الروم ٥٠

فَانْظُرْ إِلَى‌ آثَارِ رَحْمَةِ اللَّهِ‌ کَيْفَ‌ يُحْيِي‌ الْأَرْضَ‌ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَ‌ ذٰلِکَ‌ لَمُحْيِي‌ الْمَوْتَى‌ وَ هُوَ عَلَى‌ کُلِ‌ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ

کپی متن آیه
فَانْظُرْ إِلَى‌ آثَارِ رَحْمَةِ اللَّهِ‌ کَيْفَ‌ يُحْيِي‌ الْأَرْضَ‌ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَ‌ ذٰلِکَ‌ لَمُحْيِي‌ الْمَوْتَى‌ وَ هُوَ عَلَى‌ کُلِ‌ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ

ترجمه

به آثار رحمت الهی بنگر که چگونه زمین را بعد از مردنش زنده می‌کند؛ چنین کسی (که زمین مرده را زنده کرد) زنده‌کننده مردگان (در قیامت) است؛ و او بر همه چیز تواناست!

|پس به آثار رحمت خدا بنگر كه چگونه زمين را پس از مرگش زنده مى‌كند. به يقين چنين خدايى زنده كننده‌ى مردگان است و او بر هر چيزى تواناست

پس به آثار رحمت خدا بنگر كه چگونه زمين را پس از مرگش زنده مى‌گرداند. در حقيقت، هم اوست كه قطعاً زنده‌كننده مردگان است، و اوست كه بر هر چيزى تواناست.

پس (ای بشر دیده باز کن و) آثار رحمت (نامنتهای) الهی را مشاهده کن که چگونه زمین را پس از مرگ (و دستبرد خزان باز به نفس باد بهار) زنده می‌گرداند! محققا همان خداست که مردگان را هم (پس از مرگ) باز زنده می‌کند و او بر همه امور عالم تواناست.

پس با تأمل به آثار رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را پس از مردگی اش زنده می کند، بی تردید این [خدای قدرتمند] زنده کننده مردگان است و او بر هر کاری تواناست.

پس به آثار رحمت خدا بنگر كه چگونه زمين را پس از مُردنش زنده مى‌كند. چنين خدايى زنده‌كننده مردگان است و بر هر كارى تواناست.

پس به آثار رحمت الهی بنگر که چگونه زمین را پس از پژمردنش زنده می‌دارد، هموست که زندگی بخش مردگان است و او بر هر کاری تواناست‌

پس به نشانه‌هاى رحمت خدا- باران- بنگر كه چگونه زمين را پس از مردگى‌اش زنده مى‌كند، هر آينه آن [خداى‌] زنده‌كننده مردگان است، و او بر هر چيزى تواناست.

به آثار (باران یعنی) رحمت الهی بنگر که چگونه زمین را پس از مردنش زنده می‌کند. آن کس (که زمین مرده را این چنین با نزول باران زنده می‌کند) زنده کننده‌ی مردگان (در رستاخیز) است و او بر همه چیز توانا است.

پس به پیامدهای رحمت خدا بنگر (که) چگونه زمین را پس از مرگش زنده می‌گرداند. این (خدای توانا) بی‌گمان مردگان را به‌راستی زنده می‌گرداند و او بر هر چیزی بسی تواناست.

پس بنگر بسوی آثار رحمت خدا چسان زنده سازد زمین را پس از مرگش همانا آن است زنده‌سازنده مردگان و او است بر همه چیز توانا

So observe the effects of Allah’s mercy—how He revives the earth after it was dead. Indeed, He is the Reviver of the dead. He is Capable of everything.

ترتیل:

ترجمه:

الروم ٤٩	آیه ٥٠	الروم ٥١
سوره : سوره الروم نزول : ٩ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«آثَارِ»: مراد باران و زراعت است. «رَحْمَةِ»: رحمت الهی. باران (نگا: فرقان / ، نمل / ، شوری / ). «مُحْیِ»: زنده کننده.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ هُوَ الَّذِي‌ يُرْسِلُ‌ الرِّيَاحَ‌... (۴) لِنُحْيِيَ‌ بِهِ‌ بَلْدَةً مَيْتاً وَ... (۲)

تفسیر

---

• آيات ۴۸ - ۵۳، سوره روم
• استدلال بر توحيد و معاد با يادآورى انزال باران و ديگرافعال خداى تعالى
• خدايى كه زمين موات را (با فرستادن باران ) زنده مى كند مردگان را نيز زنده خواهد كرد

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

فَانْظُرْ إِلى‌ آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ ذلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتى‌ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ «50»

پس به آثار رحمت خدا بنگر كه چگونه زمين را بعد از مرگش زنده مى‌كند.

همانا خداست زنده كننده‌ى مردگان و او بر هر چيزى قدرت دارد.

پیام ها

1- سختى‌ها و نوميدى‌ها، لذّت نعمت‌ها را چند برابر مى‌كند. يَسْتَبْشِرُونَ‌- وَ إِنْ كانُوا ... لَمُبْلِسِينَ‌

آب كم جو تشنگى آور به دست‌

تا كه جوشد آبت از بالا و پست‌

2- باران، رحمت الهى است. «فَانْظُرْ إِلى‌ آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ»

3- بارش باران و حيات مجدّد زمين، نشانه‌اى از برپايى قيامت است. «يُحْيِ الْأَرْضَ‌- لَمُحْيِ الْمَوْتى‌» صحنه‌ى مرگ و حيات، هر لحظه جلو چشم ماست، «إِنَّ ذلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتى‌» و مشت نمونه‌ى خروار است. «إِنَّ ذلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتى‌»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

فَانْظُرْ إِلى‌ آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ ذلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتى‌ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ (50)

---

«1» توحيد المفضل، ص 148 و 149 و 150. (طبع سوم- قم)

جلد 10 - صفحه 316

فَانْظُرْ إِلى‌ آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ‌: پس تأمل كن و نگاه نما بسوى نشانه رحمت خدا كه باران است. مراد آنست كه به اثر باران نگر تا مشاهده كنى، كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ‌: چگونه زنده مى‌فرمايد خدا زمين را به اشجار و اثمار و زروع و رياحين و ساير نباتات از آن، بَعْدَ مَوْتِها: بعد از مردگى و افسردگى آن. حمزه و كسائى و ابن عامر و حفص (اثار رحمة اللّه) به صيغه جمع خوانده‌اند، يعنى ببين نشانه‌هاى رحمت الهى و بخشايش نامتناهى سبحانى را كه چگونه زمين مرده را زندگى مى‌بخشد.

تبصره: حضرت صادق عليه السّلام به مفضل فرمايد: تأمل كن در انواع تدبير عليم قدير در اصناف درختان سالى يك مرتبه مى‌ميرد و حرارت غريزيه در چوبش محتبس و پنهان مى‌گردد، و متولد مى‌شود در آن مواد ميوه‌ها، پس در فصل بهار زنده مى‌شود و به حركت مى‌آيد و انواع فواكه را براى تو حاضر مى‌سازد؛ هر ميوه را در وقتش، چون نيك تأمل كنى درختان باردار انواع لطايف بى‌شمار به كف گرفته و نزد تو دراز كرده‌اند؛ در صحن باغ نظر نما شاخه‌هاى گل طبقهاى رياحين و نسرين و ياسمين به دست برداشته‌اند كه هر يك را خواهى برگيرى؛ اگر عقل دارى چرا ميزبان خود را نمى‌شناسى، و اگر هشيارى چرا اصناف اين الطاف را نمى‌فهمى و شكر ولى نعمت خود را نمى‌گزارى؟

اين اطعمه و ثمار و رياحين و گلها و الوان اطعمه فراوان در باغ و بستان و كوه و هامان، براى تو مهيا كرده و تو منكر احسان و عاصى فرمان اوئى و بجاى شكر، كفران و با نعمت، عصيان بجا مى‌آورى‌ «1».

إِنَّ ذلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتى‌: بدرستى كه آن ذاتى كه قادر است بر زنده كردن زمين بعد از مردن آن و اخراج اشجار و نباتات، هر آينه زنده گرداننده مردگان است، يعنى هر آينه قادر است بر زنده نمودن آنان، زيرا زنده كردن زمين، احداث مثل آنست كه در او بوده از قواى نباتيه و زنده نمودن مردگان‌

---

«1» توحيد المفضل، ص 159. (طبع سوم مكتبة الدّاورى- قم)

جلد 10 - صفحه 317

ايجاد آنست كه در مواد ابدان ايشان بوده از قواى حيوانيه و غير آن از صور و اشكال اوليه.

وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ: و خدا بر همه چيزهاى ممكنه توانا است، زيرا قدرت سبحانى نسبت به جميع ممكنات يكسان است و زنده نمودن مردگان از جمله مقدورات است به دليل انشاء اوليه كه هيچ اسمى و رسمى از آنها نبود، به قدرت تامه الهيه در نشأه وجود ظهور پيدا كردند؛ پس البته بر اعاده آن در ثانى مرتبه كه بعث و قيامت باشد هر آينه قادر خواهد بود، چنانچه در آيه شريفه ديگر براى رفع استبعاد زنده نمودن مردگان فرمايد: «كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ» «1» و نيز فرمود: «قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ هُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ» «2»

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ يُرْسِلَ الرِّياحَ مُبَشِّراتٍ وَ لِيُذِيقَكُمْ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (46) وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ رُسُلاً إِلى‌ قَوْمِهِمْ فَجاؤُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَانْتَقَمْنا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَ كانَ حَقًّا عَلَيْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ (47) اللَّهُ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّياحَ فَتُثِيرُ سَحاباً فَيَبْسُطُهُ فِي السَّماءِ كَيْفَ يَشاءُ وَ يَجْعَلُهُ كِسَفاً فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ فَإِذا أَصابَ بِهِ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ إِذا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ (48) وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ (49) فَانْظُرْ إِلى‌ آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ ذلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتى‌ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ (50)

ترجمه‌

و از آيتهاى او است اينكه ميفرستد بادها را بشارت دهندگان و تا بچشاند شما را از رحمتش و تا جارى شود كشتى بامرش و تا بجوئيد از فضلش و باشد كه شما شكر گزار شويد

و هر آينه بتحقيق فرستاديم پيش از تو پيمبرانى بسوى قومشان پس آمدند آنانرا با حجّتهاى روشن پس انتقام كشيديم از آنانكه گناه كردند و بوده است لازم بر ما يارى نمودن اهل ايمان‌

خدا است آنكه ميفرستد بادها را پس بر مى‌انگيزانند ابر را پس ميگستراند آنرا در آسمان آنچنانكه ميخواهد و ميگرداند آنرا پاره‌ها پس مى‌بينى باران را كه بيرون مى‌آيد از ميانش پس چون برساند آنرا بهر كه بخواهد از بندگانش آنگاه آنان شادى ميكنند

و همانا بودند پيش از آنكه فرو فرستاده شود بر آنان پيش از آن هر آينه نااميدان‌

پس بنگر بسوى اثرهاى رحمت خدا چگونه زنده ميكند زمين را بعد از مردنش همانا آن كس زنده كننده مردگانست و او بر هر چيز توانا است.

تفسير

خداوند متعال به بيانات مختلفه خلق را متوجّه بحقّ ميفرمايد چنانچه در آيات سابقه شمّه‌اى از مفاسد نيامدن باران در اثر معاصى ذكر شد و در اين آيات پاره‌اى از خواصّ و منافع آنرا گوشزد فرموده باين تقريب كه يكى از نشانه‌هاى قدرت و رحمت الهى آنستكه ميفرستد بادها را از جهات مختلفه در حاليكه بشارت دهندگان باشند بنزول باران رحمت الهى براى آنكه مژده دهد بندگانرا و بچشاند بآنها طعم آب صافى گواراى سماوى و ارزاق مولّده از آنرا كه از آثار رحمت خدا است و براى آنكه جارى و سارى گردد كشتيها در دريا بامر و اراده او بوسيله بادها و كثرت آب دريا و براى آنكه مردم در كشتيها مال التّجاره حمل نمايند و باميد فضل الهى بهره بردارى كنند و سود ببرند و شكرگزار باشند و بعدا براى قوّت قلب اهل ايمان فرموده كه پس از اتمام حجّت بر بندگان بارسال رسل و انزال كتب و اتيان ايشان بمعجزات و خوارق عادات كسانيكه در مقام انكار و استكبار و مخالفت و اصرار بآن بر آيند و با اهل ايمان ستيزه نمايند مستحقّ عقوبت خواهند بود و بر خداوند واجب و لازم است كه بپاس‌

---

جلد 4 صفحه 263

احترام اهل ايمان و اداء حقّ ايشان دمار از روزگار آنها بيرون آورد و انتقام پيغمبر خود و مؤمنين باو را بكشد و ايشان را بر آنها ظفر دهد چنانچه با اقوام سابقه اين معامله را فرموده است و پس از آن مقدّمات نزول باران را بيان فرموده كه خداوند بادها را از جوانب متعدّده ميفرستد پس آنها برانگيزانند و برانند ابر را در جوّ عالم پس بگستراند آنرا خداوند يعنى متّصل بيكديگر كند و پهن نمايد در جهت بالا بهر نحو كه بخواهد از واقف و متحرّك و بزرگ و كوچك فوق هر بلد و متوجّه بهر جهت بر حسب اراده خود و مصلحت خلق و قرار دهد آنرا پاره‌هائى متراكم با هم يا متفرّق از يكديگر پس مى‌بيند شخص بينا كه قطرات باران از خلال و لابلاى آن بيرون مى‌آيد پس چون برساند خداوند آنرا بر كسانيكه سزاوار رحمتند از بندگان خود فورا خوشحال و مسرور ميشوند بوفور نعمت در آتيه با آنكه قبل از نزول باران يعنى قبل از وزيدن باد و پيدايش ابر نااميد بودند از نزول رحمت حقّ و تكرار كلمه قبل شايد بملاحظه افاده اين معنى باشد و محتمل است براى تأكيد و تقرير فرح بعد از شدّت باشد در مجمع از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله نقل نموده كه هيچ مرد مسلمانى نيست كه دفاع كند از عرض برادر مسلمانش مگر آنكه مستحقّ شود كه دفع نمايد خداوند از او آتش جهنّم را روز قيامت چون فرموده و كان حقّا علينا نصر المؤمنين و نصرت حقيقى در آخرت است و در خاتمه استدلال بر معاد فرموده باين بيان كه نظر كن اى بنده خدا بگلهاى رنگارنگ و ميوه‌هاى گوناگون و ساير نعم الهى كه در فصول متعدّده بعد از مرده و بائر شدن زمين و نابودى نباتات آن بوجود آمده و در اثر نزول باران زمين مرده بى‌ثمر زنده و پر ثمر شده و بدانكه چنين خدائى كه بباران رحمت خود خاك مرده را زنده كند و نباتات را بروياند ميتواند خاك مرده شما را هم ببارانيكه طبع منى دارد زنده نمايد و مردم را براى حساب به پيشگاه خود حاضر فرمايد و او بر هر امرى قادر و توانا است و كسفا بسكون سين و اثر بصيغه مفرد و تحيى بتاء نيز قرائت شده و خلله بجاى خلاله از امير المؤمنين عليه السّلام و ديگران رسيده است.

---

جلد 4 صفحه 264

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

فَانظُر إِلي‌ آثارِ رَحمَت‌ِ اللّه‌ِ كَيف‌َ يُحي‌ِ الأَرض‌َ بَعدَ مَوتِها إِن‌َّ ذلِك‌َ لَمُحي‌ِ المَوتي‌ وَ هُوَ عَلي‌ كُل‌ِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ (50)

‌پس‌ نظر كن‌ بآثار رحمت‌ الهي‌ ‌که‌ چگونه‌ زنده‌ ميفرمايد زمين‌ ‌را‌ ‌بعد‌ ‌از‌ مردن‌ زمين‌ بدرستي‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ احياء ‌بعد‌ ‌از‌ موت‌ دليل‌ ‌است‌ ‌بر‌ اينكه‌ خداوند زنده‌ ميكند مرده‌ها ‌را‌ و ‌او‌ ‌بر‌ ‌هر‌ چيزي‌ قادر و توانا ‌است‌.

‌در‌ فصل‌ زمستان‌ انسان‌ نظر كند تمام‌ اشجار ‌در‌ باغات‌ و نخلستانها و اطراف‌ خيابان‌ ها و كنار نهرها چوب‌ خشك‌ و ‌در‌ مزارع‌ و كشت‌ زارها زمين‌ ساده‌ قاعا صفصفا ‌اينکه‌ موت‌ ارض‌ ‌است‌ و ‌در‌ فصل‌ بهار نظر كند تمام‌ سبز و خرم‌ فواكه‌ رسيده‌ حبوبات‌ بثمر رسيده‌ گلها شكفته‌ زمين‌ زنده‌ ‌شده‌.

فَانظُر إِلي‌ آثارِ رَحمَت‌ِ اللّه‌ِ كَيف‌َ يُحي‌ِ الأَرض‌َ بَعدَ مَوتِها آيا همچه‌ خدايي‌ قدرت‌ ندارد ‌بر‌ اينكه‌ ‌از‌ يك‌ خاك‌ ريسيده‌ و استخوان‌ پوسيده‌ انسان‌ خلق‌ كند و مرده‌ ‌را‌ زنده‌ كند جايي‌ ‌که‌ ‌در‌ همين‌ عالم‌ باعجاز انبياء عينا نشان‌ داده‌ عيسي‌ مرده‌ زنده‌ كرد عزير ‌پس‌ ‌از‌ مردن‌ زنده‌ ‌شده‌ و يك‌ شهر خاك‌ ‌شده‌ و پوسيده‌ ‌شده‌ ‌را‌ آب‌ پاشيد تمام‌ زنده‌ شدند چهار مرغ‌ ابراهيم‌ و بسياري‌ ‌از‌ موارد ديگر هفتاد نفر ‌با‌ موسي‌ ‌در‌ ميقات‌، ‌حتي‌ دارد ‌در‌ ظهور حضرت‌ بقية اللّه‌ و ‌در‌ دوره‌ رجعت‌ بسيار ‌از‌ نيكان‌ و بدان‌ زنده‌ ميشوند نيكان‌ ‌براي‌ تشرف‌ خدمت‌ ائمه‌ (ع‌) و بدان‌ ‌براي‌ انتقام‌.

وَ هُوَ عَلي‌ كُل‌ِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ قدرت‌ ‌که‌ عين‌ ذات‌ ‌است‌ و حدي‌ ‌از‌ ‌براي‌ ‌او‌ نيست‌ سر ‌تا‌ سر ممكنات‌ ‌را‌ احاطه‌ كرده‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 50)- در این آیه روی سخن را به پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله کرده، می‌گوید: «به آثار رحمت الهی بنگر که چگونه زمین را بعد از مردنش زنده می‌کند» (فَانْظُرْ إِلی آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ کَیْفَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها).

تعبیر به «رحمت الهی» در مورد باران، اشاره به آثار پر برکت آن از جهات مختلف است.

سپس با توجه به پیوندی که مبدأ و معاد در مسائل مختلف دارند در پایان آیه می‌افزاید: «چنین کسی (که زمین مرده را با نزول باران زنده کرد) زنده کننده مردگانی (در قیامت) است، و او بر همه چیز تواناست» (إِنَّ ذلِکَ لَمُحْیِ الْمَوْتی وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - لزوم نگرش دقیق به آفاق رحمت خداوند در گستره هستى (فانظر إلى ءاثر رحمت اللّه) «نظر» به معناى «گرداندن چشم به این و آن سو، به منظور دیدن و درک چیزى» است و گاهى هم مراد از آن، تأمل و کنکاش است (مفردات راغب).

۲ - ضرورت ژرف اندیشى در آثار بارش باران (فترى الودق یخرج من خلله ... فانظر إلى ءاثر رحمت اللّه) مراد از «رحمت» در آیه، به قرینه آیات سابق که درباره کیفیت پیدایش و بارش نزولات آسمانى بود، باران است.

۳ - باران، داراى نقشى اساسى در حیات و آبادانى زمین است (فانظر إلى ءاثر رحمت اللّه کیف یحى الأرض بعد موتها) مراد از «آثار رحمت اللّه» در آیه، به قرینه «یحى الأرض» و نیز آیه چهل و هشت، باران است.

۴ - باد و باران، جلوه اى از رحمت خداوند براى انسان ها است. (یرسل الریاح ... فترى الودق یخرج من خلله ... فانظر إلى ءاثر رحمت اللّه)

۵ - رویش گیاهان و آباد شدن زمین، پرتویى از رحمت خداوند بر آدمیان است. (فانظر إلى ءاثر رحمت اللّه کیف یحى الأرض بعد موتها) مراد از «آثار»، مى تواند هر چیزى باشد که بر اثر باران، به دست مى آید که غالب آنها گیاهان اند.

۶ - خداوند، زمین را حیات مى بخشد و بر احیاى مردگان، توانا است. (کیف یحى الأرض بعد موتها إنّ ذلک لمحى الموتى)

۷ - زمین، بدون بارش باران و رویش گیاهان، مرده و موات است. (یحى الأرض بعد موتها)

۸ - احیاى مجدد زمین مرده با باران، نشانه اى گویا بر توان مندى خداوند در بازآفرینى انسان ها، در قیامت است. (یحى الأرض بعد موتها إنّ ذلک لمحى الموتى)

۹ - عوامل طبیعى، مجارى تحقق اراده و خواست خداوند است. (فترى الودق یخرج من خلله ... فانظر إلى ءاثر رحمت اللّه کیف یحى الأرض) در این آیه، فاعل احیا، خداوند، معرفى شده است، در حالى که به حسب ظاهر، نزول باران چنین نقشى را ایفا مى کند. چنین اسنادى، اشاره به نکته یاد شده دارد.

۱۰ - رویش گیاهان و حیات یافتن زمین، با باران، به دست خداوند است. (کیف یحى الأرض)

۱۱ - خداوند، داراى عظمت و رتبه اى والا است. (إنّ ذلک لمحى الموتى) اسم اشاره «ذلک» اشاره به خداوند دارد. آوردن اسم اشاره بعید، به جاى ضمیر فصل، مى تواند به منظور بیان عظمت خداوند باشد.

۱۲ - بازآفرینى انسان ها در قیامت، ناشى از رحمت خداوند است. (إلى ءاثر رحمت اللّه کیف یحى الأرض بعد موتها إنّ ذلک لمحى الموتى)

۱۳ - مطالعه جهان طبیعت، زمینه پرورش روح توحیدى و درکى ژرف از صفات خداوند است. (فانظر إلى ءاثر رحمت اللّه ... و هو على کلّ شىء قدیر)

۱۴ - استفاده از امور محسوس و قابل درک براى بشر، جهت تبیین معارف عالى، مانند مسأله معاد، از روش هاى هدایتى قرآن است. (کیف یحى الأرض بعد موتها إنّ ذلک لمحى الموتى)

۱۵ - تصور صحیح از خداوند، از بین برنده هرگونه تردید و استبعاد در حقانیت معاد است. (فانظر إلى ءاثر رحمت اللّه کیف یحى ... و هو على کلّ شىء قدیر)

۱۶ - قدرت مطلق خداوند، منشأ ریزش باران، و احیاى زمین به وسیله آن است. (فترى الودق یخرج من خلله ... یحى الأرض بعد موتها ... و هو على کل شىء قدیر)

۱۷ - خداوند، قدیر (توان مند) است. (و هو ... قدیر)

۱۸ - خداوند، داراى قدرتى نامحدود است. (و هو على کلّ شىء قدیر)

۱۹ - بازآفرینى انسان ها در قیامت، برخاسته از قدرت مطلق خداوند است. (إنّ ذلک لمحى الموتى و هو على کلّ شىء قدیر)

موضوعات مرتبط

• اسماء و صفات: قدیر ۱۷
• باد: نقش باد ۴
• باران: فواید باران ۳، ۷، ۸، ۱۰، ۱۶; مطالعه بارش باران ۲; منشأ باران ۱۶; نقش باران ۴
• توحید: پرورش روح توحیدى ۱۳
• خدا: آثار قدرت خدا ۱۹; ابعاد رحمت خدا ۱; افعال خدا۱۰; رحمت خدا ۱۲; زمینه ادراک صفات خدا ۱۳; عظمت خدا ۱۱; قدرت خدا ۶، ۱۶; مجارى اراده خدا ۹; نشانه هاى رحمت خدا ۴، ۵; نشانه هاى قدرت خدا ۸; وسعت قدرت خدا ۱۶، ۱۸
• دین: ارائه نمونه در تبیین دین ۱۴
• زمین: احیاى زمین ۵; عوامل احیاى زمین ۳، ۷، ۸; منشأ احیاى زمین ۶، ۱۰، ۱۶
• طبیعت: آثار مطالعه طبیعت ۱۳
• عقیده: آثار عقیده صحیح به خدا ۱۵
• عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۹
• گیاهان: رویش گیاهان ۵; فواید گیاهان ۷; منشأ رویش گیاهان ۱۰
• مردگان: احیاى مردگان ۶، ۸، ۱۲، ۱۹
• معاد: رد استبعاد معاد ۱۵; منشأ معاد ۸، ۱۲، ۱۹
• هدایت: ارائه نمونه عینى در هدایت ۱۴; روش هدایت ۱۴