المعارج ٤١

عَلَى‌ أَنْ‌ نُبَدِّلَ‌ خَيْراً مِنْهُمْ‌ وَ مَا نَحْنُ‌ بِمَسْبُوقِينَ‌

کپی متن آیه
عَلَى‌ أَنْ‌ نُبَدِّلَ‌ خَيْراً مِنْهُمْ‌ وَ مَا نَحْنُ‌ بِمَسْبُوقِينَ‌

ترجمه

که جای آنان را به کسانی بدهیم که از آنها بهترند؛ و ما هرگز مغلوب نخواهیم شد!

|بر اين كه به جاى آنها بهتر از ايشان را بياوريم و ما عقب نمى‌افتيم

كه به جاى آنان بهتر از ايشان را بياوريم؛ و بر ما پيشى نتوانند جست.

که به جای آنها خلقی بهتر از آنها بیافرینیم و هرگز کسی (به قدرت و قوت) بر ما سبقت نخواهد یافت.

بر اینکه به جای آنان بهتر از آنان را بیاوریم؛ و هیچ چیز ما را مغلوب نمی کند.

كه به جاى آنها مردمى بهتر بياوريم و در اين كار ناتوان نيستيم.

که بهتر از آنان را جانشین آنان سازیم و ما درمانده نیستیم‌

بر آنكه بهتر از ايشان را به جايشان آريم، و ما واپس مانده- ناتوان و درمانده- نيستيم.

توانائیم بر این که جای ایشان را به کسانی بدهیم که از آنان بهترند، و ما هیچ وقت مغلوب و شکست خورده نخواهیم بود.

بر اینکه (آن‌ها را) تبدیل به همانند‌شان گردانیم. و ما درمانده نیستیم.

بر آنکه تبدیل کنیم بهتر از ایشان را و نیستیم ما پیشی‌گرفتگان‌

To replace them with better than they, and We are not to be outdone.

ترتیل:

ترجمه:

المعارج ٤٠	آیه ٤١	المعارج ٤٢
سوره : سوره المعارج نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَن نُّبَدِّلَ»: (نگا: محمّد / ). «بِمَسْبُوقِینَ»: (نگا: واقعه / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

هَا أَنْتُمْ‌ هٰؤُلاَءِ تُدْعَوْنَ‌... (۱)

تفسیر

---

• آيات ۳۶ - ۴۴ سوره معارج
• توضيح معناى آيه: «فَمَالِ الّذِينِ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهطِعين...»
• بيان اين كه مراد از «الّذِين كَفَروا»، منافقان اطراف پيامبر «ص» بودند
• چند وجه در معنای «إنّا خَلَقنَاهُم مِمّا یَعلَمُون»
• بيان وجوهى از التفات در آيه: «فلا أقسم بربّ المشارق و المغارب ...»
• بيان وعدۀ «روز قيامت» به كافران و حوادث دشوار آن
• بحث روایی: (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

فَلا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ إِنَّا لَقادِرُونَ «40» عَلى‌ أَنْ نُبَدِّلَ خَيْراً مِنْهُمْ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ «41» فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا حَتَّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ «42» يَوْمَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ سِراعاً كَأَنَّهُمْ إِلى‌ نُصُبٍ يُوفِضُونَ «43» خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذلِكَ الْيَوْمُ الَّذِي كانُوا يُوعَدُونَ «44»

به پروردگار مشرق‌ها و مغرب‌ها سوگند مى‌خورم كه ما تواناييم. بر اين كه بهتر از آنان را به جاى ايشان بياوريم و ما قطعاً مغلوب و ناتوان نيستيم. پس آنان را به حال خود واگذار، ياوه بگويند و بازى كنند تا روزى را كه وعده داده شده‌اند، ملاقات كنند. روزى كه شتابان از قبرها بيرون آيند، چنان كه گويى به سوى نشان‌هايى نصب شده مى‌دوند. چشمانشان فرو افتاده و ذلّتى (وصف‌ناپذير) آنان را فرا گرفته است. اين است آن روزى كه به ايشان وعده داده مى‌شد.

نکته ها

مراد از «الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ»، مشرق و مغرب‌هاى خورشيد است، زيرا خورشيد در هر روز از ايّام سال، مشرق و مغربى جداگانه دارد و از نقطه‌اى طلوع و در نقطه‌اى ديگر غروب‌

جلد 10 - صفحه 224

مى‌كند و هيچ گاه از مشرق ديروزش طلوع و در مغرب ديروزش غروب نمى‌كند. «1»

مراد از «خَيْراً مِنْهُمْ» بهتر بودن در ايمان است. يعنى ما قادريم منافقان را از ميان برداريم و به جاى آنان مردمانى با ايمان بياوريم كه پيرو حق باشند و آن را انكار نكنند.

در باره‌ى مشرق و مغرب، در قرآن سه گونه تعبير آمده است:

به صورت مفرد: «الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ» «2»*، به صورت تثنيه: «الْمَشْرِقَيْنِ* و الْمَغْرِبَيْنِ» «3» و به صورت جمع. «الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ»

در نگاه كلّى يك سمت مشرق و يك سمت مغرب است.

در نگاه ديگر، تغيير مدار در تابستان و زمستان است كه مدار تابستان در شمال و مدار زمستان در جنوب است پس خورشيد، دو مشرق و دو مغرب دارد.

و در نگاه دقيق‌تر، هر روز يك نقطه طلوع و غروب دارد كه در واقع 365 مشرق و 365 مغرب مى‌شود. حديثى از حضرت على عليه السلام نيز مؤيّد اين معناست. «4»

همانند آيه 41، خداوند در آيات ديگر نيز كافران و مشركان و منافقان را تهديد كرده كه قادر است آنان را از ميان بردارد و بهتر از آنان را بياورد: «إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَ يَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ» «5»*، «إِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ ثُمَّ لا يَكُونُوا أَمْثالَكُمْ» «6»

آيه 42 اين سوره، همانند آيه 83 سوره زخرف است. فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا ...

خروج از قبرها همراه با سراسيمگى است. «يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ سِراعاً» چنانكه در جاى ديگر مى‌فرمايد: «يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ كَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ» «7» و يا «مِنَ الْأَجْداثِ إِلى‌ رَبِّهِمْ‌

---

«1». تفسير الميزان.

«2». بقره، 115.

«3». الرّحمن، 17.

«4». تفسير نورالثقلين.

«5». فاطر، 16.

«6». محمّد، 38.

«7». قمر، 7.

جلد 10 - صفحه 225

يَنْسِلُونَ» «1»

«نُصُبٍ» به علامتى گويند كه در راهها نصب مى‌شود تا راه گم نشود. البتّه برخى مفسّران با توجّه به آيه‌ «وَ ما ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ» «2» كه در مورد قربانى كردن در پاى بت‌هاست، مراد از «نُصُبٍ» در اين آيه را نيز بت‌ها دانسته‌اند كه اين معنا از كلام خدا به دور است. «3»

در سوره قلم آيه 44 مى‌خوانيم: «فَذَرْنِي وَ مَنْ يُكَذِّبُ بِهذَا الْحَدِيثِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ» مرا با تكذيب كنندگان اين قرآن واگذار تا از جايى كه فكرش را هم نمى‌كنند آنها را با قهر خود مى‌گيريم و البتّه به آنان مهلت مى‌دهم و تدبير من قوى است.

جبهه‌گيرى در برابر پيامبر سبب ذلّت در دنيا: «يُحَادُّونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ فِي الْأَذَلِّينَ» «4» و آخرت است. «تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ»

آنان كه در دنيا قصد دارند با چشمان خود به پيامبر آسيبى بزنند، «لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ» «5» در آخرت چشم‌هاى فرو افتاده و شرمنده دارند. «خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ»

پیام ها

1- سوگند خداوند به مشرق و مغرب، بايد انسان را به فكر درباره آن‌ها وادار كند.

«فَلا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ»

2- مشرق و مغرب، تحت ربوبيّت الهى قرار دارند. «بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ»

3- نظام هستى، بر پايه نظم و حكمت استوار است، به گونه‌اى كه مى‌توان طلوع‌ها و غروب‌هاى هر روز در هر مكان را دقيق حساب كرد. «الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ»

4- هم آفرينش به دست اوست و هم تبديل آن. خَلَقْناهُمْ‌ ... نُبَدِّلَ خَيْراً مِنْهُمْ‌

5- هيچگاه خود را بهترين ندانيد كه خداوند بهتر از شما را بياورد. «نُبَدِّلَ خَيْراً»

6- تا احتمال اثر هست، ارشاد لازم است، امّا بعد از يأس از هدايت بايد آنان را رها كرد. «فَذَرْهُمْ»

7- سخنان ياوه و بى‌پايه درباره دين و رهبران دينى، انسان را در باتلاق گناه‌فرومى‌برد و او را گرفتار و مشغول مى‌سازد. «يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا»

8- وظيفه دعوت و ارشاد، مادامى است كه زمينه‌اى براى پذيرش باشد، امّا اگر

---

«1». يس، 51.

«2». مائده، 3.

«3». تفسير الميزان.

«4». مجادله، 20.

«5». قلم، 51.

جلد 10 - صفحه 226

آنان ياوه‌گويى مى‌كنند و همه چيز را به بازى گرفته‌اند، بايد به حال خود رها شوند. «فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا»

9- رها كردن مردم لجوج، همان مهلت دادن به آنهاست. «فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا»

10- معاد، جسمانى است. «يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ»

11- سرعت در جمعيّت انبوه، نشانه وحشت و اضطراب كافران در قيامت است.

«سِراعاً»

12- رسوايى و ذلّت در قيامت، سراسر وجود كافران را فرامى‌گيرد. «تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ»

13- انبيا، همواره مردم را نسبت به قيامت هشدار مى‌دادند. يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ‌ ...

الْيَوْمُ الَّذِي كانُوا يُوعَدُونَ‌

«والحمدللّه ربّ العالمين»

جلد 10 - صفحه 228

سوره نوح‌

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

به نام خداوند بخشنده مهربان‌

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

عَلى‌ أَنْ نُبَدِّلَ خَيْراً مِنْهُمْ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ (41)

عَلى‌ أَنْ نُبَدِّلَ‌: بر اينكه بدل كنيم، يعنى اين مشركان را هلاك سازيم و بدل آنها خلقى ديگر بياريم، خَيْراً مِنْهُمْ‌: بهتر و فرمان‌بردارتر از ايشان باشند، يا بدل دهيم به پيغمبر انصار را كه بهتر از كفارند، اگر ايشان ايمان نيارند.

جلد 13 - صفحه 321

وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ‌: و نيستيم ما مسبوق شدگان، يعنى اگر اراده كنيم امرى را، هيچكس بدان امر بر ما پيشى نتواند گرفت و ما را مغلوب نتواند ساخت. پس وقتى كه اراده عذاب كنيم، چگونه بر ما سبقت توانند گرفت و عاجز توانند ساخت؛ و چون حال بدين منوال است.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

فَما لِ الَّذِينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِينَ (36) عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمالِ عِزِينَ (37) أَ يَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِيمٍ (38) كَلاَّ إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِمَّا يَعْلَمُونَ (39) فَلا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ إِنَّا لَقادِرُونَ (40)

عَلى‌ أَنْ نُبَدِّلَ خَيْراً مِنْهُمْ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ (41) فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا حَتَّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ (42) يَوْمَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ سِراعاً كَأَنَّهُمْ إِلى‌ نُصُبٍ يُوفِضُونَ (43) خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذلِكَ الْيَوْمُ الَّذِي كانُوا يُوعَدُونَ (44)

ترجمه‌

پس چيست آنانرا كه كافر شدند نزد تو شتابندگانند

از راست و چپ دسته‌هاى متعدّده حلقه زدگان‌

آيا طمع دارد هر مردى از آنها كه داخل شود در بهشت پر نعمت‌

نه چنين است همانا ما آفريديم آنها را از آنچه ميدانند

پس سوگند به پروردگار مشرقها و مغربها همانا ما هر آينه توانائيم‌

بر آنكه بدل آوريم بهتر از آنها را و نيستيم ما آنكه پيشى گيرد بر ما ديگرى‌

پس واگذار آنها را كه در آيند در باطل و بازى كنند تا ملاقات كنند روزشان را كه وعده داده ميشوند

روزى كه بيرون مى‌آيند از گورها شتاب كنندگان گوئيا آنها بسوى بتهاى منصوب خود ميشتابند

با آنكه از ترس بزير افكنده باشد چشمهاشان فرا ميگيردشان خوارى اين است آنروزى كه بآن وعده داده ميشدند.

تفسير

در احتجاج از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه هميشه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم با منافقان الفت ميفرمود و آنها را نزديك بخود و در جانب راست و چپش مينشاند تا خداوند اذن فرمود كه آنها را از خود دور فرمايد آنجا كه فرموده و اهجرهم هجرا جميلا و فرموده فما للّذين كفروا قبلك مهطعين تا آخر آيات و گفته‌اند وقتى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم قرائت قرآن ميفرمود مردمان متفرّقه دسته دسته در طرف دست راست و چپ حضرت حلقه ميزدند و با ديده عداوت باو نظر مينمودند و با خود ميگفتند اگر اين بهشتى كه محمّد ميگويد راست باشد ما بآن سزاوارتريم و بنابر اين ظاهر آيات شريفه آنستكه چيست و چه موجب و باعث شده براى كفّار واقعى كه اهل‌

---

جلد 5 صفحه 275

نفاقند كه نزد تو بشتاب جمع ميشوند يا بعداوت بر تو نظر مينمايند چون مهطعين در هر دو معنى استعمال مى‌شود و از راست و چپ تو دسته دسته و فرقه فرقه دور هم حلقه ميزنند و تماشا ميكنند و هر يك از آنها طمع دارند بدون ايمان و عمل صالح داخل در بهشت كه دار نعمت جاويد الهى است شوند نه چنين است آرزوى محالى نموده‌اند ما بنى آدم را از نطفه و آب گنديده نجسى خلق نموديم كه همه ميدانند و چيزى باين پستى بخودى خود قابل دخول در بهشت نميگردد بايد بايمان و عمل صالح خود را از آلودگيهاى مادّه پاك كند تا قابل بهشت گردد پس قسم نميخورم چون محتاج بقسم نيست يا پس نه چنين است كه شما تصوّر نموديد قسم ياد ميكنم بپروردگار مشرقها و مغربها و كلمه لا در فلا اقسم براى نفى مقاله آنها است يا سوگند ياد ميكنم بپروردگار و لا زائده است و اين اظهر است چنانچه قمى ره نقل فرموده و آنكه مراد از مشارق و مغارب مشارق و مغارب تابستان و زمستان است و از امير المؤمنين عليه السّلام بمشارق و مغارب روزانه از ايّام سال شمسى كه سيصد و شصت روز است تفسير شده و فرموده خورشيد در هر روز از ايّام سال مشرق و مغربى دارد كه عود نميكند بآن تا سال ديگر و متعلّق قسم آنستكه خدا قدرت دارد تمام آنها را نيست و نابود فرمايد در يك آن و بجاى آنها مردمى ايجاد فرمايد كه مؤمن و خداشناس و مخلص باشند و كسى نميتواند بر عذاب خدا سبقت گيرد بفرار بطوريكه دست انتقام الهى باو نرسد و مسبوق گردد پس امر فرموده به پيغمبر اكرم كه آنها را بحال خودشان وا گذارد تا در درياى جهالت و غوايت غوطه‌ور شوند و بلهو و لعب كودكانه موقت مشغول گردند تا بملاقات وعده گاه الهى كه روز قيامت است و عذاب آنروز واصل گردند و آن روزى است كه آنها از قبورشان بيرون ميآيند و بسرعت در محشر حاضر ميشوند مانند آنكه در دنيا بجانب بتهائيكه براى عبادت خودشان آنها را نصب نموده‌اند بسرعت ميروند و بر يكديگر سبقت ميگيرند يا بجانب علمى كه براى خودشان در لشگرگاهشان بپا داشته‌اند ميشتابند و نصب بفتح نون و سكون صاد نيز قرائت شده و بضمّتين كه قرائت مشهوره است محتمل است جمع باشد مانند سقف و سقف و ميشود هر يك لغتى جداگانه باشد و استعمال گردد و

---

جلد 5 صفحه 276

در هر حال با كمال خوارى و مذلّت سر بزير چشمها از شدّت ترس بزمين دوخته شده ببارگاه عدل الهى حاضر ميگردند و آنروز همان روز موعود الهى است كه در دنيا بتوسط انبياء و اولياء بآنها وعده داده ميشد و باور نميكردند. در ثواب الاعمال از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه سوره سئل سائل را زياد بخوانيد چون كسى كه آن را زياد بخواند خداوند روز قيامت از گناهش سؤال نميكند و با پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در بهشت او را جاى ميدهد و در مجمع مانند اين حديث را از امام باقر عليه السّلام نقل نموده است و الحمد للّه و سلام على عباده الّذين اصطفى.

---

جلد 5 صفحه 277

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

فَلا أُقسِم‌ُ بِرَب‌ِّ المَشارِق‌ِ وَ المَغارِب‌ِ إِنّا لَقادِرُون‌َ (40) عَلي‌ أَن‌ نُبَدِّل‌َ خَيراً مِنهُم‌ وَ ما نَحن‌ُ بِمَسبُوقِين‌َ (41)

جلد 17 - صفحه 198

‌پس‌ قسم‌ نميخورم‌ ‌به‌ پروردگار مشارق‌ و مغارب‌ محققا ‌هر‌ آينه‌ ‌ما قدرت‌ داريم‌ ‌بر‌ اينكه‌ تبديل‌ فرمائيم‌ ‌اينکه‌ كفار و منافقين‌ ‌را‌ باشخاص‌ بهتر ‌از‌ اينها و نيستيم‌ ‌ما كسي‌ ‌که‌ احدي‌ بتواند ‌بر‌ ‌ما سبقت‌ بگيرد. چه‌ بسيار ‌در‌ نسل‌ ‌اينکه‌ كفار و مشركين‌ اولادهاي‌ مؤمن‌ صالح‌ بوجود آيند مثل‌ ‌محمّد‌ ‌بن‌ أبي‌ بكر و چه‌ بسيار كفار و مشركين‌ بشرف‌ اسلام‌ مشرف‌ شوند: إِن‌َّ اللّه‌َ فالِق‌ُ الحَب‌ِّ وَ النَّوي‌ يُخرِج‌ُ الحَي‌َّ مِن‌َ المَيِّت‌ِ وَ مُخرِج‌ُ المَيِّت‌ِ مِن‌َ الحَي‌ِّ انعام‌ ‌آيه‌ 95 و آيات‌ ديگر و مكرر گفته‌ايم‌ ‌که‌ يكي‌ ‌از‌ اسراري‌ ‌که‌ خداوند ‌بر‌ ‌اينکه‌ كفار و منافقين‌ و اهل‌ ضلالت‌ عذاب‌ نازل‌ نميفرمايد ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ نسل‌ اينها مؤمنين‌ صالحين‌ بوجود ميآيند لذا ميفرمايد:

فَلا أُقسِم‌ُ ‌پس‌ قسم‌ نميخورم‌ زيرا گذشت‌ ‌که‌ گفتيم‌ قسم‌ ‌براي‌ اثبات‌ امري‌ ‌است‌ مجهول‌ اما امري‌ ‌که‌ ‌از‌ شدت‌ وضوح‌ ‌بر‌ تمام‌ مكشوف‌ ‌است‌ احتياج‌ بقسم‌ ندارد.

بِرَب‌ِّ المَشارِق‌ِ وَ المَغارِب‌ِ مشرق‌ محل‌ طلوع‌ آفتاب‌ ‌است‌ و مغرب‌ محل‌ غروب‌ ‌آن‌ و تعبير بجمع‌ ‌براي‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌هر‌ نقطه‌ ‌از‌ زمين‌ و بلاد و ممالك‌ محل‌ طلوع‌ و غروب‌ آفتاب‌ مختلف‌ ‌است‌ ‌حتي‌ بعضي‌ نقاط مشرق‌ ‌آنها‌ مغرب‌ نقطه ديگر ‌است‌ و بالعكس‌ لذا تعبير بجمع‌ فرمود. لكن‌ ‌در‌ اخبار نحو ديگري‌ تفسير فرموده‌ باختلاف‌ ‌از‌ ‌منه‌ ‌در‌ دوره سال‌ ‌که‌ محل‌ طلوع‌ و غروب‌ شمس‌ مختلف‌ ميشود ‌حتي‌ دارد: ‌إبن‌ كوا سؤال‌ كرد ‌از‌ امير المؤمنين‌ (ع‌) ‌که‌: ‌در‌ قرآن‌ تناقض‌ ‌است‌ يك‌ جا ميفرمايد: رَب‌ُّ المَشرِق‌ِ وَ المَغرِب‌ِ شعراء آيه 27، و يك‌ جا ميفرمايد: رَب‌ُّ المَشرِقَين‌ِ وَ رَب‌ُّ المَغرِبَين‌ِ الرحمن‌ آيه 16 و 17، يك‌ جا ميفرمايد: بِرَب‌ِّ المَشارِق‌ِ وَ المَغارِب‌ِ حضرت‌ جواب‌ دادند: ‌در‌ مورد افراد اشاره‌ بهمان‌ زمان‌ و مكان‌ ‌است‌ ‌هذا‌ مشرق‌ و ‌هذا‌ مغرب‌، و ‌در‌ مورد تثنيه‌ اشاره‌ بفصل‌ شتاء و صيف‌ ‌است‌، و ‌در‌ مورد جمع‌ اشاره‌ باختلاف‌ دوره سال‌ و اختلاف‌ بروج‌ ‌است‌.

إِنّا لَقادِرُون‌َ خداوند قدرتش‌ عين‌ ذات‌ ‌او‌ ‌است‌ مثل‌ علمش‌ حدي‌ ‌براي‌ ‌او‌ نيست‌ نه‌ اول‌ دارد نه‌ آخر و تعبير بكل‌ شي‌ء ‌از‌ ضيق‌ عبارت‌ ‌است‌ زيرا اشياء كلها محدود هستند و قدرت‌ نامتناهي‌ ‌است‌ و همچنين‌ علم‌.

جلد 17 - صفحه 199

عَلي‌ أَن‌ نُبَدِّل‌َ خَيراً مِنهُم‌ معني‌ ‌اينکه‌ نيست‌ ‌که‌ اينها ‌هم‌ خوب‌ هستند و تبديل‌ ميكنيم‌ ‌به‌ بهتر ‌از‌ اينها هيچ‌ خيريتي‌ ‌در‌ اينها نيست‌، و ‌اينکه‌ مثل‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ گويي‌ بهشت‌ بهتر ‌از‌ جهنم‌ ‌است‌ شكر بهتر ‌از‌ زهر ‌است‌، عبادت‌ بهتر ‌از‌ معصيت‌ ‌است‌، ايمان‌ بهتر ‌از‌ كفر و ضلالت‌ ‌است‌ مشاهده‌ كنيد چند سالي‌ بيشتر نگذشت‌ ‌که‌ ميفرمايد: إِذا جاءَ نَصرُ اللّه‌ِ وَ الفَتح‌ُ وَ رَأَيت‌َ النّاس‌َ يَدخُلُون‌َ فِي‌ دِين‌ِ اللّه‌ِ أَفواجاً نصر آيه 1 و 2، و بيايد ‌در‌ دوره ظهور و رجعت‌ ‌که‌ زمين‌ ‌از‌ لوث‌ كفر و شرك‌ و ضلالت‌ و فسق‌ و فجور و طغيان‌ و ظلم‌ پاك‌ شود و ايمان‌ و تقوي‌ و عدل‌ و داد جايگير شود.

وَ ما نَحن‌ُ بِمَسبُوقِين‌َ كيست‌ بتواند ‌بر‌ خداي‌ متعال‌ سبقت‌ بگيرد و ‌در‌ مقابل‌ قدرت‌ ‌او‌ قدرت‌ نمايي‌ كند و بتواند جلوگيري‌ كند ‌از‌ تقديرات‌ الهي‌.

چراغي‌ ‌را‌ ‌که‌ ايزد ‌بر‌ فروزد

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 41)- «که جای آنان را به کسانی بدهیم که از آنها بهترند و ما هرگز مغلوب نخواهیم شد» (علی ان نبدل خیرا منهم و ما نحن بمسبوقین).

این جمله ممکن است اشاره به آن باشد که ما نه تنها قادریم که آنها را بعد از خاک شدن به زندگی و حیات نوین بازگردانیم، بلکه می‌توانیم آنها را به موجوداتی کاملتر و بهتر تبدیل کنیم.

و یا اشاره به این باشد که برای ما هیچ مانعی ندارد شما را به کیفر اعمالتان نابود کنیم و افرادی شایسته و آگاه و مؤمن جانشین شما سازیم و چیزی مانع ما از این کار نخواهد بود.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - توانایى خداوند بر نابودى امت ها (همچون کافران) و جایگزین کردن امت هاى برتر و بهتر از آنها (همچون مؤمنان) (فلاأُقسم ... إنّا لقدرون . على أن نبدّل خیرًا منهم) درباره زمان تبدیل و مقصود از آن در این آیه، دو احتمال وجود دارد: ۱- نابودى کافران و جایگزین کردن مردم خوب و مؤمن به جاى آنان در دنیا; ۲- تبدیل کافران و دیگر انسان ها به انسان هاى برتر و مناسب حیات اخروى در قیامت. برداشت یاد شده، مبتنى بر احتمال نخست است.

۲ - تهدید خداوند، به هلاکت کافران حق ناپذیر (على أن نبدّل خیرًا منهم و ما نحن بمسبوقین)

۳ - توانایى قطعى خداوند، بر احیاى مردگان (على أن نبدّل خیرًا منهم . و ما نحن بمسبوقین)

۴ - انسان ها در قیامت، در جسم و جانى برتر از دنیا و مناسب حیات اخروى، محشور خواهند شد. * (على أن نبدّل خیرًا منهم . و ما نحن بمسبوقین)

۵ - ربوبیت خداوند نسبت به مشرق و مغرب عالم، دلیل توانایى او بر احیاى مجدد انسان ها است. (بربّ المشرق و المغرب إنّا لقدرون . على أن نبدّل خیرًا منهم و ما نحن بمسبوقین)

۶ - خداوند، قادر مطلق و شکست ناپذیر است. (إنّا لقدرون ... و ما نحن بمسبوقین)

موضوعات مرتبط

• امتها: جایگزینى امتها ۱; هلاکت امتها ۱
• انسان: برترى بدن اخروى انسان ها ۴; تجدید حیات انسان ها ۵; حشر انسان ها ۴
• خدا: آثار ربوبیت خدا ۵; تهدیدهاى خدا ۲; عزت خدا ۶; قدرت خدا ۱، ۳، ۵، ۶
• کافران: تهدید کافران ۲; هلاکت کافران ۱
• مردگان: حتمیت احیاى مردگان ۳
• مشرق: مربى مشرق ۵
• معاد: دلایل معاد ۵; معاد جسمانى ۴; معاد روحانى ۴
• مغرب: مربى مغرب ۵
• هلاکت: تهدید به هلاکت ۲