التكاثر ٦: تفاوت میان نسخه‌ها
(Edited by QRobot) |
(←تفسیر) |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{قاب | متن = '''[[شامل این کلمه::لَتَرَوُن|لَتَرَوُنَ]] [[کلمه غیر ربط::لَتَرَوُن| ]] [[شامل این ریشه::رئى| ]][[ریشه غیر ربط::رئى| ]][[شامل این ریشه::ل| ]][[ریشه غیر ربط::ل| ]][[شامل این ریشه::نن| ]][[ریشه غیر ربط::نن| ]][[شامل این کلمه::الْجَحِيم|الْجَحِيمَ]] [[کلمه غیر ربط::الْجَحِيم| ]] [[شامل این ریشه::جحم| ]][[ریشه غیر ربط::جحم| ]]'''}} | {{قاب | متن = '''[[شامل این کلمه::لَتَرَوُن|لَتَرَوُنَ]] [[کلمه غیر ربط::لَتَرَوُن| ]] [[شامل این ریشه::رئى| ]][[ریشه غیر ربط::رئى| ]][[شامل این ریشه::ل| ]][[ریشه غیر ربط::ل| ]][[شامل این ریشه::نن| ]][[ریشه غیر ربط::نن| ]][[شامل این کلمه::الْجَحِيم|الْجَحِيمَ]] [[کلمه غیر ربط::الْجَحِيم| ]] [[شامل این ریشه::جحم| ]][[ریشه غیر ربط::جحم| ]]'''}} | ||
{| class="ayeh-table mw-collapsible mw-collapsed" | |||
!کپی متن آیه | |||
|- | |||
|لَتَرَوُنَ الْجَحِيمَ | |||
|} | |||
'''ترجمه ''' | '''ترجمه ''' | ||
<tabber> | <tabber> | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۸: | ||
|-|صادقی تهرانی=بی‌گمان دوزخ را بی‌امان می‌بینید. | |-|صادقی تهرانی=بی‌گمان دوزخ را بی‌امان می‌بینید. | ||
|-|معزی=هر آینه ببینید البته دوزخ را | |-|معزی=هر آینه ببینید البته دوزخ را | ||
|-|</tabber>< | |-|english=<div id="qenag">You would see the Inferno.</div> | ||
{{آيه | سوره = سوره التكاثر | نزول = | |-|</tabber> | ||
<div class="audiotable"> | |||
<div id="quran_sound">ترتیل: <sound src="http://dl.bitan.ir/quran/parhizgar/102006.mp3"></sound></div> | |||
<div id="trans_sound">ترجمه: <sound src="http://dl.bitan.ir/quran/makarem/102006.mp3"></sound></div> | |||
</div> | |||
{{آيه | سوره = سوره التكاثر | نزول = [[نازل شده در سال::3|٣ بعثت]] | نام = [[شماره آیه در سوره::6|٦]] | قبلی = التكاثر ٥ | بعدی = التكاثر ٧ | کلمه = [[تعداد کلمات::2|٢]] | حرف = }} | |||
===معنی کلمات و عبارات=== | ===معنی کلمات و عبارات=== | ||
«لَتَرَوُنَّ»: قطعاً و حتماً خواهید دید. مراد آشکار شدن دوزخ است (نگا: شعراء / ، نازعات / ). | «لَتَرَوُنَّ»: قطعاً و حتماً خواهید دید. مراد آشکار شدن دوزخ است (نگا: شعراء / ، نازعات / ). | ||
| خط ۲۲: | خط ۳۰: | ||
__TOC__ | __TOC__ | ||
== نزول == | |||
«شیخ طوسى» گویند: این سوره درباره دو طائفه از قریش بنام بنوسهم و بنو عبدمناف نازل شده که تفاخر می‌نمودند تا این که به یادآورى مرده ها و شمارش آنها از لحاظ کثرت پرداختند.<ref> طبرى صاحب جامع البیان از على علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: ما درباره عذاب قبر در شک و تردید بودیم تا این که این سوره نازل گردید و ابن ابى حاتم در تفسیر خود از ابن بریدة نقل کند که این سوره درباره دو قبیله بنام بنى‌حارثة و بنى‌الحرث که از انصار بودند، نازل شد که یکى از آنها مى گفت در میان شما مانند فلان و فلان وجود دارد و دیگرى از آنها به زنده ها فخر مى کرد سپس گفته بودند به طرف گورستان باید رفت و مرده هاى خود را باید شمرد و بعد این سوره نازل گردید».</ref><ref> صاحب مجمع البیان گوید: این سوره درباره یهودیان نازل شده که مى گفتند: ما داراى عده زیادترى از طائفه بنى‌فلان و بنى‌فلان هستیم و همین افتخار بیهوده آنها را به غفلت و لهو واداشته تا این که همه به گمراهى مردند چنان که قتادة گوید، ابوبریدة گوید: درباره عده اى از انصار که چنین تفاخرى مى کردند، نازل گردیده است.</ref> | |||
== تفسیر == | == تفسیر == | ||
<tabber> | <tabber> | ||
المیزان= | المیزان= | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link415 | آيات ۱ - | {{ نمایش فشرده تفسیر| | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link416 | توضيح مفردات و مفاد آيات : | *[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link415 | آيات ۱ - ۸ سوره تكاثر]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link417 | تخطئه و تهديد متكاثران | *[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link416 | توضيح مفردات و مفاد آيات: «ألهاكم التكاثر حتى زرتم المقابر...»]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link418 | توضيحى درباره | *[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link417 | تخطئه و تهديد متكاثران]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link419 | چند روايت درباره | *[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link418 | توضيحى درباره «نعمت» و استفاده از آن در راه اطاعت و سؤال از آن در قيامت]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link420 | | *[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link419 | چند روايت درباره شأن نزول سوره تكاثر]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link421 | | *[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link420 | مراد از «نعيم» كه در قیامت از آن سؤال مى شود]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۴۴#link421 | رابطه بين نعمت ها و هدايت دينى]] | |||
}} | |||
|-|نمونه= | |-|نمونه= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:نمونه جلد۲۷_بخش۱۳#link123 | آيه و ترجمه]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۲۷_بخش۱۳#link123 | آيه و ترجمه]] | ||
*[[تفسیر:نمونه جلد۲۷_بخش۱۳#link124 | شاءن نزول :]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۲۷_بخش۱۳#link124 | شاءن نزول :]] | ||
| خط ۴۳: | خط ۵۸: | ||
*[[تفسیر:نمونه جلد۲۷_بخش۱۳#link129 | ۳ - همگى دوزخ را مشاهده مى كنند!]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۲۷_بخش۱۳#link129 | ۳ - همگى دوزخ را مشاهده مى كنند!]] | ||
*[[تفسیر:نمونه جلد۲۷_بخش۱۳#link130 | ۴ - در قيامت از چه نعمتهائى سؤ ال مى شود؟]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۲۷_بخش۱۳#link130 | ۴ - در قيامت از چه نعمتهائى سؤ ال مى شود؟]] | ||
}} | |||
|-| تفسیر نور= | |||
===تفسیر نور (محسن قرائتی)=== | |||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ «1» حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ «2» كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ «3» ثُمَّ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ «4» كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ «5» لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ «6» ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقِينِ «7» ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ «8» | |||
«1» فزون طلبى (و تفاخر) شما را سرگرم كرد. «2» تا آنجا كه به زيارت مقبره‌ها رفتيد. «3» چنين نيست (كه مى‌پنداريد) به زودى خواهيد فهميد. | |||
«4» باز چنين نيست (كه مى‌پنداريد)، در آينده خواهيد دانست. «5» چنين نيست (كه مى‌پنداريد)، اگر شما (به آخرت) علم يقينى داشتيد. «6» قطعاً دوزخ را مى‌ديديد. «7» سپس آن را با عين اليقين مى‌ديديد. «8» سپس در آن روز از نعمت‌ها سؤال خواهيد شد. | |||
===نکته ها=== | |||
«تكاثر» از «كثرت» به معناى فزون‌طلبى و فخرفروشى به ديگران به واسطه كثرت اموال و اولاد است. | |||
جلد 10 - صفحه 579 | |||
جلوه‌هاى تكاثر | |||
تكاثر در شرك و چند خدايى. «أَ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ» «1» (حضرت يوسف به هم زندانى‌هاى خود كه مشرك بودند، گفت: آيا ارباب متفرق بهتر است يا خداوند يكتاى قهار؟) | |||
تكاثر در غذا. بنى اسرائيل مى‌گفتند: ما بر يك نوع غذا صبر نداريم «لَنْ نَصْبِرَ عَلى طَعامٍ واحِدٍ» ما خوردنى‌هاى ديگر همچون پياز و سير و عدس و خيار مى‌خواهيم. «قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها» «2» | |||
تكاثر در عمر. چنان كه بعضى دوست دارند هزار سال عمر كنند. «يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ» «3» | |||
تكاثر در مال. قرآن مى‌فرمايد: برخى افراد به دنبال جمع مال و شمارش آن هستند. «الَّذِي جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ» «4» | |||
تكاثر در مسكن. قرآن در مقام سرزنش بعضى مى‌فرمايد: در دامنه هر كوهى ساختمان‌هاى بلند بنا مى‌كنيد. «أَ تَبْنُونَ بِكُلِّ رِيعٍ آيَةً تَعْبَثُونَ» «5» | |||
تكاثر در شهوت. اسلام براى مسئله جنسى، راه ازدواج را تجويز كرده و بهره‌گيرى از همسر را بدون ملامت شمرده: «إِلَّا عَلى أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ» «6»* و ارضاى شهوت از غير راه ازدواج را تجاوز دانسته است. «فَمَنِ ابْتَغى وَراءَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ العادُونَ» «7»* | |||
«أَلْهاكُمُ» از «لهو» به معناى سرگرم شدن به امور جزئى و ناچيز است كه انسان را از اهداف بلند باز دارد. | |||
«زُرْتُمُ» از زيارت و «مقابر» جمع مقبره است. | |||
ميان دو قبيله بر سر تعداد نفرات گفتگو شد، تصميم گرفتند سرشمارى كنند بعد از زنده‌ها | |||
---- | |||
«1». يوسف، 29. | |||
«2». بقره، 61. | |||
«3». بقره، 96. | |||
«4». همزه، 2. | |||
«5». شعراء، 128. | |||
«6». مؤمنون، 6. | |||
«7». مؤمنون، 7. | |||
جلد 10 - صفحه 580 | |||
به قبرستان رفتند تا آمار مردگان را نيز به حساب آورند. | |||
حضرت على عليه السلام در خطبه 221 نهج البلاغه، بعد از تلاوت اين سوره مطالبى دارند كه ابن ابى الحديد در شرح آن مى‌گويد: در طول پنجاه سال، بيش از هزار بار اين خطبه را خوانده‌ام و عظمت اين خطبه به قدرى است كه سزاوار است بهترين گويندگان عرب جمع شوند و اين خطبه برايشان تلاوت شود و همه به سجده افتند، همانگونه كه هنگام تلاوت بعضى از آيات قرآن، همه به سجده مى‌افتند. «1» ما دو جمله از آن خطبه را در اينجا بازگو مى‌كنيم: | |||
«آبائهم يفخرون» آيا به مقبره پدرانشان افتخار مى‌كنند؟ | |||
«ام بعديد الهلكى يتكاثرون» يا به تعداد معدومين فزون‌طلبى مى‌كنند؟ | |||
«اجساد خرت و حركات سكنت» آنان جسدهايى بودند كه متلاشى شدند و متحرك‌هايى بودند كه ساكن شدند. | |||
«و لئن يكونوا عبرا احق من ان يكونا مفتخرا» آن جسدها سزاوارترند كه سبب عبرت شوند تا مايه افتخار. | |||
از حضرت على عليه السلام حديثى نقل شده كه فرمودند: اولين «سَوْفَ تَعْلَمُونَ» مربوط به عذاب قبر است و دومى مربوط به عذاب آخرت. «2» | |||
يقين، باور قلبى است كه عميق‌تر از دانستن است. مثلا همه مردم مى‌دانند كه مرده كارى به كسى ندارد ولى حاضر نيستند در كنار مرده بخوابند، ولى مرده‌شور در كنار مرده به راحتى مى‌خوابد، زيرا مردم فقط مى‌دانند ولى مرده‌شور باور كرده و به يقين رسيده است. راه بدست آوردن يقين عمل به دستورات الهى است، همانگونه كه مرده‌شور در اثر تكرار عمل به اين باور رسيده است. | |||
بر اساس روايات، نشانه يقين، توكل بر خداوند و تسليم او شدن و راضى بودن به مقدرات او و واگذارى امور به اوست. «3» | |||
يقين درجاتى دارد كه دو مرحله‌اش در اين سوره آمده و مرحله ديگرش در آيه 95 سوره | |||
---- | |||
«1». شرح ابن ابى الحديد، ج 11، ص 153. | |||
«2». تفسير كبير فخررازى. | |||
«3». بحارالانوار، ج 70، ص 138. | |||
جلد 10 - صفحه 581 | |||
واقعه آمده است. مراحل يقين عبارتند از: علم اليقين، حق اليقين و عين اليقين. انسان، گاهى از ديدن دود پى به آتش مى‌برد كه اين علم اليقين است، گاهى خودِ آتش را مى‌بيند كه عين اليقين است و گاهى دستى بر آتش مى‌نهد و سوزندگى آن را احساس مى‌كند كه حق اليقين است. | |||
مراد از ديدن آتش در «لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ»، يا ديدن آن در قيامت است و يا ديدن آن با چشم برزخى و مكاشفه در همين دنيا كه اين معنا با يقين سازگارتر است. | |||
بر اساس احاديث، مراد از نعمتى كه در قيامت مورد سوال قرار مى‌گيرد، آب و نان نيست، كه بر خداوند قبيح است از اين امور سؤال كند. بلكه مراد نعمت ولايت و رهبرى معصوم است «1» امام رضا عليه السلام فرمود: سؤال از آب و نان و ... از مردم قبيح است تا چه رسد به خداوند، بنابراين مراد از سؤال از نعمت، همان نعمت رهبرى معصوم است. «2» | |||
تكاثر تنها در آمار و نفرات جمعيّت نيست، بلكه گاهى در ثروت و فرزند است. «وَ تَكاثُرٌ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ» «3» و لذا در قرآن سفارش شده كه مال و فرزند شما را سرگرم نكند. | |||
«لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ» «4» | |||
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به دنبال تلاوت اين سوره فرمودند: «تكاثر الاموال جمعها من غير حقها و منعها من حقها و سدها فى الاوعية» «5» گردآورى اموال از راه نامشروع و نپرداختن حقوق واجب آنها و نگهدارى آنها در صندوق‌ها تكاثر است. | |||
در شعرى منسوب به حضرت على عليه السلام آمده است: | |||
يا من بدنياه اشتغل | |||
قد غرّه طول الامل | |||
الموت يأتى بغتة | |||
والقبر صندوق العمل | |||
---- | |||
«1». تفسير نور الثقلين. | |||
«2». عيون الاخبار، ج 2، ص 129. | |||
«3». حديد، 20. | |||
«4». منافقون، 9. | |||
«5». تفسير نور الثقلين. | |||
جلد 10 - صفحه 582 | |||
===پیام ها=== | |||
1- فزون طلبى و فخرفروشى انسان را به كارهاى بيهوده و عبث مى‌كشاند. «أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ» | |||
2- فزون‌طلبى، عامل غفلت از حساب قيامت است. «أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ- لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ» | |||
3- دامنه فزون‌طلبى تا شمارش مردگان پيش مى‌رود. «حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ» | |||
4- بى‌خبرى از احوال قيامت، انسان را به انحراف مى‌كشاند. أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ ... كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ | |||
5- در برابر افكار و رفتار انحرافى بايد هشدار را تكرار كرد. «كَلَّا- ثُمَّ كَلَّا- كَلَّا» | |||
6- از طريق ايمان و يقين انسان مى‌تواند آينده را ببيند. «لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ» | |||
7- در فرهنگ جاهلى، كميّت و جمعيّت، تا آنجا ارزش دارد كه حتى مردگان را در شمارش به حساب مى‌آورند. «حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ» | |||
8- تكاثر و تفاخر، كيفر سختى دارد. أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ ... لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ | |||
9- عاقبت انديشى مانع فخر فروشى است. كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ ... | |||
10- بايد براى رسيدن به يقين و شناخت حقايق تلاش كرد تا از خطرات قيامت درامان بود. «لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ» | |||
11- كسانى‌كه به دنيا سرگرم هستند، هرگز به درجه يقين نمى‌رسند. «لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ» (كلمه لو در موارد نشدنى بكار مى‌رود.) | |||
12- ايمان و يقين، درجاتى دارد. عِلْمَ الْيَقِينِ ... عَيْنَ الْيَقِينِ | |||
13- حساب قيامت بر اساس امكاناتى است كه خداوند به هركس داده است و لذا هر كس متفاوت از ديگرى است. «لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ» | |||
«والحمدللّه ربّ العالمين» | |||
جلد 10 - صفحه 584 | |||
سوره عصر | |||
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ | |||
به نام خداوند بخشنده مهربان | |||
}} | |||
|-| | |||
اثنی عشری= | |||
===تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ «6» | |||
لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ: هر آينه به خدا قسم خواهيد ديد جهنم را در حالت نزع يا در وقتى كه به عرصات قيامت آئيد و از دور آن را مشاهده كنيد. | |||
}} | |||
|-| | |||
روان جاوید= | |||
===تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ | |||
أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ «1» حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ «2» كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ «3» ثُمَّ كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ «4» | |||
كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ «5» لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ «6» ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقِينِ «7» ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ «8» | |||
ترجمه | |||
مشغول و سر گرم نمود شما را مباهات بزيادتى مال | |||
تا ديدار نموديد قبورتان را | |||
نبايد چنين بود بعد از اين ميدانيد | |||
باز ميگويم نبايد چنين بود بعد از اين ميدانيد | |||
نبايد چنين بود اگر بدانيد بدانستن يقينى | |||
قسم بخدا هر آينه مى‌بينيد البته دوزخ را | |||
باز قسم بخدا هر آينه مى‌بينيد آنرا بحقيقت يقين | |||
پس قسم بخدا پرسش ميشويد در آن روز از نعمتهاى الهى. | |||
تفسير | |||
گفته‌اند بعضى از قبائل عرب افتخار مينمودند بر بعضى بكثرت افراد تا رسيد بجائى كه ميرفتند بقبرستان و اموات را هم شماره مينمودند و خداوند در اين سوره ملامت فرموده آنها را باين عمل چون نبايد انسان خود را باين امور موهومه مشغول و سرگرم نمايد و از ذكر خدا و فكر آخرت غافل شود و در نهج البلاغه باين معنى اشاره شده است ولى اظهر آنست كه خداوند ميفرمايد مشغول و سر گرم نمود شما بندگانرا مباهات بزيادتى مال و اولاد تا رفتيد از اين دنيا و ديديد قبور خودتان را كه در آنها اثرى از آنچه اهتمام بجمع آورى آن داشتيد نيست جز آنچه را در راه خدا از آن صرف نموديد و معلوم است كه مراد ملامت بر اشتغال بجمع مال و سرگرمى باولاد است با غفلت از تهيه زاد و توشه براى سفر آخرت چنانچه در روضة الواعظين از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه پس از قرائت اين سوره فرمود تكاثر اموال جمع آنست از غير حق و منبع آنست از حق و گذاردن آن در جاى سر بسته تا داخل شويد در قبورتان و در مجمع از آن حضرت نقل نموده كه بعد از تلاوت اين سوره فرمود آدميزاد ميگويد مال من مال من با آنكه | |||
---- | |||
جلد 5 صفحه 428 | |||
مال تو نيست مگر آنچه بخورى و نابود كنى يا بپوشى و كهنه نمائى يا تصدّق دهى و باقى گذارى آنرا و لذا ميفرمايد كلّا يعنى نبايد چنين بود بعد از آنكه در قبورتان داخل شديد ميدانيد و باز ميفرمايد نبايد چنين بود وقتى وارد محشر شديد ميدانيد و باز ميفرمايد نبايد چنين بود اگر در كنار پل صراط قرار گرفتيد و بطور يقين دانستيد كه بهشت و دوزخ حق است و شك و شبهه از دلهاى شما زائل شد خواهيد دانست كه نبايد از فكر آخرت در دنيا غافل بود و اينكه كلا دو مرتبه تكرار شده براى مزيد ردع و اشاره بمواقع علم و معمول بودن تأكيد بكلا در كلام عرب است و قسم ياد فرموده كه دوزخ را آنجا بعيان خواهيد ديد و در حديث روضه بمواقع سه گانه مذكوره براى علم تصريح فرموده و در محاسن از امام صادق عليه السّلام علم اليقين بمعاينه تفسير شده و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه لترونّ بضمّ تاء قرائت فرموده است و باز ميفرمايد بعد از ورود بجهنم آنرا بعين اليقين مشاهده خواهيد نمود يعنى بخود يقين و حقيقت آن بدون واسطه چيزى درك ميكنيد عذاب را چون ميسوزند و مى‌يابند حرارت آتش را و از جنس آن ميشوند و اين اعلى مراتب يقين است و پس از آنكه متنبّه باين امور شديد و دانستيد كه در آتيه چنين علوم و معارفى براى شما حاصل ميشود بايد بدانيد كه در روز قيامت از نعمتهائى كه خداوند در دنيا بشما انعام فرموده و آنرا در محل خود صرف ننموديد و شكر آنرا بجا نياورديد پرسش و بر آنها مؤاخذه خواهيد شد و در حديث روضه سابق ذكر شده كه از پنج چيز سؤال ميشود از سيرى شكمها و مشروب سرد و لذت خواب و سايه مسكنها و اعتدال خلقت و در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده كه آن نعمت صحت و امنيّت است و در عيون از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه آن خرماى تازه و آب سرد ميباشد و در فقيه از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه هر نعمتى مسئوليّت دارد جز آنچه در جهاد و حج صرف شود و در مجالس از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه هر كس نام خدا را در وقت تناول طعام ياد نمايد از نعمت آن طعام پرسش نميشود و قمّى ره از آن حضرت نقل نموده كه پرسش ميشوند اين امّت از نعمت وجود پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه خداوند بآنها انعام | |||
---- | |||
جلد 5 صفحه 429 | |||
فرموده و بعد از او آن نعمت مائيم و در روايات متعدّده معتبره از اهل بيت عصمت و طهارت اين معنى تأييد و تأكيد و تصريح شده بآنكه نعمتى كه در قيامت از آن پرسش ميشود پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و ائمه اطهارند كه بايد مردم حق ايشان را اداء نمايند بمحبّت و اطاعت نه طعام پاكيزه و آب خنك و خواب خوش و امثال اينها كه قبيح است شخص كريم سؤال از آنها نمايد و در محاسن از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه حساب نميشود بنده مؤمن بر سه چيز طعامى كه ميخورد و لباسى كه ميپوشد وزن صالحه‌اى كه معين و نگهدار او ميباشد از معصيت و لذا فيض ره جمع فرموده بين اين روايات بآنكه پرسش نميشود احدى از ضروريّات طعام و لباس و غيره و پرسش ميشود از زائد بر قدر ضرورت و از نعمت خدا كه آن ارشاد خلق است بدوستى اهل بيت و اطاعت ايشان و بنظر حقير ظاهر آيه خصوص بلحاظ ذكر تكاثر در اوّل سوره همانست كه بدوا بنحو اجمال ذكر شد و اين جمع هم مؤيّد آن معنى است و آنچه در روايات سابقه ذكر شده از باب مثال است در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه قرائت نمايد سوره الهيكم التّكاثر را در نماز واجب خود خداوند براى او مينويسد اجر يكصد شهيد را و كسيكه بخواند آنرا در نماز مستحب مينويسد خداوند براى او اجر پنجاه شهيد را و نماز ميخوانند با او در نماز واجبش چهل صف از ملائكه انشاء اللّه تعالى و الحمد للّه رب العالمين و صلّى اللّه على محمّد و آله الطاهرين. | |||
---- | |||
جلد 5 صفحه 430 | |||
}} | |||
|-| | |||
اطیب البیان= | |||
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
كَلاّ لَو تَعلَمُون‌َ عِلم‌َ اليَقِين‌ِ «5» لَتَرَوُنَّ الجَحِيم‌َ «6» ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَين‌َ اليَقِين‌ِ «7» | |||
از براي يقين سه مرتبه گفتند: علم اليقين، عين اليقين، حق اليقين. علم اليقين اينكه از روي دليل و برهان و ظهور آثار و اخبار انبياء و اوصياء و صديقين و ادله عقليه و شرعيه يقين پيدا كند که اينکه محقق ايمان است تا يقين بجميع اصول دين و مذهب پيدا نشود و علم قطعي نداشته باشد ايمان محقق نميشود مثل اينكه از دخان و حرارت و سوزش يقين بوجود آتش پيدا ميكند. و عين اليقين آنكه بحس مشاهده كند به چشم ببيند بگوش بشنود و بحس درك كند چنانچه آتش را ببيند و صداي زفير آن را بشنود، و حق اليقين آنكه در او داخل شود و طعم آن را بچشد و الم آن را درك كند. مثل اينكه ميانه آتش بسوزد. امر قيامت هم اينکه سه مرتبه را دارد اول علم اليقين که در حال احتضار باو خبر ميدهند ملائكه و جايگاه او را نشان ميدهند و ملائكه | |||
جلد 18 - صفحه 218 | |||
عذاب و اعوان ملك الموت بشدت و سختي روح او را از قالب بدن خارج ميكنند يقين قطعي پيدا ميكنند که ميفرمايد: | |||
(كلا) يعني چنين نيست که توهّم كرده‌ايد که در دنيا باقي ميمانيد و تكثير مال ميكنيد. | |||
(سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ) تعبير بسوف براي اينکه است که نزديك است چون مرگ از هر چه که آينده است بانسان نزديكتر است آني الحصول است. | |||
يا من بدنياه اشتغل || قد غره طول الامل | |||
و الموت يأتي بغتة || و القبر صندوق العمل | |||
(ثُمَّ كَلّا سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ) پي در پي آثار عذاب را مشاهده ميكنيد و بر علم شما افزوده ميشود در قبر و عالم برزخ و صحراي برهوت تا مبعوث ميشويد و ملائكه عذاب با زنجيرهاي آتشين و غلها و تازيانه‌ها شما را ميرانند با صورتهاي سياه بخفت و ذلت رو بصحراي محشر. | |||
كَلّا لَو تَعلَمُون‌َ عِلم‌َ اليَقِين‌ِ جمله مستقله است که اگر تصديق انبياء كرده بوديد و به فرمايشات قرآن ايمان آورده بوديد و يقين بمعاد و روز جزا و عقوبت شرك و كفر و معاصي داشتيد و ايمان آورده بوديد هر آينه خود را مشغول بكثرت مال نميكرديد و از ذكر خدا غافل نبوديد و نزديك معاصي نميرفتيد و باعمال صالحه و عبادت الهي مشغول ميشديد نجات از مهالك پيدا ميكرديد. در واقع جزاي شرط محذوف است لوضوحه و تعبير به لو براي اينکه است که محال است که شما بخود بيائيد زيرا سياهي قلب شما و قساوت و حب دنيا و جاه و مقام و مال و منال و نفس اماره و اغواي شياطين انسي و جني و معاشرت با كفار و ظلمه و فساق و عيبهاي ديگر چنان راه را بر شما بسته و از خدا و دين و قيامت غافل كرده که بوي هدايت بمشام شما نرسيده که ميفرمايد: | |||
لا يرجي بخير، و ميفرمايد: صار قلبه منكوسا. | |||
لَتَرَوُنَّ الجَحِيم‌َ هر آينه مي‌بينيد جهنم را موقعي که وارد صحراي محشر ميشويد يك طرف بهشت با زينت‌هاي آن و يك طرف جهنم با عذاب‌هاي آن نميدانند | |||
جلد 18 - صفحه 219 | |||
آيا اينکه طرفي ميشوند يا آن طرفي، آيا پاي حساب چه نحو حكم ميشود و پاي سؤال و جواب چه جواب دهند پاي ميزان چه پيش ميآيد پاي شفاعت چه كسي مشمول ميشود پاي مغفرت و عفو که را شامل ميشود آيا عاقبت كار آنها به كجا ميكشد. | |||
ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَين‌َ اليَقِين‌ِ موقعي که حكم الهي صادر ميشود: خُذُوه‌ُ فَغُلُّوه‌ُ ثُمَّ الجَحِيم‌َ صَلُّوه‌ُ ثُمَّ فِي سِلسِلَةٍ ذَرعُها سَبعُون‌َ ذِراعاً فَاسلُكُوه‌ُ- الي قوله تعالي- لا يَأكُلُه‌ُ إِلَّا الخاطِؤُن‌َ الحاقه آيه 30 الي 37. و ميآورند كنار جهنم و آن را مشاهده ميكند و مرتبه بالاتر عين اليقين حق اليقين است و آن موقعي است که مياندازند او را از سر در قعر جهنم. | |||
}} | |||
|-| | |||
برگزیده تفسیر نمونه= | |||
===برگزیده تفسیر نمونه=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
] | |||
(آیه 6)- باز برای تأکید و انذار بیشتر می‌افزاید: «قطعا شما جهنم را خواهید دید» (لترون الجحیم). | |||
}} | |||
|-|تسنیم= | |-|تسنیم= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]] | *[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]] | ||
}} | |||
|-|</tabber> | |-|</tabber> | ||
| خط ۸۸: | خط ۳۷۱: | ||
[[رده:بى تأثیرى امکانات مادى]][[رده:علم به بطلان تفاخر]][[رده:تهدید اهل تکاثر]][[رده:علم به بطلان تکاثر]][[رده:تراکم آتش جهنم]][[رده:جایگاه جهنم]][[رده:رؤیت دنیوى آتش جهنم]][[رده:رؤیت دنیوى جهنم]][[رده:رؤیت قلبى جهنم]][[رده:شعله آتش جهنم]][[رده:صفات جهنم]][[رده:عذاب جهنم]][[رده:فعلیت آتش جهنم]][[رده:فعلیت جهنم]][[رده:نامهاى جهنم]][[رده:حتمیت تهدیدهاى خدا]][[رده:موجبات علم]][[رده:سوگندهاى قرآن]][[رده:حتمیت رؤیت جهنم در قیامت]][[رده:رؤیت جهنم در قیامت]][[رده:ظهور حقایق در قیامت]][[رده:اهل یقین و آتش جهنم]][[رده:اهل یقین و جهنم]] | [[رده:بى تأثیرى امکانات مادى]][[رده:علم به بطلان تفاخر]][[رده:تهدید اهل تکاثر]][[رده:علم به بطلان تکاثر]][[رده:تراکم آتش جهنم]][[رده:جایگاه جهنم]][[رده:رؤیت دنیوى آتش جهنم]][[رده:رؤیت دنیوى جهنم]][[رده:رؤیت قلبى جهنم]][[رده:شعله آتش جهنم]][[رده:صفات جهنم]][[رده:عذاب جهنم]][[رده:فعلیت آتش جهنم]][[رده:فعلیت جهنم]][[رده:نامهاى جهنم]][[رده:حتمیت تهدیدهاى خدا]][[رده:موجبات علم]][[رده:سوگندهاى قرآن]][[رده:حتمیت رؤیت جهنم در قیامت]][[رده:رؤیت جهنم در قیامت]][[رده:ظهور حقایق در قیامت]][[رده:اهل یقین و آتش جهنم]][[رده:اهل یقین و جهنم]] | ||
[[رده:آیات قرآن]] [[رده:سوره التكاثر ]] | [[رده:آیات قرآن]] [[رده:سوره التكاثر ]] | ||
{{#seo: | |||
|title=آیه 6 سوره تكاثر | |||
|title_mode=replace | |||
|keywords=آیه 6 سوره تكاثر,تكاثر 6,لَتَرَوُنَ الْجَحِيمَ,بى تأثیرى امکانات مادى,علم به بطلان تفاخر,تهدید اهل تکاثر,علم به بطلان تکاثر,تراکم آتش جهنم,جایگاه جهنم,رؤیت دنیوى آتش جهنم,رؤیت دنیوى جهنم,رؤیت قلبى جهنم,شعله آتش جهنم,صفات جهنم,عذاب جهنم,فعلیت آتش جهنم,فعلیت جهنم,نامهاى جهنم,حتمیت تهدیدهاى خدا,موجبات علم,سوگندهاى قرآن,حتمیت رؤیت جهنم در قیامت,رؤیت جهنم در قیامت,ظهور حقایق در قیامت,اهل یقین و آتش جهنم,اهل یقین و جهنم,آیات قرآن سوره التكاثر | |||
|description=لَتَرَوُنَ الْجَحِيمَ | |||
|image=Wiki_Logo.png | |||
|image_alt=الکتاب | |||
|site_name=الکتاب | |||
}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۸ اسفند ۱۴۰۰، ساعت ۰۲:۱۴
| کپی متن آیه |
|---|
| لَتَرَوُنَ الْجَحِيمَ |
ترجمه
| التكاثر ٥ | آیه ٦ | التكاثر ٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لَتَرَوُنَّ»: قطعاً و حتماً خواهید دید. مراد آشکار شدن دوزخ است (نگا: شعراء / ، نازعات / ).
نزول
«شیخ طوسى» گویند: این سوره درباره دو طائفه از قریش بنام بنوسهم و بنو عبدمناف نازل شده که تفاخر می‌نمودند تا این که به یادآورى مرده ها و شمارش آنها از لحاظ کثرت پرداختند.[۱][۲]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ «1» حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ «2» كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ «3» ثُمَّ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ «4» كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ «5» لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ «6» ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقِينِ «7» ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ «8»
«1» فزون طلبى (و تفاخر) شما را سرگرم كرد. «2» تا آنجا كه به زيارت مقبره‌ها رفتيد. «3» چنين نيست (كه مى‌پنداريد) به زودى خواهيد فهميد.
«4» باز چنين نيست (كه مى‌پنداريد)، در آينده خواهيد دانست. «5» چنين نيست (كه مى‌پنداريد)، اگر شما (به آخرت) علم يقينى داشتيد. «6» قطعاً دوزخ را مى‌ديديد. «7» سپس آن را با عين اليقين مى‌ديديد. «8» سپس در آن روز از نعمت‌ها سؤال خواهيد شد.
نکته ها
«تكاثر» از «كثرت» به معناى فزون‌طلبى و فخرفروشى به ديگران به واسطه كثرت اموال و اولاد است.
جلد 10 - صفحه 579
جلوه‌هاى تكاثر
تكاثر در شرك و چند خدايى. «أَ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ» «1» (حضرت يوسف به هم زندانى‌هاى خود كه مشرك بودند، گفت: آيا ارباب متفرق بهتر است يا خداوند يكتاى قهار؟)
تكاثر در غذا. بنى اسرائيل مى‌گفتند: ما بر يك نوع غذا صبر نداريم «لَنْ نَصْبِرَ عَلى طَعامٍ واحِدٍ» ما خوردنى‌هاى ديگر همچون پياز و سير و عدس و خيار مى‌خواهيم. «قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها» «2»
تكاثر در عمر. چنان كه بعضى دوست دارند هزار سال عمر كنند. «يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ» «3»
تكاثر در مال. قرآن مى‌فرمايد: برخى افراد به دنبال جمع مال و شمارش آن هستند. «الَّذِي جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ» «4»
تكاثر در مسكن. قرآن در مقام سرزنش بعضى مى‌فرمايد: در دامنه هر كوهى ساختمان‌هاى بلند بنا مى‌كنيد. «أَ تَبْنُونَ بِكُلِّ رِيعٍ آيَةً تَعْبَثُونَ» «5»
تكاثر در شهوت. اسلام براى مسئله جنسى، راه ازدواج را تجويز كرده و بهره‌گيرى از همسر را بدون ملامت شمرده: «إِلَّا عَلى أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ» «6»* و ارضاى شهوت از غير راه ازدواج را تجاوز دانسته است. «فَمَنِ ابْتَغى وَراءَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ العادُونَ» «7»*
«أَلْهاكُمُ» از «لهو» به معناى سرگرم شدن به امور جزئى و ناچيز است كه انسان را از اهداف بلند باز دارد.
«زُرْتُمُ» از زيارت و «مقابر» جمع مقبره است.
ميان دو قبيله بر سر تعداد نفرات گفتگو شد، تصميم گرفتند سرشمارى كنند بعد از زنده‌ها
«1». يوسف، 29.
«2». بقره، 61.
«3». بقره، 96.
«4». همزه، 2.
«5». شعراء، 128.
«6». مؤمنون، 6.
«7». مؤمنون، 7.
جلد 10 - صفحه 580
به قبرستان رفتند تا آمار مردگان را نيز به حساب آورند.
حضرت على عليه السلام در خطبه 221 نهج البلاغه، بعد از تلاوت اين سوره مطالبى دارند كه ابن ابى الحديد در شرح آن مى‌گويد: در طول پنجاه سال، بيش از هزار بار اين خطبه را خوانده‌ام و عظمت اين خطبه به قدرى است كه سزاوار است بهترين گويندگان عرب جمع شوند و اين خطبه برايشان تلاوت شود و همه به سجده افتند، همانگونه كه هنگام تلاوت بعضى از آيات قرآن، همه به سجده مى‌افتند. «1» ما دو جمله از آن خطبه را در اينجا بازگو مى‌كنيم:
«آبائهم يفخرون» آيا به مقبره پدرانشان افتخار مى‌كنند؟
«ام بعديد الهلكى يتكاثرون» يا به تعداد معدومين فزون‌طلبى مى‌كنند؟
«اجساد خرت و حركات سكنت» آنان جسدهايى بودند كه متلاشى شدند و متحرك‌هايى بودند كه ساكن شدند.
«و لئن يكونوا عبرا احق من ان يكونا مفتخرا» آن جسدها سزاوارترند كه سبب عبرت شوند تا مايه افتخار.
از حضرت على عليه السلام حديثى نقل شده كه فرمودند: اولين «سَوْفَ تَعْلَمُونَ» مربوط به عذاب قبر است و دومى مربوط به عذاب آخرت. «2»
يقين، باور قلبى است كه عميق‌تر از دانستن است. مثلا همه مردم مى‌دانند كه مرده كارى به كسى ندارد ولى حاضر نيستند در كنار مرده بخوابند، ولى مرده‌شور در كنار مرده به راحتى مى‌خوابد، زيرا مردم فقط مى‌دانند ولى مرده‌شور باور كرده و به يقين رسيده است. راه بدست آوردن يقين عمل به دستورات الهى است، همانگونه كه مرده‌شور در اثر تكرار عمل به اين باور رسيده است.
بر اساس روايات، نشانه يقين، توكل بر خداوند و تسليم او شدن و راضى بودن به مقدرات او و واگذارى امور به اوست. «3»
يقين درجاتى دارد كه دو مرحله‌اش در اين سوره آمده و مرحله ديگرش در آيه 95 سوره
«1». شرح ابن ابى الحديد، ج 11، ص 153.
«2». تفسير كبير فخررازى.
«3». بحارالانوار، ج 70، ص 138.
جلد 10 - صفحه 581
واقعه آمده است. مراحل يقين عبارتند از: علم اليقين، حق اليقين و عين اليقين. انسان، گاهى از ديدن دود پى به آتش مى‌برد كه اين علم اليقين است، گاهى خودِ آتش را مى‌بيند كه عين اليقين است و گاهى دستى بر آتش مى‌نهد و سوزندگى آن را احساس مى‌كند كه حق اليقين است.
مراد از ديدن آتش در «لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ»، يا ديدن آن در قيامت است و يا ديدن آن با چشم برزخى و مكاشفه در همين دنيا كه اين معنا با يقين سازگارتر است.
بر اساس احاديث، مراد از نعمتى كه در قيامت مورد سوال قرار مى‌گيرد، آب و نان نيست، كه بر خداوند قبيح است از اين امور سؤال كند. بلكه مراد نعمت ولايت و رهبرى معصوم است «1» امام رضا عليه السلام فرمود: سؤال از آب و نان و ... از مردم قبيح است تا چه رسد به خداوند، بنابراين مراد از سؤال از نعمت، همان نعمت رهبرى معصوم است. «2»
تكاثر تنها در آمار و نفرات جمعيّت نيست، بلكه گاهى در ثروت و فرزند است. «وَ تَكاثُرٌ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ» «3» و لذا در قرآن سفارش شده كه مال و فرزند شما را سرگرم نكند.
«لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ» «4»
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به دنبال تلاوت اين سوره فرمودند: «تكاثر الاموال جمعها من غير حقها و منعها من حقها و سدها فى الاوعية» «5» گردآورى اموال از راه نامشروع و نپرداختن حقوق واجب آنها و نگهدارى آنها در صندوق‌ها تكاثر است.
در شعرى منسوب به حضرت على عليه السلام آمده است:
يا من بدنياه اشتغل
قد غرّه طول الامل
الموت يأتى بغتة
والقبر صندوق العمل
«1». تفسير نور الثقلين.
«2». عيون الاخبار، ج 2، ص 129.
«3». حديد، 20.
«4». منافقون، 9.
«5». تفسير نور الثقلين.
جلد 10 - صفحه 582
پیام ها
1- فزون طلبى و فخرفروشى انسان را به كارهاى بيهوده و عبث مى‌كشاند. «أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ»
2- فزون‌طلبى، عامل غفلت از حساب قيامت است. «أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ- لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»
3- دامنه فزون‌طلبى تا شمارش مردگان پيش مى‌رود. «حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ»
4- بى‌خبرى از احوال قيامت، انسان را به انحراف مى‌كشاند. أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ ... كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ
5- در برابر افكار و رفتار انحرافى بايد هشدار را تكرار كرد. «كَلَّا- ثُمَّ كَلَّا- كَلَّا»
6- از طريق ايمان و يقين انسان مى‌تواند آينده را ببيند. «لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ»
7- در فرهنگ جاهلى، كميّت و جمعيّت، تا آنجا ارزش دارد كه حتى مردگان را در شمارش به حساب مى‌آورند. «حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ»
8- تكاثر و تفاخر، كيفر سختى دارد. أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ ... لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ
9- عاقبت انديشى مانع فخر فروشى است. كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ ...
10- بايد براى رسيدن به يقين و شناخت حقايق تلاش كرد تا از خطرات قيامت درامان بود. «لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ»
11- كسانى‌كه به دنيا سرگرم هستند، هرگز به درجه يقين نمى‌رسند. «لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ» (كلمه لو در موارد نشدنى بكار مى‌رود.)
12- ايمان و يقين، درجاتى دارد. عِلْمَ الْيَقِينِ ... عَيْنَ الْيَقِينِ
13- حساب قيامت بر اساس امكاناتى است كه خداوند به هركس داده است و لذا هر كس متفاوت از ديگرى است. «لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»
«والحمدللّه ربّ العالمين»
جلد 10 - صفحه 584
سوره عصر
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند بخشنده مهربان
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ «6»
لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ: هر آينه به خدا قسم خواهيد ديد جهنم را در حالت نزع يا در وقتى كه به عرصات قيامت آئيد و از دور آن را مشاهده كنيد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ «1» حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ «2» كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ «3» ثُمَّ كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ «4»
كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ «5» لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ «6» ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقِينِ «7» ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ «8»
ترجمه
مشغول و سر گرم نمود شما را مباهات بزيادتى مال
تا ديدار نموديد قبورتان را
نبايد چنين بود بعد از اين ميدانيد
باز ميگويم نبايد چنين بود بعد از اين ميدانيد
نبايد چنين بود اگر بدانيد بدانستن يقينى
قسم بخدا هر آينه مى‌بينيد البته دوزخ را
باز قسم بخدا هر آينه مى‌بينيد آنرا بحقيقت يقين
پس قسم بخدا پرسش ميشويد در آن روز از نعمتهاى الهى.
تفسير
گفته‌اند بعضى از قبائل عرب افتخار مينمودند بر بعضى بكثرت افراد تا رسيد بجائى كه ميرفتند بقبرستان و اموات را هم شماره مينمودند و خداوند در اين سوره ملامت فرموده آنها را باين عمل چون نبايد انسان خود را باين امور موهومه مشغول و سرگرم نمايد و از ذكر خدا و فكر آخرت غافل شود و در نهج البلاغه باين معنى اشاره شده است ولى اظهر آنست كه خداوند ميفرمايد مشغول و سر گرم نمود شما بندگانرا مباهات بزيادتى مال و اولاد تا رفتيد از اين دنيا و ديديد قبور خودتان را كه در آنها اثرى از آنچه اهتمام بجمع آورى آن داشتيد نيست جز آنچه را در راه خدا از آن صرف نموديد و معلوم است كه مراد ملامت بر اشتغال بجمع مال و سرگرمى باولاد است با غفلت از تهيه زاد و توشه براى سفر آخرت چنانچه در روضة الواعظين از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه پس از قرائت اين سوره فرمود تكاثر اموال جمع آنست از غير حق و منبع آنست از حق و گذاردن آن در جاى سر بسته تا داخل شويد در قبورتان و در مجمع از آن حضرت نقل نموده كه بعد از تلاوت اين سوره فرمود آدميزاد ميگويد مال من مال من با آنكه
جلد 5 صفحه 428
مال تو نيست مگر آنچه بخورى و نابود كنى يا بپوشى و كهنه نمائى يا تصدّق دهى و باقى گذارى آنرا و لذا ميفرمايد كلّا يعنى نبايد چنين بود بعد از آنكه در قبورتان داخل شديد ميدانيد و باز ميفرمايد نبايد چنين بود وقتى وارد محشر شديد ميدانيد و باز ميفرمايد نبايد چنين بود اگر در كنار پل صراط قرار گرفتيد و بطور يقين دانستيد كه بهشت و دوزخ حق است و شك و شبهه از دلهاى شما زائل شد خواهيد دانست كه نبايد از فكر آخرت در دنيا غافل بود و اينكه كلا دو مرتبه تكرار شده براى مزيد ردع و اشاره بمواقع علم و معمول بودن تأكيد بكلا در كلام عرب است و قسم ياد فرموده كه دوزخ را آنجا بعيان خواهيد ديد و در حديث روضه بمواقع سه گانه مذكوره براى علم تصريح فرموده و در محاسن از امام صادق عليه السّلام علم اليقين بمعاينه تفسير شده و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه لترونّ بضمّ تاء قرائت فرموده است و باز ميفرمايد بعد از ورود بجهنم آنرا بعين اليقين مشاهده خواهيد نمود يعنى بخود يقين و حقيقت آن بدون واسطه چيزى درك ميكنيد عذاب را چون ميسوزند و مى‌يابند حرارت آتش را و از جنس آن ميشوند و اين اعلى مراتب يقين است و پس از آنكه متنبّه باين امور شديد و دانستيد كه در آتيه چنين علوم و معارفى براى شما حاصل ميشود بايد بدانيد كه در روز قيامت از نعمتهائى كه خداوند در دنيا بشما انعام فرموده و آنرا در محل خود صرف ننموديد و شكر آنرا بجا نياورديد پرسش و بر آنها مؤاخذه خواهيد شد و در حديث روضه سابق ذكر شده كه از پنج چيز سؤال ميشود از سيرى شكمها و مشروب سرد و لذت خواب و سايه مسكنها و اعتدال خلقت و در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده كه آن نعمت صحت و امنيّت است و در عيون از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه آن خرماى تازه و آب سرد ميباشد و در فقيه از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه هر نعمتى مسئوليّت دارد جز آنچه در جهاد و حج صرف شود و در مجالس از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه هر كس نام خدا را در وقت تناول طعام ياد نمايد از نعمت آن طعام پرسش نميشود و قمّى ره از آن حضرت نقل نموده كه پرسش ميشوند اين امّت از نعمت وجود پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه خداوند بآنها انعام
جلد 5 صفحه 429
فرموده و بعد از او آن نعمت مائيم و در روايات متعدّده معتبره از اهل بيت عصمت و طهارت اين معنى تأييد و تأكيد و تصريح شده بآنكه نعمتى كه در قيامت از آن پرسش ميشود پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و ائمه اطهارند كه بايد مردم حق ايشان را اداء نمايند بمحبّت و اطاعت نه طعام پاكيزه و آب خنك و خواب خوش و امثال اينها كه قبيح است شخص كريم سؤال از آنها نمايد و در محاسن از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه حساب نميشود بنده مؤمن بر سه چيز طعامى كه ميخورد و لباسى كه ميپوشد وزن صالحه‌اى كه معين و نگهدار او ميباشد از معصيت و لذا فيض ره جمع فرموده بين اين روايات بآنكه پرسش نميشود احدى از ضروريّات طعام و لباس و غيره و پرسش ميشود از زائد بر قدر ضرورت و از نعمت خدا كه آن ارشاد خلق است بدوستى اهل بيت و اطاعت ايشان و بنظر حقير ظاهر آيه خصوص بلحاظ ذكر تكاثر در اوّل سوره همانست كه بدوا بنحو اجمال ذكر شد و اين جمع هم مؤيّد آن معنى است و آنچه در روايات سابقه ذكر شده از باب مثال است در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه قرائت نمايد سوره الهيكم التّكاثر را در نماز واجب خود خداوند براى او مينويسد اجر يكصد شهيد را و كسيكه بخواند آنرا در نماز مستحب مينويسد خداوند براى او اجر پنجاه شهيد را و نماز ميخوانند با او در نماز واجبش چهل صف از ملائكه انشاء اللّه تعالى و الحمد للّه رب العالمين و صلّى اللّه على محمّد و آله الطاهرين.
جلد 5 صفحه 430
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
كَلاّ لَو تَعلَمُون‌َ عِلم‌َ اليَقِين‌ِ «5» لَتَرَوُنَّ الجَحِيم‌َ «6» ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَين‌َ اليَقِين‌ِ «7»
از براي يقين سه مرتبه گفتند: علم اليقين، عين اليقين، حق اليقين. علم اليقين اينكه از روي دليل و برهان و ظهور آثار و اخبار انبياء و اوصياء و صديقين و ادله عقليه و شرعيه يقين پيدا كند که اينکه محقق ايمان است تا يقين بجميع اصول دين و مذهب پيدا نشود و علم قطعي نداشته باشد ايمان محقق نميشود مثل اينكه از دخان و حرارت و سوزش يقين بوجود آتش پيدا ميكند. و عين اليقين آنكه بحس مشاهده كند به چشم ببيند بگوش بشنود و بحس درك كند چنانچه آتش را ببيند و صداي زفير آن را بشنود، و حق اليقين آنكه در او داخل شود و طعم آن را بچشد و الم آن را درك كند. مثل اينكه ميانه آتش بسوزد. امر قيامت هم اينکه سه مرتبه را دارد اول علم اليقين که در حال احتضار باو خبر ميدهند ملائكه و جايگاه او را نشان ميدهند و ملائكه
جلد 18 - صفحه 218
عذاب و اعوان ملك الموت بشدت و سختي روح او را از قالب بدن خارج ميكنند يقين قطعي پيدا ميكنند که ميفرمايد:
(كلا) يعني چنين نيست که توهّم كرده‌ايد که در دنيا باقي ميمانيد و تكثير مال ميكنيد.
(سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ) تعبير بسوف براي اينکه است که نزديك است چون مرگ از هر چه که آينده است بانسان نزديكتر است آني الحصول است.
يا من بدنياه اشتغلبرگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 6)- باز برای تأکید و انذار بیشتر می‌افزاید: «قطعا شما جهنم را خواهید دید» (لترون الجحیم).
نکات آیه
۱ - مشاهده دوزخ در قیامت و گرفتارى به عذاب آن، تهدیدى الهى و هشدارى تردیدناپذیر براى دلبستگان به امتیازات دروغین (لترونّ الجحیم) چنانچه «لترونّ الجحیم» جمله مستقلى باشد; بیانگر قطعى بودن رؤیت جهنم براى مخاطبان «ألهیکم التکاثر» خواهد بود سیاق آیه که بر تهدید اهل تکاثر دلالت دارد، نشانگر آن است که مراد از دیدن جهنم، گرفتارى به آن است; بنابر این حرف «ثمّ» در آیه آخر (ثمّ لتسئلنّ ...)، بر تراخى رتبى دلالت دارد; زیرا حسابرسى، پیش از گرفتارى به عذاب جهنّم است.
۲ - سوگند خداوند براى تأکید بر حتمى بودن مشاهده جهنم در قیامت (لترونّ الجحیم) جمله «لترونّ...» یا جواب «لو» است و یا جواب قسم محذوف. برداشت یاد شده ناظر به احتمال دوم است.
۳ - دوزخ، مکانى سوزان و داراى آتشى شعلهور و متراکم (لترونّ الجحیم) «جحیم»، به معناى آتشى است که سخت شعلهور بوده و زبانه کشد. هم چنین بر هر آتش متراکم و یا افروخته در گودال هاى عمیق و هر مکان پرحرارت اطلاق مى گردد. (قاموس)
۴ - «جحیم»، از نام هاى دوزخ (لترونّ الجحیم)
۵ - مشاهده جهنم در قیامت، موجب آگاهى از نادرست بودن تفاخر و زیاده نمایى و سود نبخشیدن امتیازات مادى است. (سوف تعلمون ... لترونّ الجحیم)
۶ - دوزخ و آتش سوزان آن در دنیا براى اهل یقین، مشهود و غفلت ناپذیر است. (لو تعلمون علم الیقین ... لترونّ الجحیم) جمله «لترونّ الجحیم»، مى تواند جواب «لو» باشد; در این صورت آیه شریفه درباره مشاهده دوزخ در دنیا خواهد بود. از آن جا که حرف «لو» (در آیه قبل) براى امتناع بود; این مشاهده بر مخاطبان «لو تعلمون» - که اهل تکاثراند - محال و براى صاحبان یقین - به دلیل نون تأکید در «لترونّ» - قطعى است. فعل مضارع «لترونّ» - با دلالت بر استمرار - بیانگر آن است که دوزخ، همواره مد نظر اهل یقین است.
۷ - جهنم و آتش سوزان آن، هم اکنون وجود دارد و قابل مشاهده است. (لترونّ الجحیم)
موضوعات مرتبط
- امکانات مادى: بى تأثیرى امکانات مادى ۵
- تفاخر: علم به بطلان تفاخر ۵
- تکاثر: تهدید اهل تکاثر ۱; علم به بطلان تکاثر ۵
- جحیم :۴
- جهنم: تراکم آتش جهنم ۳; جایگاه جهنم ۳; رؤیت دنیوى آتش جهنم ۶; رؤیت دنیوى جهنم ۶; رؤیت قلبى جهنم ۷; شعله آتش جهنم ۳; صفات جهنم ۳; عذاب جهنم ۱; فعلیت آتش جهنم ۷; فعلیت جهنم ۷; نامهاى جهنم ۴
- خدا: حتمیت تهدیدهاى خدا ۱
- علم: موجبات علم ۵
- قرآن: سوگندهاى قرآن ۲
- قیامت: حتمیت رؤیت جهنم در قیامت ۲; رؤیت جهنم در قیامت ۱، ۵; ظهور حقایق در قیامت ۵
- یقین: اهل یقین و آتش جهنم ۶; اهل یقین و جهنم ۶
منابع
- ↑ طبرى صاحب جامع البیان از على علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: ما درباره عذاب قبر در شک و تردید بودیم تا این که این سوره نازل گردید و ابن ابى حاتم در تفسیر خود از ابن بریدة نقل کند که این سوره درباره دو قبیله بنام بنى‌حارثة و بنى‌الحرث که از انصار بودند، نازل شد که یکى از آنها مى گفت در میان شما مانند فلان و فلان وجود دارد و دیگرى از آنها به زنده ها فخر مى کرد سپس گفته بودند به طرف گورستان باید رفت و مرده هاى خود را باید شمرد و بعد این سوره نازل گردید».
- ↑ صاحب مجمع البیان گوید: این سوره درباره یهودیان نازل شده که مى گفتند: ما داراى عده زیادترى از طائفه بنى‌فلان و بنى‌فلان هستیم و همین افتخار بیهوده آنها را به غفلت و لهو واداشته تا این که همه به گمراهى مردند چنان که قتادة گوید، ابوبریدة گوید: درباره عده اى از انصار که چنین تفاخرى مى کردند، نازل گردیده است.
