البقرة ٢٤٨

وَ قَالَ‌ لَهُمْ‌ نَبِيُّهُمْ‌ إِنَ‌ آيَةَ مُلْکِهِ‌ أَنْ‌ يَأْتِيَکُمُ‌ التَّابُوتُ‌ فِيهِ‌ سَکِينَةٌ مِنْ‌ رَبِّکُمْ‌ وَ بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَکَ‌ آلُ‌ مُوسَى‌ وَ آلُ‌ هَارُونَ‌ تَحْمِلُهُ‌ الْمَلاَئِکَةُ إِنَ‌ فِي‌ ذٰلِکَ‌ لَآيَةً لَکُمْ‌ إِنْ‌ کُنْتُمْ‌ مُؤْمِنِينَ‌

کپی متن آیه
وَ قَالَ‌ لَهُمْ‌ نَبِيُّهُمْ‌ إِنَ‌ آيَةَ مُلْکِهِ‌ أَنْ‌ يَأْتِيَکُمُ‌ التَّابُوتُ‌ فِيهِ‌ سَکِينَةٌ مِنْ‌ رَبِّکُمْ‌ وَ بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَکَ‌ آلُ‌ مُوسَى‌ وَ آلُ‌ هَارُونَ‌ تَحْمِلُهُ‌ الْمَلاَئِکَةُ إِنَ‌ فِي‌ ذٰلِکَ‌ لَآيَةً لَکُمْ‌ إِنْ‌ کُنْتُمْ‌ مُؤْمِنِينَ‌

ترجمه

و پیامبرشان به آنها گفت: «نشانه حکومت او، این است که (*صندوق عهد*) به سوی شما خواهد آمد. (همان صندوقی که) در آن، آرامشی از پروردگار شما، و یادگارهای خاندان موسی و هارون قرار دارد؛ در حالی که فرشتگان، آن را حمل می‌کنند. در این موضوع، نشانه‌ای (روشن) برای شماست؛ اگر ایمان داشته باشید.»

پيامبرشان به آنها گفت: نشانه اميرى او اين است كه آن صندوق [عهد] سوى شما مى‌آيد كه در آن تسكين خاطرى از جانب پروردگارتان نهفته، و يادگارى از ميراث خاندان موسى و هارون در آن است كه فرشتگان، آن را حمل مى‌كنند. مسلما اگر مؤمن باشيد، در اين [رويداد] برا

و پيامبرشان بديشان گفت: «در حقيقت، نشانه پادشاهى او اين است كه آن صندوق [عهد] كه در آن آرامش خاطرى از جانب پروردگارتان، و بازمانده‌اى از آنچه خاندان موسى و خاندان هارون [در آن‌] بر جاى نهاده‌اند -در حالى كه فرشتگان آن را حمل مى‌كنند- به سوى شما خواهد آمد. مسلما اگر مؤمن باشيد، براى شما در اين [رويداد] نشانه‌اى است.»

پیغمبرشان به آنها گفت که نشانه پادشاهی او این است که تابوتی که در آن سکینه خدا و الواح بازمانده از خانواده موسی و هارون است و فرشتگانش به دوش برند برای شما می‌آید، که در آن برای شما حجتی است روشن اگر اهل ایمان باشید.

و پیامبرشان به آنان گفت: یقیناً نشانه فرمانروایی او این است که آن صندوق [که موسی را در آن گذاشتند و به دریا انداختند] نزد شما خواهد آمد، در آن آرامشی از سوی پروردگارتان است، و باقی مانده ای از آنچه خاندان موسی و هارون به جا گذاشته اند [چون الواح تورات، عصای موسی و عمامه هارون] و فرشتگان آن را حمل می کنند، البته در آن نشانه ای برای شماست اگر مؤمن باشید.

پيغمبرشان گفت كه نشان پادشاهى او اين است كه تابوتى كه سكينه پروردگارتان و باقى ميراث خاندان موسى و خاندان هارون در آن است و فرشتگانش حمل مى‌كنند، نزد شما آيد. اگر مؤمن باشيد اين براى شما عبرتى است.

و پیامبرشان به ایشان گفت نشانه [صدق و صحت‌] فرمانروایی او این است که تابوت عهد که در آن مایه آرامشی از سوی پروردگارتان و یادگاری از میراث آل موسی و آل هارون هست، و فرشتگانش حمل می‌کنند، به سوی شما می‌آید، اگر مؤمن باشید در این امر عبرتی برای شماست‌

و پيامبرشان به آنها گفت كه نشانه پادشاهى او اين است كه آن صندوق [عهد] كه در آن آرامشى از پروردگارتان و بازمانده‌اى از ميراث خاندان موسى و خاندان هارون است و فرشتگان آن را برمى‌دارند نزد شما آيد. همانا در اين براى شما نشانه‌اى است، اگر مؤمن باشيد.

و پیغمبرشان به آنان گفت: نشانه‌ی حکومت او این است که صندوق (عهد) به سوی شما خواهد آمد (همان صندوق عهدی که دلگرمی و) آرامشی از سوی پروردگارتان و یادگارهای خاندان موسی و هارون در آن است، و فرشتگان آن را حمل می‌کنند. در این کار بیگمان نشانه‌ای برای شما است (و چنین رهنمودی شما را بر آن می‌دارد که) اگر مؤمن هستید (بدو بگروید و به دنبال حق روان شوید).

و پیامبر برجسته‌شان برایشان گفت: «در حقیقت، نشانه‌ی فرماندهی او این است که آن صندوق (عهد) که در آن آرامش خاطری از جانب پروردگارتان و بازمانده‌ای است از آنچه خاندان موسی و خاندان هارون (در آن) بر جای نهادند - در حالی که فرشتگان آن را حمل می‌کنند - برایتان خواهد آمد. اگر مؤمن بوده‌اید، برایتان به‌راستی در این (رویداد) نشانه‌ای بزرگ است.»

و گفت بدیشان پیمبرشان همانا نشانی پادشاهی او آن است که بیاید شما را تابوت در آن آرامشی از پروردگار شما و بازمانده‌ای از آنچه بازگذاردند خاندان موسی و هارون که حمل کنندش فرشتگان همانا در این است نشانیی برای شما اگر هستید مؤمنان‌

And their prophet said to them, “The proof of his kingship is that the Ark will be restored to you, bringing tranquility from your Lord, and relics left by the family of Moses and the family of Aaron. It will be carried by the angels. In that is a sign for you, if you are believers.”

ترتیل:

ترجمه:

البقرة ٢٤٧	آیه ٢٤٨	البقرة ٢٤٩
سوره : سوره البقرة نزول : ١٠ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٣ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«آیَةَ»: نشانه. «مُلْک»: سلطنت. حکومت. «تَابُوتُ»: صندوق عهد. صندوق تورات. صندوقی بوده است که تورات در آن گذاشته شده بود. عَمالِقه آن را از بنی‌اسرائیل گرفته بودند، ولی بعدها مجدّدا به دستشان افتاد. گویا در آن، الواح شکسته، عصا و جامه موسی، و عمامه هارون، و چیزهای دیگری بوده است. «سَکِینَةٌ»: آرامش. گویا هنگام جنگ، موسی چنین صندوقی را در جلو لشکریان حرکت می‌داد و بدین وسیله بنی‌اسرائیل تقویت قلب پیدا می‌کردند و از میدان رزم نمی‌گریختند. «تَحْمِلُهُ الْمَلآئِکَةُ»: فرشتگان آن را برمی‌دارند. فرشتگان آن را نگهداری می‌کنند. کار پسندیده خارِق‌العاده‌ای که با دست و تصرّف انسانها انجام نگیرد، عادةً به فرشتگان نسبت داده می‌شود، همان گونه که در اینجا مذکور است.

تفسیر

---

• آيات ۲۵۲ - ۲۴۴ ، سوره بقره
• بيان اتصال و ارتباط آيات مذكوره و آهنگ كلى آنها
• وجه مقيد ساختن قتال و جهاد به قيد ((فى سبيل الله ))و اشاره به معناى قرض دادن به خدا معيار
• معناى قبض و بسط و وجه اينكه سه صفت از صفات خداوند در اين آيه آمده است
• غلط بنى اسرائيل براى حاكم كه موجب اعتراض آنها به فرماندهى طالوت شد
• عمل به مصالح و قدرت بر اجراى آن ، لوازم و شرائط زمامدار است نه شرافت دودمان و ثروتمندى
• افعال خداى سبحان حكيمانه و داراى مصلحت است و در عين حال باريتعالى محكوم و مقهور مصالح نيست
• گفتارى در معناى ((سكينت )) آرامش روانى در سايه ايمان
• اشاره به پيروى جمعى اندك و با ايمان بر لشگرى گران و بى ايمان ، درد استان طالوت و جالوت
• لشكر طالوت سه طايفه شدند
• استعاره از كنايه اى لطيف در: ((ربنا افرغ علينا صبرا))
• توضيحى درباره دفاع و فطرى بودن آن در ذيل ((لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض ))
• مسئله دفع و غلبه معنايى و عمومى است
• گفته هاى ساير مفسرين در معناى دفع در آيه شريفه
• بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته ، مربوط به قرض دادن به خدا، داستان طالوت ، مراد از سكينت ...)
• داستان جالوت و طالوت از زبان مبارك امام باقر (ع )
• برسى و توضيح بعضى جملات روايت قم
• داستان حضرت داود (ع ) و جنگ طالوت و جالوت به نقل از امام صادق (ع )
• روايتى در باره معناى سكينت
• بحث علمى و اجتماعى (بررسى سه اصل تنازع بقا، انتخاب و تبعيت محيط در طبيعت و اجتماع و نظر اسلام در اين مورد)
• اشكال به نظريه متقدمين از سوى دانشمندان متاءخر
• نظريه كلى فلسفى در باره سه اصل مذكور
• سخن بعضى از مفسرين مبنى بر اينكه آيه ((لولا دفع الله ...))و آياتى ديگر به دو اصل تنازع و انتخاب اشاره دارد
• رد آن گفته و توضيح بطلان استشهادات آن مفسر از برخى آيات قرآنى
• بررسى ادعاى ارتباط آيه ((و لولا دفع الله الناس بعظهم ببعض ...)) و دو قائده تنازع در بقا و انتخاب طبيعى
• بحثى در تاريخ و اينكه چرا قرآن به آن اهتمام ورزيده است
• دو عامل مهم همواره در فن تاريخ دخالت كرده و موجب فساد و بى اعتبارى آن گشته اند
• عوامل ديگرى كه در گذشته و در عصر حاضر موجب بدگمانى به تاريخ نقلى شده اند
• امتياز و اعتبار داستان هائى كه در قرآن آمده نسبت به عهدين و كتب تاريخ

---

• آيه ۲۴۶ ۲۵۲
• آيه و ترجمه
• تفسير :
• نكته ها
• ۱ - تابوت يا صندوق عهد چه بود؟
• ۲ - منظور از حمل كردن فرشتگان (تحمله الملائكة ) چيست ؟

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

«248» وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسى‌ وَ آلُ هارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ‌

وپيامبرشان به آنها گفت: نشانه‌ى حكومت او اين است كه تابوت (عهد) به سوى شما خواهد آمد، (همان صندوقى كه) آرامشى از پروردگارتان و يادگارى از ميراث خاندان موسى وهارون در آن است، در حالى كه فرشتگان آن را حمل مى‌كنند، همانا در اين موضوع، نشانه‌ى روشنى براى شما است، اگر ايمان داشته باشيد.

جلد 1 - صفحه 387

نکته ها

براى اينكه يهود به فرماندهى طالوت اطمينان و يقين پيدا كنند، پيامبرشان به آنها گفت:

صندوق مقدّس بنى‌اسرائيل به آنها بازگردانده مى‌شود، تا نشانه‌اى براى انتخاب طالوت از سوى خداوند باشد. مراد از تابوت همان صندوق چوبى بود كه مادر موسى، نوزاد خود را در آن گذاشت و به فرمان خدا در آب نيل انداخت و مأموران فرعون صندوق را گرفته و نوزاد را با آن به نزد فرعون بردند. آن صندوق همچنان در دربار فرعون بود.

وقتى موسى عليه السلام به پيامبرى رسيد، الواح تورات را در آن قرار داد و به هنگام رحلت نيز زره و ساير يادگارهاى خود را در آن گذاشت و به وصىّ خود «يوشع‌بن‌نون» سپرد. اين صندوق، به صورت صندوقى مقدّس كه صندوق عهد نام گرفته بود، در ميان بنى‌اسرائيل بود و آن را در جنگ‌ها پيشاپيش سپاه حمل مى‌كردند، ولى كم‌كم قداست آن شكسته و مفقود شد. اين صندوق ربوده شده را در زمان رياست طالوت، خداوند از طريق ملائك به آنان بازگرداند تا موجب آرامش و اطمينان خاطر آنان باشد. «1»

پیام ها

1- سرچشمه‌ى آرامش خداوند است، گرچه با وسائل باشد. «فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ»

2- انسان هميشه به آرامش نياز دارد، به خصوص در آستانه رفتن به ميدان جهاد.

«فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ» «2»

3- رهبر الهى، نشانه‌ى الهى لازم دارد. چون طالوت انتخاب شده از جانب خداوند بود، لازم بود نشانه‌اى الهى او را تأئيد كند. «تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ»

4- اگر صندوقى كه با بدن موسى و الواح تورات تماس داشته، مقدّس و آرام بخش است، پس مقدّس شمردن صندوقى كه بر روى قبر اولياى الهى است، خلاف قرآن نيست. زيرا در همه آن صندوق‌هايى كه در مشاهد مشرّفه است،

---

«1». در تورات، سفر خروج، فصل 37، درباره اين صندوق مطالبى آمده است.

«2». كلمه‌ «سَكِينَةٌ» دراين آيه با توجّه به آيات قبل كه بنى‌اسرائيل عازم ميدان جهاد ودفاع بودند، نشانه‌ى اهميّت و لزوم آرامش فكرى در جبهه است.

جلد 1 - صفحه 388

«بقيّة ممّا ترك آل‌محمّد صلى الله عليه و آله» قرار دارد. «بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسى‌ وَ آلُ هارُونَ»

5- حفظ آثار انبيا، ارزش داشته ومايه‌ى آرامش خاطر وتبرّك است. «بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسى‌ وَ آلُ هارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (248)

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 441

چون بنى اسرائيل كلام اشموئيل را شنيدند، ثانيا گفتند: ما را بر اصطفاى طالوت علامتى بايد تا مطيع او شويم؛ حق تعالى علامت را بيان فرمود:

وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ‌: و گفت پيغمبر ايشان، إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ‌: بدرستى كه نشانه و علامت پادشاهى طالوت، أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ‌: آنست كه بيايد شما را تابوت.

على بن ابراهيم قمى رضوان اللّه عليه در ذيل حديث سابق از حضرت باقر عليه السلام فرمايد: تابوتى بود كه نازل فرمود خدا براى حضرت موسى عليه السلام، و مادرش او را در آن گذارده به دريا انداخت و بنى اسرائيل به آن تبرك مى‌جستند. نزديك وفات، حضرت الواح و زره خود و آنچه از آيات نبوت نزد او بود در آن گذارده نزد وصى خود يوشع عليه السلام به امانت سپرد. و در ميان ايشان بود تا آنكه استخفاف نمودند به مرتبه‌اى كه بازيچه اطفال واقع شد. بنى اسرائيل تا مادامى كه تابوت ميان آنها بود به عزت و شرافت زندگى مى‌كردند و چون افعال ناشايسته از آنها صادر و استخفاف به تابوت نمودند، خداى تعالى آن را مرتفع فرمود. «1» در قضيه درخواست علامت براى طالوت نازل فرمود: فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ‌: در آن تابوت است سكونت و امن و اطمينان و آرامشى است از جانب پروردگار. وَ بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ‌: و در آن تابوت است باقيمانده از آنچه گذاشته‌اند آن را، آلُ مُوسى‌ وَ آلُ هارُونَ‌: آل موسى و آل هارون. ذكر آن جهت تفخيم و تعظيم شأن حضرت موسى و هارون عليهما السلام است، و مراد نفس حضرت موسى و هارون مى‌باشد. يا مراد انبياى بنى اسرائيل هستند، زيرا آنها عمّ حضرت موسى عليه السلام بودند، و آنچه از ايشان در تابوت مانده بود: نعلين، عصا، لباس موسى عليه السلام و عمامه هارون، پاره ترنجبين كه در تيه نازل شد، ريزه‌هاى الواح. تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ:

---

«1» تفسير على بن ابراهيم قمى، صفحه 81.

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 442

برمى‌دارند آن تابوت را ملائكه و نزد شما مى‌آورند. إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لَكُمْ‌: بدرستى كه در رسيدن تابوت به شما هر آينه حجتى و علامتى است شما را بر صدق گفتار پيغمبرتان در پادشاهى طالوت. إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ‌:

اگر هستيد ايمان آورندگان به خدا و پيغمبر و قيامت.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسى‌ وَ آلُ هارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (248)

ترجمه‌

و گفت مر ايشانرا پيغمبرشان همانا نشانه پادشاهى او آنست كه بيايد شما را تابوت كه در آنست آرامش از پروردگارتان و باقى مانده از آنچه گذاردند آل موسى و آل هارون برميدارند آنرا ملائكه همانا در اين هر آينه نشانه‌ئى است مر شما را اگر باشيد گروندگان.

تفسير

در ذيل حديث شريف كه در آيه سابقه از امام باقر (ع) نقل شد آنحضرت مى‌فرمايد كه اين تابوت همان تابوتى بود كه حضرت موسى را مادرش در آن نهاد و بدريا افكند و بنى اسرائيل به او تبرك ميجستند چون حضرت موسى ايام وفاتش در رسيد الواح تورية و زره خود و آنچه را از آيات نبوت با خود داشت در آن گذارد و بيوشع كه وصى او بود بوديعت سپرد و آن تابوت در ميان بنى اسرائيل بود تا آنكه مورد اهانت بنى اسرائيل و ملعبه اطفال آنها گشت و تا آن تابوت در ميان بنى- اسرائيل بود عزت و شرف داشتند و چون پيرامون معصيت شدند و بتابوت اهانت نمودند خداوند آنرا از ميانشان برداشت و بعد از آنكه از پيغمبرشان طلب نمودند كه پادشاهى براى آنها معين فرمايد و خداوند طالوت را بپادشاهى براى ايشان بعث فرمود تابوت را هم بآنها مسترد داشت چنانچه در اين آيه ذكر فرموده است و مراد از بقيه كه ذكر شده است ذريه انبيا است و اين تفسير را از براى بقيه مذكوره در اين آيه شريفه عياشى نيز از امام صادق (ع) نقل نموده است و شايد مراد مواريث انبياء عليهم السلام باشد مانند عصا و نعلين حضرت موسى و عمامه هارون و امثال اين اشياء نفيسه كه مورد اهميت ايشان بوده و به اوصياء خودشان مى‌سپردند و در كافى و عياشى از حضرت باقر (ع) نقل نموده پاره‌هاى شكسته الواح بود كه در آن علم و حكمت بود و عياشى از حضرت رضا (ع) نقل نموده كه در تابوت الواح موسى (ع) بود كه شكسته شده بود و طشتى كه دل پيغمبران را در آن شست و شو ميدادند و قمى از آنحضرت نقل نموده كه سكينه نسيم بهشتى بود كه داراى وجهى بود مانند وجه انسان و چون تابوت را ميان مسلمانان و كفار ميگذاردند هر كس بر تابوت مقدم ميشد بايد برنگردد

---

جلد 1 صفحه 313

تا بر دشمن غلبه نمايد يا كشته شود و هر كس برميگشت كافر شده بود و امام او را مى كشت و در معانى از امام كاظم (ع) نقل نموده كه پرسيدند از ميزان مساحت تابوت فرمود سه ذراع در دو ذراع بود پرسيدند در او چه بود فرمود عصاى موسى و سكينه پرسيدند سكينه چه بود فرمود روح خدا كه سخن ميگفت با آنها وقتى در امرى اختلاف مينمودند و خبر ميداد از آنچه ميخواستند و در مجمع بودن سكينه نسيم خوش بهشتى را از امير المؤمنين و بودن بقيه عصاى موسى و پاره‌هاى الواح را از امام باقر (ع) نقل نموده است و در برهان از آنحضرت نقل نموده كه ملائكه بصورت بقره حمل مينمودند تابوت را و از حضرت رضا (ع) نقل نموده كه سكينه نسيم بهشتى و بوى خوشى بود كه بر حضرت ابراهيم نازل شد در وقت بناء كعبه و در اطراف بنا گردش ميكرد تا زمانى كه آنحضرت كار ميكرد و تابوت در بنى اسرائيل دست بدست ميگشت و از اصحاب سؤال فرمود كه تابوت شما چيست عرض كردند سلاح است تصديق فرمود و در مجمع از حضرت صادق (ع) روايت نموده است كه تابوت در دست دشمنان بنى اسرائيل كه عمالقه بودند افتاد بعد از آنكه از حدود الهى تجاوز نمودند و بدعت در دين گذاردند و مغلوب شدند بخواست الهى و ثانيا بايشان عودت داده شد بحكم خداوند و در كافى از آنحضرت نقل نموده است كه مثل سلاح در ميان ما مثل تابوت است در بنى اسرائيل در ميان آنها هر خانواده كه تابوت نزد آنها بود پيغمبرى از آن ايشان بود و در ميان ما هر خانواده كه سلاح در نزد آنها باشد آنكس كه سلاح در نزد او است امام است و در روايت ديگرى است كه در بنى اسرائيل هر جا تابوت بود آنجا پادشاهى بود و در ما هر جا سلاح باشد آنجا علم است تحقيق جامع بنظر حقير تابوت صندوقى است كه خداوند امنيت را در آن مقدر فرموده بوده است لهذا مادر حضرت موسى آنحضرت را در آن گذارد و بدريا افكند و آن در نزد حضرت موسى بود و آنحضرت اشياء نفيسه نبوت را از قبيل عصا و نعلين و زره و پاره‌هاى الواح تورية و طشت تطهير قلوب انبياء را در آن حفظ ميفرمود و البته چنين صندوقى متبرك و مورد عنايت غيبيه الهيه و اطمينان قلوب اهل ايمان است و موجب ظفر و نصرت بر اعدا خواهد بود و بايد مسلمانان با اتكال بيمن او جنگ كنند و پشت بآن نكنند تا خداوند بايشان ظفر عنايت فرمايد بنابر اين مناسب است در جنگها مانند قرآنيكه‌

---

جلد 1 صفحه 314

در عرابه ميگذاردند و براى امير تيمور گوركانى در طليعه لشگر ميكشيدند براى بنى اسرائيل كشيده شود و نسيم بهشتى كه بوى خوش فتح و ظفر است از آن بمشام جان برسد و چون مشتمل بر الواح تورية كه مشتمل بر علم و حكمت است بوده است بايد حل اختلافات و اخبار از مغيبات بتوسط آن صورت پذير گردد و بهمين مناسبت از آن بذريات يعنى مواريث و نتائج و مواليد روحيه انبياء تعبير شده است و گاهى آنرا روح متكلم الهى خوانده‌اند و البته بايد چنين صندوقى محترم باشد و اگر باو اهانت نمايند و تغيير دهند احكام مودعه در آنرا بايد مورد غضب الهى شوند و از دست آنها گرفته شود و لابد بايد چنين صندوقى در نزد نبى يا وصى وقت باشد كه علامت ظاهرى مقام او باشد چنانچه سلاح و نفائس ملكى و ملكوتى پيغمبر (ص) در نزد امير المؤمنين و ائمه معصومين عليهم السلام بود و گاه گاهى اظهار ميفرمودند و استدلال بامامت براى عامه مينمودند و از اين باب است اظهارات امام مظلوم در روز عاشورا و اتمام حجت بر آن قوم جفاكار نهايت آنكه چون در بنى اسرائيل گاهى سلطنت از نبوت تفكيك ميشد هرگاه صندوق نزد پادشاه بود معلوم ميشد سلطنت او بحق و منصوب از طرف خدا و پيغمبر است و در اين امت چون امامت و امارت توأم است هر جا سلاح است علم هم آنجا است چنانچه از كلام امام صادق (ع) استفاده ميشود و از كافى نقل شد خواسته‌اند بفرمايند اگر سلطنت ظاهريه در اين امت بحق بود بايد سلاح در نزد سلطان وقت باشد و چون نيست و در نزد ما است معلوم ميشود باطل است و ما بر حقيم و دلالت دارد بر اين امر ذيل آيه شريفه كه خداوند ميفرمايد بدرستيكه در اين بودن تابوت علامت سلطنت حقه طالوت علامتى است براى حقيت دين شما و امتياز امام از غير آن اگر داراى ايمان باشيد چنانچه علامت بود براى سلطنت حقه در ميان بنى اسرائيل بنا بر آنكه اين جمله خطاب الهى باشد باين امت نه متمم كلام پيغمبر بنى اسرائيل چنانچه فيض ره احتمال داده است چون حمل كلام بر تأسيس اولى از تأكيد است و در صورتى كه مقول قول پيغمبر بنى اسرائيل باشد بايد حمل بر تأكيد شود و در هر حال دلالت آيه شريفه بر آنكه سلطنت حقه هم بايد منصوب و ممضى از طرف خداوند باشد واضح است لذا براى آن علامت حقيت وضع نموده‌اند بنابر اين شبهه كه عرفا اهل سنت در غاصبيت خلفا نموده‌اند كه‌

---

جلد 1 صفحه 315

سلطنت منصب الهى نيست و از شأن امام خارج است لذا براى امير المؤمنين (ع) قائل به مقام امامت و وصايت و ولايت شده‌اند و براى خلفا قائل بمقام سلطنت حقه ظاهريه بكلى بيوجه و داراى صورتى عوام فريب و سيرتى قابل تكذيب و تعييب است بلكه سلطنت هم شأن امام است يا كسيكه منصوب از قبل امام باشد چگونه ممكن است عقلا امام و ولى و وصى موجود باشد و زمام مهام امور ملك و مملكت بدست اشخاص ناقابل باشد كه بر اعراض و نفوس مسلمانان مسلط شوند و ردع و امضاى امام مدخليتى در بطلان و حقيت سلطنت آنها نداشته باشد پناه ميبريم بخداوند از شبهات شيطانيه كه چه اشخاصى را بچه وساوسى گمراه ميكند و از بيانات سابقه معلوم شد كه ذكر آل در آيه شريفه مقحم نيست چنانچه در منهج احتمال داده شده است چون مراد مواريث خانوادگى انبياء است و اللّه اعلم.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ قال‌َ لَهُم‌ نَبِيُّهُم‌ إِن‌َّ آيَةَ مُلكِه‌ِ أَن‌ يَأتِيَكُم‌ُ التّابُوت‌ُ فِيه‌ِ سَكِينَةٌ مِن‌ رَبِّكُم‌ وَ بَقِيَّةٌ مِمّا تَرَك‌َ آل‌ُ مُوسي‌ وَ آل‌ُ هارُون‌َ تَحمِلُه‌ُ المَلائِكَةُ إِن‌َّ فِي‌ ذلِك‌َ لَآيَةً لَكُم‌ إِن‌ كُنتُم‌ مُؤمِنِين‌َ (248)

(و پيغمبرشان‌ بايشان‌ ‌گفت‌ بدرستي‌ ‌که‌ نشانه‌ پادشاهي‌ ‌او‌ اينست‌ ‌که‌ مي‌آيد ‌شما‌ ‌را‌ تابوت‌ ‌در‌ حالي‌ ‌که‌ ‌در‌ ‌او‌ آرامشي‌ ‌است‌ ‌از‌ جانب‌ پروردگارتان‌، و بقيه ‌از‌ آنچه‌ آل‌ موسي‌ و آل‌ هارون‌ واگذاردند، و حال‌ آنكه‌ ملائكه‌ ‌آن‌ ‌را‌ حمل‌ ميكنند بدرستي‌ ‌که‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ امر نشانه ‌براي‌ شماست‌ ‌اگر‌ مؤمن‌ باشيد) وَ قال‌َ لَهُم‌ نَبِيُّهُم‌ إِن‌َّ آيَةَ مُلكِه‌ِ مستفاد ‌از‌ ‌آيه‌ قبل‌ و ‌اينکه‌ ‌آيه‌ ميشود بني‌ اسرائيل‌ قبول‌ نكردند ‌که‌ پادشاهي‌ طالوت‌ ‌از‌ جانب‌ پروردگار ‌باشد‌ و گويا مطالبه‌ دليل‌ نمودند، لذا پيغمبرشان‌ فرمود نشانه‌ پادشاهي‌ ‌او‌ و دليل‌ اينكه‌ طالوت‌ ‌از‌ جانب‌ پروردگار ملك‌ باو عطا ‌شده‌ ‌اينکه‌ نشانه‌ ‌است‌.

جلد 2 - صفحه 507

أَن‌ يَأتِيَكُم‌ُ التّابُوت‌ُ ‌که‌ ميآيد ‌شما‌ ‌را‌ تابوت‌، و تابوت‌ صندوقي‌ بوده‌ ‌که‌ ودايع‌ انبياء ‌در‌ ‌آن‌ بوده‌ و آنچه‌ ‌در‌ اخبار ذكر فرموده‌اند مثل‌ خبري‌ ‌که‌ ‌از‌ حضرت‌ كاظم‌ ‌عليه‌ السّلام‌ روايت‌ ‌شده‌ ‌که‌ عصاي‌ موسي‌ ‌در‌ ‌آن‌ ‌بود‌ و ‌ يا ‌ خبري‌ ‌که‌ ‌از‌ حضرت‌ باقر ‌عليه‌ السّلام‌ روايت‌ ‌شده‌ ‌که‌ شكسته‌هاي‌ الواح‌ تورات‌ ‌در‌ ‌آن‌ بوده‌ و نحو اينها، منافات‌ ‌با‌ عموم‌ ودايع‌ ندارد ‌از‌ ‌آن‌ طرف‌ ‌هم‌ دليلي‌ نداريم‌ ‌که‌ بگوئيم‌ جميع‌ ودايع‌ انبياء ‌در‌ ‌آن‌ بوده‌ بلكه‌ آنچه‌ مستفاد ‌از‌ اخبار ‌است‌ پاره ‌از‌ ودايع‌ انبياء ‌در‌ ‌آن‌ بوده‌ ‌است‌ و ‌از‌ جمله‌ «يأتيكم‌» استفاده‌ ميشود ‌که‌ تابوت‌ ‌در‌ نزد بني‌ اسرائيل‌ نبوده‌ ‌که‌ خبر ميدهد ‌که‌ نزد ‌شما‌ ميآيد ‌با‌ اينكه‌ ‌از‌ ودايع‌ بوده‌ و بايد ‌در‌ نزد ‌آنها‌ ‌باشد‌ ولي‌ چون‌ بني‌ اسرائيل‌ شرارت‌ ورزيدند و بشرك‌ و بت‌ پرستي‌ گرائيدند و بتابوت‌ و ساير مقدسات‌ ديني‌ استخفاف‌ نمودند خداوند عمالقه‌ ‌را‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ مسلّط نموده‌ بسياري‌ ‌از‌ ‌آنها‌ ‌را‌ كشتند و اموال‌ ‌آنها‌ ‌را‌ غارت‌ نموده‌ و ‌من‌ جمله‌ تابوت‌ ‌را‌ ‌هم‌ بردند و هنگامي‌ ‌که‌ طالوت‌ بپادشاهي‌ منصوب‌ شد ‌براي‌ اثبات‌ سلطنت‌ ‌او‌ ملائكه‌ مأمور شدند ‌که‌ ‌آن‌ تابوت‌ ‌را‌ نزد بني‌ اسرائيل‌ بياورند و ‌اينکه‌ معجزه ‌از‌ جانب‌ ‌آن‌ پيغمبر ‌بود‌ ‌براي‌ اثبات‌ اينكه‌ طالوت‌ منصوب‌ ‌از‌ جانب‌ پروردگار ‌است‌ چنانچه‌ ‌اينکه‌ معني‌ مستفاد ‌از‌ اخبار مرويه‌ ‌از‌ كافي‌ و مجمع‌ و غيره‌ ‌است‌.

فِيه‌ِ سَكِينَةٌ مِن‌ رَبِّكُم‌ سكينه‌ اسم‌ مصدر ‌از‌ سكون‌ ‌است‌ مانند بقيه‌ و قضيه‌ و عزيمة و نحو اينها ‌يعني‌ ‌در‌ تابوت‌ چيزي‌ ‌است‌ ‌که‌ موجب‌ سكونت‌ نفس‌ و قوت‌ قلب‌ و ثبات‌ قدم‌ و غلبه‌ ‌بر‌ اعداء دين‌ ميشود مانند قرآن‌ و حرزهاي‌ مأثوره‌ ‌که‌ نزد مؤمن‌ باعث‌ حفظ ‌او‌ و قوه‌ قلب‌ و ثبات‌ قدم‌ ‌او‌ ميگردد.

وَ بَقِيَّةٌ مِمّا تَرَك‌َ آل‌ُ مُوسي‌ وَ آل‌ُ هارُون‌َ تعبير ببقيه‌ دليل‌ ‌بر‌ اينست‌ ‌که‌ تمام‌ ‌ما ترك‌ آل‌ موسي‌ و آل‌ هارون‌ نبوده‌ بلكه‌ بسياري‌ ‌از‌ ‌آنها‌ مفقود ‌شده‌ و ‌از‌ ‌بين‌ رفته‌ بوده‌ مانند الواح‌ تورات‌ و ساير كتب‌ انبياء چنانچه‌ مكرر ‌اينکه‌ مطلب‌ ‌را‌ تذكر داده‌ايم‌

جلد 2 - صفحه 508

بلكه‌ طبق‌ اخبار بعضي‌ شكسته‌هاي‌ الواح‌ تورات‌ و عصاي‌ موسي‌ و درع‌ موسي‌ و امثال‌ اينها ‌در‌ ‌آن‌ بوده‌ و ممكن‌ ‌است‌ مراد ‌از‌ بقيه‌ بقيه‌ ‌از‌ علم‌ ‌باشد‌.

تَحمِلُه‌ُ المَلائِكَةُ ملائكه‌ ‌آن‌ تابوت‌ ‌را‌ حمل‌ ميكنند و ‌اينکه‌ ‌خود‌ معجزه‌ ديگري‌ ‌بر‌ اثبات‌ حقانيت‌ طالوت‌ بوده‌.

إِن‌َّ فِي‌ ذلِك‌َ لَآيَةً لَكُم‌ إِن‌ كُنتُم‌ مُؤمِنِين‌َ تعبير بآيه‌ ‌با‌ اينكه‌ آيات‌ و نشانه‌هاي‌ متعددي‌ بوده‌ ‌است‌ ‌از‌ جهت‌ مجموع‌ ‌من‌ حيث‌ المجموع‌ ‌است‌ چنانچه‌ قرآن‌ يك‌ آيت‌ ‌است‌ و ‌هر‌ سوره‌ و آية ‌او‌ نيز آيت‌ و معجزه‌ مستقله‌ ‌است‌ ‌يعني‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ نشانه‌هايي‌ ‌براي‌ پادشاهي‌ طالوت‌ قرار داديم‌ دليلي‌ ‌است‌ ‌بر‌ اينكه‌ ‌او‌ ‌از‌ جانب‌ ‌خدا‌ منصوب‌ ‌است‌ ‌اگر‌ ‌شما‌ اهل‌ ايمان‌ باشيد چه‌ ‌غير‌ مؤمن‌ و كسي‌ ‌که‌ قابل‌ هدايت‌ نباشد ‌اگر‌ هزار معجزه‌ ‌براي‌ ‌او‌ اقامه‌ شود باز راه‌ انكار ‌را‌ پيش‌ ميگيرد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 248)- این آیه نشان می‌دهد که گویا بنی اسرائیل هنوز به مأموریت طالوت از سوی خداوند حتی با تصریح پیامبرشان اشموئیل، اطمینان پیدا نکرده بودند و از او خواهان نشانه و دلیل شدند، «پیامبر آنها به آنها گفت: نشانه حکومت او این است که صندوق عهد به سوی شما خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان برای شما است، همان صندوقی که یادگارهای خاندان موسی و هارون در آن است، در حالی که فرشتگان آن را حمل می‌کنند، در این موضوع، نشانه روشنی برای شما است، اگر ایمان داشته باشید» (وَ قالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ آیَةَ مُلْکِهِ أَنْ یَأْتِیَکُمُ التَّابُوتُ فِیهِ سَکِینَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ بَقِیَّةٌ مِمَّا تَرَکَ آلُ مُوسی وَ آلُ هارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِکَةُ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - اختصاص نبوّت برخى از انبیا به جامعه اى خاص (قال لهم نبیّهم)

۲ - عدم اطمینان بنى اسرائیل به مأموریت طالوت از جانب خداوند و درخواست نشانه و دلیلى از پیامبرشان بر زمامدارى وى (قد بعث لکم طالوت ... انّ ایة ملکه ان یاتیکم) جمله «ان ایة ... » مى نمایاند که آنان براى حقانیّت زمامدارى طالوت، درخواست نشانه و معجزه کرده بودند ; و نشانه خواستن، حاکى از تردید ایشان است.

۳ - بازگشت صندوق (تابوت) به سوى بنى اسرائیل، نشانه زمامدارى طالوت (انّ ایة ملکه ان یاتیکم التابوت) الف و لام در «التابوت» براى عهد ذهنى است و بیانگر این معنا که آن صندوق زمانى نزد بنى اسرائیل بوده است. جمله «و فیه ... بقیة مما ترک ال موسى» مؤیّد این معناست ; لذا «اتیان» به بازگشتن معنا شد.

۴ - صندوق معهود، مایه تسکین خاطر بنى اسرائیل از سوى پروردگار (ان یاتیکم التابوت فیه سکینة من ربّکم)

۵ - صندوق بازگشته به سوى بنى اسرائیل، صندوقى معهود، میراث و یادگارى از خاندان موسى و هارون (فیه سکینة من ربّکم مما ترک ال موسى و ال هرون)

۶ - فرشتگان، حاملانِ صندوق عهد به سوى بنى اسرائیل (ان یأتیکم التابوت ... تحمله الملئکة)

۷ - اخبار غیبى پیامبر بنى اسرائیل، به بازگشت صندوق عهد به سوى آنان (و قال لهم نبیّهم انّ ایة ملکه ان یاتیکم التّابوت)

۸ - پروردگار، منشأ آرامش دلها (سکینة من ربّکم)

۹ - فرستادن آرامش خاطر به سوى بنى اسرائیل از جانب خداوند، به منظور استقامت و کاستن دلهره و اضطراب آنان در پیکار با دشمنان (ابعث لنا ملکاً نقاتل ... ان یاتیکم التّابوت فیه سکینة) مراد از «سکینة» به مناسبت آیات قبل که درباره جهاد و نبرد با دشمنان بود، یا خصوص آرامش و رفع نگرانى و دلهره در رویارویى با متجاوزان است و یا مصداق بارز و مورد نظر از آرامش.

۱۰ - آرامش خاطر، موجب استقامت آدمى در مشکلات و درگیریها (ان یاتیکم التّابوت فیه سکینة)

۱۱ - صندوق معهود، یادآور و موجب برانگیختن بنى اسرائیل به پیروى از آیین موسى (پیکار در راه خدا و رهایى از اسارت متجاوزان)* (و بقیة ممّا ترک ال موسى و ال هرون) ذکر جمله «بقیّة ممّا ترک ... » شاید از این جهت باشد که به بنى اسرائیل خاطرنشان سازد که پیوند مذهبى خود را با موسى (ع) قطع ننمایند.

۱۲ - صندوق معهود داراى آثار ویژه و مورد توجّه و عنایت بنى اسرائیل (ان یأتیکم التابوت فیه سکینة من ربّکم و بقیّة ممّا ترک ال موسى و ال هرون)

۱۳ - ارجمندى حفظ حرمت و نگهدارى بقایایى از آثار انبیا (و بقّة ممّا ترک ال موسى و ال هرون) نگهدارى آثارى از موسى (ع) و هارون و خاندان ایشان از سوى خداوند، حاکى از ارزش و ارجمندى حفاظت از آثار پیامبران است.

۱۴ - مؤمنان بنى اسرائیل (اهل پذیرش حق)، پذیراى صندوق معهود، به عنوان نشانه اى بر حقانیّت طالوت در زمامدارى (انّ فى ذلک لایة لکم ان کنتم مؤمنین) «ایمان» در آیه شریفه به معناى ایمان به خداوند و رسول و در مقابل کفر نیست; چون مخاطبین آیه از اهل ایمانند; بلکه به معناى لغوى آن است; یعنى آنانکه اهل باور و پذیراى حق هستند، مقابل کسانى که روحى لجوج و قلبى پیوسته ناباور دارند.

۱۵ - ایمان (باور)، زمینه ساز پذیرش معجزات الهى و بهره مندى از آن (انّ فى ذلک لایة لکم ان کنتم مؤمنین)

۱۶ - وجود افراد غیر مؤمن (لجوج و ناباور)، در میان بنى اسرائیل، على رغم وجود نشانه روشن الهى بر زمامدارى طالوت (انّ فى ذلک لایة لکم ان کنتم مؤمنین) تعبیر «ان کنتم مؤمنین» اشاره است به اینکه افرادى غیرمؤمن (ناباوران) در میان بنى اسرائیل وجود داشته اند.

روایات و احادیث

۱۷ - در صندوق معهود، نشانه حاکمیت طالوت و شکسته هاى الواح حضرت موسى بود که بر آن علوم آسمانى نگاشته شده بود. (ان یاتیکم التابوت) امام باقر (ع) درباره آیه «ان یاتیکم التابوت ... » فرمود: رضاض الالواح فیها العلم و الحکمة، العلم جاء من السماء فکتب فى الالواح و جعل فى التابوت.

موضوعات مرتبط

• آثار باستانى: ۱۳
• آل موسى (ع): ۵
• آل هارون (ع): میراث آل هارون (ع) ۵
• اسارت: نجات از اسارت ۱۱
• استقامت: عوامل استقامت ۹، ۱۰
• اطمینان: آثار اطمینان ۹، ۱۰ ; عوامل اطمینان ۴، ۸
• امداد: امداد غیبى ۹
• انبیا: انبیاى منطقه اى ۱ ; حفظ آثار انبیا ۱۳ ; علم غیب انبیا ۷
• انگیزش: عوامل انگیزش ۱۱
• ایمان: آثار ایمان ۱۵
• بنىاسرائیل: انبیاى بنىاسرائیل ۷ ; بنىاسرائیل و کتمان حق ۱۶ ; تابوت بنىاسرائیل ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۷ ; تاریخ بنىاسرائیل ۲، ۳، ۵، ۶، ۷، ۹، ۱۱، ۱۲، ۱۷ ; لجاجت بنىاسرائیل ۱۶ ; مؤمنان بنىاسرائیل ۱۴
• ترس: مبارزه با ترس ۹
• حق پذیرى: زمینه حق پذیرى ۱۵
• رشد: زمینه رشد ۱۵
• سختى: استقامت در سختى ۱۰ ; راه تسهیل سختى ۱۰
• جنگ: عوامل پیروزى در جنگ ۹
• جهاد: جهاد در راه خدا ۱۱
• طالوت: برگزیدگى طالوت ۲ ; رهبرى طالوت ۳، ۱۴، ۱۶، ۱۷
• معجزه: پذیرش معجزه ۱۵
• ملائکه: نقش ملائکه ۶
• موسى(ع): الواح موسى(ع) ۱۷ ; دین موسى(ع) ۱۱