نَافِلَة

آیات شامل این کلمه

ریشه کلمه

• نفل‌ (۴ بار)

قاموس قرآن

(بر وزن فلس) زيادت. چنانكه در نهايه و اقرب الموارد و در مجمع و المنار ذيل: «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْاَنْفالِ» گفته‏اند. نماز نافله را از آن نافله گويند كه زايد بر واجب است. ايضاً نفل به معنى عطيه آمده چنانكه در قاموس و صحاح گفته، طبرسى نسبت آن را به «قول» داده است و نَفَل (بر وزن فرس) به معنى غنيمت و هبه و زيادت است، جمع آن انفال مى‏باشد مثل سبب و اسباب. راغب گويد: گفته‏اند نَفَل به عينه غنيمت است ليكن به اعتبار آنكه با فتح به دست آمده غنيمت و به اعتبار آنكه عطائى است از جانب خدا بدون استحقاق، نفل گفته مى‏شود. [انبياء:72]. نافله به معنى عطيه است يعنى: اسحق و يعقوب را به ابراهيم عطيه‏اى داديم و همه را نيكوكار گردانديم. به قولى «نافله» فقط به يعقوب راجع است. * [اسراء:79]. يعنى بعضى از شب را با قرآن (نماز) بيدار باش كه زيادتى بر فرائض و يا عطيه‏اى است نسبت به تو، شايد خدايت تو را به مقام پسنديده‏اى برساند به اتفاق روايات فريقين و اجماع مفسران مقصود از مقام محمود مقام شفاعت است. آيه ظاهراً راجع به نماز شب باشد. در مجمع از ابن عباس نقل شده: نماز شب بر آنحضرت واجب و بر ديگران فضيلت بود در صافى از تهذيب از امام صادق «عليه السلام» منقول است كه از نوافل پرسيدند فرمود: «فريضة ففزع السامعون» اينكه امام فرمود: واجب است شنوندگان ترسيدند فرمود: مقصودم نماز شب است بر رسول خدا «صلى اللَّه عليه و آله» كه فرموده: «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ». ظاهراً از آيه اختصاص آن را به رسول خدا «صلى اللَّه عليه و آله» نفهميده‏اند گرچه در جوامع الجامع آن را معناى اول گفته است مجلسى رحمه اللَّه در بحار باب فضائل و خصائص آن حضرت آيه فوق را نقل كرده و فقط كلمات طبرسى را از مجمع نقل كرده است. ولى در عين حال از كلمه «لك» و اينكه نافله شب براى همه مستحب است مى‏شود وجوب آن را براى آن حضرت استظهار كرد مخصوصاً با روايتى كه از تهذيب نقل گرديد و مخصوصاً با ذيل آييه كه مخصوص به آن حضرت است «عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً». انفال‏ [انفال:1]. انفال چنانكه گفته شد جمع نفل است به معنى غنيمت و هبه و زيادت. ظاهراً به غنائم از آن جهت انفال گفته‏اند كه زائداند بر مقصود از جنگ، كه غرض اصلى از آن، گسترش دين و دفاع از حريم اسلام است و در روايات اهل بيت عليهم اسلام انفال عبارتند از: 1- هر زمين متروكى كه اهل آن از بين رفته‏اند. 2- زمينهائى كه با صلح گفته شده مثل بحرين و فدك. 3- اراضى موات. 4- جنگلها. 5- قلل كوهها. 6- معادن. 7- مراتع. 8- سيل گاهها. 9- ميراث كسانى كه وارث ندارند. 10- و امثال آنچه گفته شد. اينها را از آن انفال گويند كه زايداند از آنچه مردم مالك شده‏اند و اينها ثروتهاى عمومى اند كه با صلاحديد امام «عليه السلام» و حكام شرعى در مصارف عمومى مورد استفاده قرار مى‏گيرند، در وسائل از كافى در ضمن حديثى از حضرت كاظم «عليه السلام» نقل شده: «وَ الْاَنْفالُ كُلُّ ارَضٍ خَرِبَةٍ بادَ اَهْلُها، وَ كُلُّ اَرْضٍ لَمْ يُوجَفْ عَلَيْها بِخَيْلٍ وَ لارِ كابٍ وَ لكِنْ صالَحُوا صُلْحاً وَ اَعْطُوا بِاَيْديهِمْ عَلى غَيْرِ قِتالٍ، وَ لَهُ (الامام) رُؤُسُ الْجِبالِ وَ بُطُونُ الْاُوْدِيَةِ وَ الْاجامُ وَ كُلُّ اَرْضٍ مَيْتَةٍ لارَبَّ لَها وَ لَهُ صَوافِى الْمُلُوكِ ماكانَ فى اَيْديهِمْ مِنْ غَيْرِ وَجْهِ غَصْبٍ لِاَنَّ الْغَصْبَ كُلُّهُ مَرْدُودٌ، وَ هُوَ وارِثُ مَنْ لاوارِثَ لَهُ يُعَوُلُ مَنْ لاحيْلَةَ لَهُ...». *** به هر حال صريح آيه «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْاَنْفالِ قُلِ الْاَنْفالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ» آنست كه انفال اعم از غنائم جنگى و غيره همه مال خدا و رسول است و در حكم اولى كسى را بر آنها حقى نيست مگر آنكه خدا و رسول بدهند و چون در سوره انفال مقدارى از آيات جنگ معروف «بدر» ذكر شده و در آيه [انفال:41]. آمده، روشن مى‏شود كه مراد از انفال در «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْاَنْفالِ» غنائم جنگ بدر و الف و لام آن براى عهد است و امام زين العابدين و امام باقر و صادق عليهم السلام و نيز ابن مسعود آن را «يَسْئَلُونَكَ الْاَنْفالَ» بدون «عن» خوانده‏اند، اين نيز مويد مطلب فوق است. ولى الف و لام در «قُلْ‏ِ الْاَنْفالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ» براى استغراق است يعنى از تو از انفال (غنائم) جنگ بدر مى‏پرسند بگو: تمامى انفال (اعم از غنائم و غيره) مال خدا و رسول است. مانعى ندارد كه غنائم جنگى به حكم اولى مال خدا و رسول باشد ولى به حكم آيه «وَاعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ» پنج يك آن كنار شده بقيه به مجاهدين داده شود. در خاتمه بايد دانست فى‏ء رسول خدا «صلى اللَّه عليه و آله» نيز از انفال است و قسمت دوم از انفالى كه نقل كرديم مى‏باشد در «فى‏ء» آيات و محل مصرف آن بررسى شده و براى تمام مطلب بايد به آنجا رجوع شود.

کلمات نزدیک مکانی

وَ لَک بِه يَعْقُوب کُلاّ عَسَى فَتَهَجّد اللّيْل إِسْحَاق أَن جَعَلْنَا صَالِحِين لَه يَبْعَثَک مِن وَهَبْنَا رَبّک جَعَلْنَاهُم مَشْهُودا أَئِمّة مَقَاما کَان لِلْعَالَمِين يَهْدُون مَحْمُودا فِيهَا الْفَجْر

تکرار در هر سال نزول

در حال بارگیری...