إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ‌: ياد بياور اى پيغمبر زمانى را كه مى‌گفتى مر مؤمنين را كه به جهت كمى عدد خود و بسيارى عده دشمن مضطرب شده بودند، أَ لَنْ يَكْفِيَكُمْ‌: آيا كفايت نمى‌كند شما را در نصرت، أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ‌: اينكه مدد فرمايد شما را پروردگار شما، بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُنْزَلِينَ‌: به سه هزار سوار ملائكه در حالى كه نازل شوندگانند از آسمان.

نكته: همزه استفهام براى انكار، و «لن» براى تأكيد نفى است.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 233

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَ لَنْ يَكْفِيَكُمْ أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُنْزَلِينَ (124)

ترجمه‌

هنگاميكه ميگفتى بمؤمنين آيا كفايت نمى‌كند شما را كه مدد كند شما را پروردگارتان بسه هزار نفر از ملائكه فرستاده شدگان..

تفسير

بعضى گفته‌اند ظرف بدل ثانى است از آيه و اذ غدوت من اهلك و وعده نزول ملائكه در جنك احد بوده نهايت آنكه چون صبر و تقوى را مسلمين شعار ننمودند ملائكه كمك نكردند ولى در معركه حاضر بودند لذا وقتى پيغمبر علم اسلام را در دست كسى ديد كه او را نشناخت و تصور فرمود مصعب ابن عمير است سؤال فرمود جواب گفت من مصعب نيستم ولى اصح و اشهر و مطابق روايات ائمه هدى نزول ملائكه در بدر بوده و اول هزار ملك بكمك آمدند بعد دو هزار و پيغمبر سؤال فرمود كافى است مسلمانان تقاضاى زياده نمودند و پيغمبر بشرط صبر و تقوى وعده دو هزار ديگر فرمود كه جمعا پنج هزار شد و اللّه اعلم.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

إِذ تَقُول‌ُ لِلمُؤمِنِين‌َ أَ لَن‌ يَكفِيَكُم‌ أَن‌ يُمِدَّكُم‌ رَبُّكُم‌ بِثَلاثَةِ آلاف‌ٍ مِن‌َ المَلائِكَةِ مُنزَلِين‌َ (124)

زماني‌ ‌که‌ گفتي‌ بمؤمنين‌ آيا هرگز كفايت‌ نميكند ‌شما‌ ‌را‌ اينكه‌ خداوند مدد فرمود ‌شما‌ ‌را‌ بسه‌ هزار ملائكه‌ ‌که‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌براي‌ نصرت‌ ‌شما‌ نازل‌ فرمود.

قضيه‌ بدر ‌در‌ هفدهم‌ رمضان‌ ‌بود‌ و شب‌ هفدهم‌ تقابل‌ لشگر اسلام‌ ‌با‌ لشگر مشركين‌ ‌در‌ بدر واقع‌ و روزش‌ جنگ‌ بدر شروع‌ شد و سه‌ هزار ملك‌ ‌در‌ شب‌ ‌از‌ آسمان‌ نازل‌ شدند برياست‌ سه‌ ملك‌ مقرب‌ جبرئيل‌ و ميكائيل‌ و اسرافيل‌ ‌هر‌ يك‌ ‌با‌ هزار ملك‌، و ‌در‌ اخبار دارد ‌که‌ ‌با‌ عمامه‌هاي‌ سفيد داراي‌ دو تحت‌ الحنك‌ يكي‌ قدام‌ و ديگري‌ خلف‌.

جلد 4 - صفحه 338

و ‌از‌ بسياري‌ ‌از‌ اخبار استفاده‌ ميشود ‌که‌ حضرت‌ ‌رسول‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ‌در‌ ليلة البدر فرمود كيست‌ برود و ‌براي‌ ‌ما ‌از‌ چاه‌ آب‌ بياورد احدي‌ جرئت‌ نكرد زيرا هوي‌ بسيار سرد ‌بود‌ و تاريك‌ و بادهاي‌ شديد و خوف‌ ‌از‌ مشركين‌ داشتند جز ‌علي‌ ‌عليه‌ السّلام‌ مشك‌ برداشت‌ و رفت‌ و تناب‌ ‌هم‌ نداشت‌، رفت‌ ‌در‌ چاه‌ و مشك‌ ‌را‌ پر ‌از‌ آب‌ نمود و بيرون‌ آمد و ‌تا‌ آمد خدمت‌ پيغمبر صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ حضرت‌ فرمود بسيار طول‌ كشيد عرض‌ كرد بادهاي‌ سخت‌ سه‌ مرتبه‌ وزيد نشستم‌ ‌تا‌ ساكت‌ شود، حضرت‌ فرمود باد اول‌ جبرئيل‌ ‌بود‌ ‌با‌ هزار ملك‌، دوم‌ ميكائيل‌ ‌با‌ هزار، سوم‌ اسرافيل‌ ‌با‌ هزار و اينها مأمور بودند ‌که‌ اولا ‌بر‌ تو سلام‌ كنند سپس‌ بياري‌ ‌ما آيند، و همين‌ ‌است‌ مراد قائل‌ ‌به‌ اينكه‌ ‌در‌ يك‌ شب‌ سه‌ هزار و سه‌ فضيلت‌ ‌براي‌ امير المؤمنين‌ ‌عليه‌ السّلام‌ ‌بود‌.

و مفاد اشعار سيّد حميري‌ ‌در‌ مدح‌ امير المؤمنين‌ ‌عليه‌ السّلام‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ جمله‌ ‌آنها‌ ‌اينکه‌ سه‌ شعر ‌است‌:

ذاك‌ الذي‌ سلّم‌ ‌في‌ ليلة

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 124)- سپس خاطره یاری مسلمانان را در میدان بدر به وسیله فرشتگان یادآوری کرده و می‌گوید: «در آن هنگام که تو، به مؤمنان می‌گفتی: آیا کافی نیست پروردگارتان شما را به سه هزار نفر از فرشتگان که (از آسمان) فرود آیند

---

(1) مشروح ماجرای احد را ذیل همین آیه در «تفسیر نمونه» مطالعه فرمایید.

ج1، ص327

یاری کند»! (إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِینَ أَ لَنْ یَکْفِیَکُمْ أَنْ یُمِدَّکُمْ رَبُّکُمْ بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِکَةِ مُنْزَلِینَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- وعده پیامبر (ص) به مؤمنان پیکارگر بدر و یا رزمندگان احد، به امداد الهى با فرستادن سه هزار فرشته (اذ تقول للمؤمنین الن یکفیکم ان یمدّکم ربّکم بثلثة الاف من الملئکة منزلین) برخى مفسران «اذ تقول» را بدل از «اذ همّت» گرفته اند و عقیده دارند که وعده امداد با ملائکه، درباره جنگ احد است. برخى دیگر «اذ تقول» را متعلق به «و لقد نصرکم اللّه ببدر» گرفته اند و این وعده را، در جنگ بدر دانسته اند.

۲- تقویت روحیه پیکارگران بدر و اُحد، ز سوى پیامبر (ص) (اذ تقول للمؤمنین الن یکفیکم ان یمدّکم ربّکم)

۳- خداوند، سه هزار فرشته را براى یارى رزمندگان بدر فروفرستاد. (الن یکفیکم ان یمدّکم ربّکم بثلثة الاف من الملئکة منزلین) «اذ تقول ... » یعنى یادآور زمانى را که به مؤمنین وعده امداد الهى را مى دادى; اگر این وعده تحقق پیدا نکرده بود یادآورى آن لغو بود.

۴- روشهاى قرآن براى تقویت روحیه مؤمنان (اذ تقول للمؤمنین الن یکفیکم ان یمدّکم) برخى برآنند که «اذ»، مفعول براى «اذکر» مقدر مى باشد.

۵- امداد مؤمنان پیکارگر از سوى خداوند، برخاسته از ربوبیّت اوست. (ان یمدّکم ربّکم بثلثة الاف من الملئکة)

۶- نقش تعیین کننده امدادهاى غیبى براى پیروزى مؤمنان در پیکار با دشمنان (الن یکفیکم ان یمدّکم ربّکم)

۷- فرشتگان، از جمله ابزارهاى امدادهاى خداوند (ان یمدّکم ربّکم بثلثة الاف من الملئکة)

۸- امدادهاى الهى، از طریق اسباب و وسایل (ان یمدّکم ربّکم بثلثة الاف من الملئکة)

۹- لزوم تقویت روحیه رزمندگان از سوى رهبران و فرماندهان نظامى (اذ تقول الن یکفیکم ان یمدّکم ربّکم بثلثة الاف من الملئکة) از سوى پیامبر (ص)، درسى است براى تمام رهبران دینى و فرماندهان نظامى که مؤمنان را در هنگامه هاى دشوار، به پیروزى و امدادهاى الهى، امیدوار سازند.

۱۰- سرزنش مؤمنان به خاطر وجود یأس در میان آنان (الن یکفیکم ان یمدّکم ربّکم بثلثة الاف من الملئکة) لحن آیه با کلمه استفهام، دلالت بر توبیخ کسانى دارد که در نبردها و رویارویى با دشمنان دین، على رغم وعده هاى الهى به امداد آنان، دچار دلهره و یأس مى شوند و سستى مىورزند.

۱۱- فرشتگان، موجوداتى از عالم بالا (ان یمدّکم ربّکم بثلثة الاف من الملکئة منزلین) کلمه «منزل» (فرو فرستاده شده)، بیانگر این است که فرشتگان در عالمى بالاتر از عالم دنیا هستند و به هنگام امداد فرو فرستاده مى شوند و پایین مى آیند.

موضوعات مرتبط

• اسباب طبیعى:۸
• اسلام: تاریخ اسلام ۱، ۲، ۳
• اللّه: امدادهاى اللّه ۱، ۳، ۵، ۷، ۸ ; ربوبیت اللّه ۵
• امداد غیبى:۴، ۶
• پیروزى:۶
• تذکر: آثار تذکر ۴
• تقویت روحیه:۲ اهمیّت تقویت روحیه ۲ ۹ ; عوامل تقویت روحیه ۲ ۴
• جنگ: فرماندهى در جنگ ۹
• جهاد: عوامل پیروزى در جهاد ۶
• غزوه: احد ۲ ; غزوه بدر ۲
• مجاهدان: امداد به مجاهدان ۱، ۵ ; مجاهدان احد ۱، ۲، ۳، ۷ ; مجاهدان بدر ۲
• محمّد (ص):۱، ۲
• ملائکه: جایگاه ملائکه ۱۱ ; ملائکه امداد ۱، ۳، ۷ ; ملائکه در غزوه بدر ۳
• مؤمنان: سرزنش مؤمنان ۱۰
• یأس و امید:۱۰