النساء ٢٢

وَ لاَ تَنْکِحُوا مَا نَکَحَ‌ آبَاؤُکُمْ‌ مِنَ‌ النِّسَاءِ إِلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ‌ إِنَّهُ‌ کَانَ‌ فَاحِشَةً وَ مَقْتاً وَ سَاءَ سَبِيلاً

کپی متن آیه
وَ لاَ تَنْکِحُوا مَا نَکَحَ‌ آبَاؤُکُمْ‌ مِنَ‌ النِّسَاءِ إِلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ‌ إِنَّهُ‌ کَانَ‌ فَاحِشَةً وَ مَقْتاً وَ سَاءَ سَبِيلاً

ترجمه

با زنانی که پدران شما با آنها ازدواج کرده‌اند، هرگز ازدواج نکنید! مگر آنچه درگذشته (پیش از نزول این حکم) انجام شده است؛ زیرا این کار، عملی زشت و تنفرآور و راه نادرستی است.

و زنانى را كه پدرانتان به زنى گرفته‌اند به همسرى نگيريد، مگر آنچه پيش از اين [در جاهليت‌] گذشت. بى‌ترديد اين كارى زشت و منفور و راه و رسم بدى است

و با زنانى كه پدرانتان به ازدواج خود درآورده‌اند، نكاح مكنيد؛ مگر آنچه كه پيشتر رخ داده است، چرا كه آن، زشتكارى و [مايه‌] دشمنى، و بد راهى بوده است.

و نکاح مکنید زن پدر را (بعد از این حکم) الاّ آنچه از پیش کرده‌اید، زیرا این کاری است زشت و مبغوض (خدا) و بد راه و رسمی است.

و با زنانی که پدرانتان با آنان ازدواج کرده اند ازدواج نکنید، مگر آنچه [پیش از اعلام این حکم] انجام گرفته باشد. یقیناً این عمل، عملی بسیار زشت و منفور و بد راهی است.

با زنانى كه پدرانتان به عقد خويش درآورده‌اند زناشويى مكنيد، مگر آنكه پيش از اين چنان كرده باشيد. زيرا اين كار، زنا و مورد خشم خدا است و شيوه‌اى است ناپسند.

و با زنانی که پدرانتان ازدواج کرده‌اند، ازدواج نکنید، مگر آنچه در گذشته رخ داده باشد، چرا که این کار ناشایست و منفور و بی‌روشی است‌

و با زنى كه پدرانتان به زنى گرفته‌اند زناشويى مكنيد، مگر آنچه پيش از اين گذشت- كه گناهش آمرزيده شده ولى بايد از هم جدا شويد-، كه اين كارى زشت- زنا- و ناپسند و دشمن داشته شده [خدا] و بد راه و رسمى است.

و با زنانی ازدواج نکنید که پدران شما با آنان ازدواج کرده‌اند. چرا که این کار، عمل بسیار زشتی است و (در پیش خدا و مردم) مبغوض بوده و روش بسیار نادرستی است؛ مگر آنچه گذشته است (و در زمان جاهلیّت بوده است که مورد عفو خدا قرار می‌گیرد).

و با زنانی که پدرانتان به ازدواج خود در آورده (و یا آمیزشی به حرام کرده)اند نکاح مکنید؛ مگر آنچه پیشتر رخ داده. این همواره زشتکاری و (مایه‌ی) دشمنی و بد راهی بوده است.

و همسر نگیرید آنان را که پدران شما همسر گرفتند از زنان مگر آنچه گذشته است که آن است فحشائی و خشمی و چه زشت راهی است‌

Do not marry women whom your fathers married, except what is already past. That is improper, indecent, and a bad custom.

ترتیل:

ترجمه:

النساء ٢١	آیه ٢٢	النساء ٢٣
سوره : سوره النساء نزول : ٨ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«سَلَفَ»: گذشت. «فَاحِشَةٌ»: کار بسیار زشت و ناپسند. «مَقْتاً»: خشم شدید. در اینجا مصدر به جای وصف به کار رفته است، همان گونه که می‌گویند: زَیْدٌ عَدْلٌ. «سَبِیلاً»: تمییز است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

حُرِّمَتْ‌ عَلَيْکُمْ‌ أُمَّهَاتُکُمْ‌... (۳) وَ لاَ تَقْرَبُوا الزِّنَى‌ إِنَّهُ‌... (۴)

قُلْ‌ تَعَالَوْا أَتْلُ‌ مَا حَرَّمَ‌... (۱)

نزول

محل نزول:

این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است.

شأن نزول:

قتادة و عكرمة و ابن عباس گويند: اين آيه براى منع ازدواج با زنان پدر نازل شده كه در جاهليت مرسوم بوده است. چنان كه صفوان بن اميه زن پدر خود به نام فاخته دختر اسود بن مطلب را به زوجيت گرفته بود و نيز حصين بن ابى‌قيس زن پدر خود كبشه دختر معن را به زنى گرفته بود و همچنين منظور بن ريان بن مطلب زن پدر خود مليكة دختر خارجة را به عقد خويش درآورده بود.

اشعث بن سوار چنين گويد: وقتى كه ابوقيس وفات يافت. پسرش قيس زن پدر خويش را به زوجيت گرفت و زن پدر او به وى گفت: اميدوارم فرزند خوبى از براى تو بياورم زيرا تو از خوبان قبيله خود مى باشى ولى بايد از رسول خدا صلى الله عليه و آله در اين باره كسب اجازه كنم لذا نزد پيامبر آمد و با او در اين خصوص مشورت نموده و اجازه خواست رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: از اين كار منصرف شو و به خانه خود مراجعت كن، سپس اين آيه نازل گرديد.

تفسیر

---

• تفسیر آیات

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ لا تَنْكِحُوا ما نَكَحَ آباؤُكُمْ مِنَ النِّساءِ إِلَّا ما قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً وَ مَقْتاً وَ ساءَ سَبِيلًا «22»

و با زنانى كه پدرانتان به ازدواج خود در آورده‌اند، ازدواج نكنيد، مگر آنچه درگذشته (پيش از نزول اين حكم) انجام شده است. همانا اين گونه ازدواج، بسيار زشت و مايه‌ى دشمنى و راه بدى است.

نکته ها

از رسوم جاهلى آن بود كه اگر شخصى از دنيا مى‌رفت، فرزندان او با نامادرى خود (همسر پدر) ازدواج مى‌كردند. يكى از انصار به نام ابوقيس از دنيا رفت. فرزندش به نامادرى خود پيشنهاد ازدواج كرد. آن زن گفت: بايد از پيامبر كسب تكليف كنم. در پاسخ او اين آيه نازل شد وازدواج با «زن پدر» را ممنوع كرد.

پیام ها

1- اسلام دين فطرت است. انسان طبعاً از ازدواج با مادر و نامادرى تنفّر دارد، لذا در اسلام حرام شده است. «لا تَنْكِحُوا ما نَكَحَ آباؤُكُمْ»

2- «زن پدر» ها به منزله‌ى مادر است. پس به جاى كينه و ناسازگارى، بايد نسبت به فرزندان «مادرى» كنند. «لا تَنْكِحُوا ما نَكَحَ آباؤُكُمْ»

3- بايد فرزندان حريم پدر را در ازدواج حفظ كنند. «لا تَنْكِحُوا ما نَكَحَ آباؤُكُمْ»

4- فرزندان، به زن پدر، به ديد «مادر» بنگرند. «ما نَكَحَ آباؤُكُمْ»

5- اسلام از گذشته‌ها چشم مى‌پوشد. ازدواج‌هاى پيش از اين حكم، با نامادرى،

جلد 2 - صفحه 42

مورد عفو است. «إِلَّا ما قَدْ سَلَفَ» چنانكه مى‌خوانيم: «الاسلام يجُبّ ما قبله» اسلام، گذشته را مى‌پوشاند.

6- براى گفتار، بايد بطور اجمال يا تفصيل، دليل و برهان آورد. «إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً وَ مَقْتاً وَ ساءَ سَبِيلًا»

7- ازدواج با نامادرى، راهبردى بد و راه ازدواج با ساير محارم را نيز مى‌كند. «ساءَ سَبِيلًا»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ لا تَنْكِحُوا ما نَكَحَ آباؤُكُمْ مِنَ النِّساءِ إِلاَّ ما قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً وَ مَقْتاً وَ ساءَ سَبِيلاً «22»

شأن نزول: آورده‌اند كه چون ابو قبيس از صلحاى انصار متوفى شد، قيس كه پسر او بود، بنابر عادت جاهليت خواست زن پدر را به نكاح خود درآورد. زن گفت: من تو را فرزند خود مى‌بينم و تو از صلحاى قوم خودى، چگونه به تو متزوج شوم؟ پس واقعه را خدمت حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم رسانيدند. پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: به خانه خود مراجعت كن تا حق تعالى حكمى در اين باب فرمايد. بعد از مراجعت او، اين آيه نازل شد:

---

«1» تفسير صافى، جلد اوّل، صفحه 434.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 386

وَ لا تَنْكِحُوا ما نَكَحَ آباؤُكُمْ مِنَ النِّساءِ: و به نكاح در مياوريد آن را كه خواسته و به نكاح درآورده‌اند پدران شما از زنان، و مستحق عقاب مى‌شويد به نكاح كردن منكوحات آباء خود، إِلَّا ما قَدْ سَلَفَ‌: مگر آنچه گذشته پيش از آيه تحريم، كه آن معفوّ مى‌باشد. بعد از آن ذكر علت نهى فرمايد كه: إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً: بدرستى كه نكاح زن پدر، بود قبل از اين و هست بعد از تحريم، خصلتى زشت و ناپسنديده و در هيچ امتى از امم سابقه رخصت آن نشده، وَ مَقْتاً: و مبغوض حق تعالى و مؤمنان، يا نزد جميع اهل مروت، زيرا اشراف عرب آن را مكروه و مبغوض شمردندى و فرزندى كه از زن پدر متولد شدى، مقيت و مقتى گفتندى، يعنى دشمن داشته شده. وَ ساءَ سَبِيلًا: و بد راهى است طريق آن كسى كه آن را پسنديده دارد و به آن قيام و ارتكاب نمايد.

لطيفه: مراتب قبيح سه است: قبح عقلى، قبح شرعى، قبح عرفى. و خداوند هر سه را در اين آيه بيان فرموده، و چنين امرى نهايت قبيح مى‌باشد. اول: قبح عقلى، كه فرموده: إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً، زيرا زنا تصرف در غير، و عقل آن را منع نمايد. دوم: قبح شرعى، و: مَقْتاً: اشاره به آن است، چه اگر قبيح نبود، موجب مقت نمى‌شد. سوم: قبح عرفى، و: ساءَ سَبِيلًا: مشتمل است بر آن، و عادتا چنين فعلى قبيح است.

و بدان كه حق تعالى در آيه با وجود نهى، تنفير مردمان نموده از نكاح ازواج به سه وصف، جهت مبالغه در نفى و نهى: اول: فاحِشَةً، كه مبالغه است در قبح، چه اين فعل منافى وجوب تعظيم آباست، جهت تهجم بر فراش ايشان.

و ذكر كانَ‌، ايذان آنست كه در هيچ ملتى حلال نبوده، تا مبالغه شود در نهى اين، دوم: ذكر مَقْتاً، يعنى اين عمل ممقوت و مبغوض خدا و غير عادت ذى المروات است. سوم: ساءَ سَبِيلًا دال است بر آنكه اين طريقه قبيح، و مذموم است.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 387

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ لا تَنْكِحُوا ما نَكَحَ آباؤُكُمْ مِنَ النِّساءِ إِلاَّ ما قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً وَ مَقْتاً وَ ساءَ سَبِيلاً «22»

ترجمه‌

و نكاح مكنيد آن چه را نكاح كردند پدران شما از زنان مگر آنچه گذشت همانا آن باشد كار زشت و مبغوض و بد راهى است.

تفسير

استثناء از لوازم كلام است گويا فرموده نكاح زن پدر موجب عقاب است مگر آن نكاحيكه در زمان جاهليت شده است كه خداوند از آن براى معذور بودن شما عفو فرمود ولى ادامه و احداث آن روا نيست چون نهى ظاهر در تحريم است و حرمت موجب عقاب پس كلام دلالت دارد بر ثبوت عقاب بالالتزام و استثناء بايد از مدلول كلام شود خواه مطابقى باشد خواه التزامى كه لازم كلام است و عياشى از حضرت باقر (ع) روايت نموده كه نكاح زن جدّ جائز نيست بمقتضاى اين آيه و گفته‌اند مراتب قبح سه است قبح عقلى و آن فاحشه است و قبح شرعى و آن مقت است و قبح عرفى و آن ساء

---

جلد 2 صفحه 37

سبيل است و نيز گفته شده است كه در عرب معمول بوده كه زنان ذوى حقوق خود را ميگرفتند و اينرا نكاح مقت ميناميدند و اولاديرا كه از اين نكاح پيدا ميشد مقتى ميخواندند و بنظر حقير فاحشه اشاره بقبح عقلى و عرفى اين عمل است و مقت اشاره بمبغوضيت آن نزد خداوند و ساء سبيل اشاره بمفسده كامنه در آن و اللّه اعلم.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ لا تَنكِحُوا ما نَكَح‌َ آباؤُكُم‌ مِن‌َ النِّساءِ إِلاّ ما قَد سَلَف‌َ إِنَّه‌ُ كان‌َ فاحِشَةً وَ مَقتاً وَ ساءَ سَبِيلاً «22»

و نكاح‌ نكنيد كساني‌ ‌را‌ ‌که‌ پدران‌ ‌شما‌ ‌آنها‌ ‌را‌ نكاح‌ كرده‌اند مگر آنكه‌ گذشته‌ ‌است‌ ‌اينکه‌ فحشاء و مورث‌ غضب‌ الهي‌ ‌است‌ و بد راهيست‌.

وَ لا تَنكِحُوا نكاح‌ ‌در‌ قرآن‌ و اخبار ‌در‌ دو مورد استعمال‌ ميشود يكي‌ ‌در‌ عقد ازدواج‌ مثل‌ ‌آيه‌ شريفه‌ وَ أَنكِحُوا الأَيامي‌ مِنكُم‌ وَ الصّالِحِين‌َ مِن‌ عِبادِكُم‌ وَ إِمائِكُم‌ الاية نور ‌آيه‌ 32، ‌که‌ مراد زن‌ گرفتن‌ و زن‌ كردن‌ ‌است‌ و شوهر گرفتن‌ و شوهر كردن‌ ‌است‌ اعم‌ ‌از‌ دخول‌ و غيره‌.

جلد 5 - صفحه 44

و ديگر بمعني‌ وطي‌ و جماع‌ مثل‌ ‌آيه‌ شريفه‌ الزّانِي‌ لا يَنكِح‌ُ إِلّا زانِيَةً أَو مُشرِكَةً الاية بنا ‌بر‌ تفسيري‌، و حديث‌ معروف‌

(ملعون‌ ‌من‌ نكح‌ بهيمة و ملعون‌ ‌من‌ نكح‌ بيده‌)

نبوي‌ (ص‌)، و ‌اينکه‌ ‌آيه‌ مطلق‌ ‌است‌ و شامل‌ ‌هر‌ دو ميشود، مدخوله‌ اب‌ و زوجه‌ اب‌ ‌را‌ نميشود فرزند ازدواج‌ كند.

ما نَكَح‌َ آباؤُكُم‌ و مراد ‌از‌ آباء اجداد ‌هر‌ چه‌ بالا رود محرم‌ هستند و نكاح‌ ‌آنها‌ حرام‌ ‌است‌.

إِلّا ما قَد سَلَف‌َ استثناء منقطع‌ ‌است‌ زيرا استثناء ماضي‌ ‌از‌ مستقبل‌ نميشود نظير ‌آيه‌ شريفه‌ لا يَذُوقُون‌َ فِيهَا المَوت‌َ إِلَّا المَوتَةَ الأُولي‌ دخان‌ ‌آيه‌ 56، و ‌اينکه‌ موضوع‌ ‌در‌ جاهليت‌ بوده‌ ‌که‌ زن‌ پدر ‌را‌ ‌بعد‌ ‌از‌ فوت‌ پدر ميگرفتند خداوند ‌از‌ ‌آنها‌ مؤاخذه‌ نميفرمايد آنچه‌ بوده‌ ‌تا‌ زمان‌ نزول‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ لكن‌ ‌بعد‌ ‌از‌ نزول‌ ‌اگر‌ كسي‌ قبلا ‌اينکه‌ عمل‌ ‌را‌ كرده‌ بايد رها كند و ديگر نميتواند نزد ‌او‌ رود.

إِنَّه‌ُ كان‌َ فاحِشَةً ديگر زنا ميشود بلكه‌ زنا ‌با‌ محارم‌ ‌که‌ عقوبتش‌ اشد و حد ‌آن‌ سخت‌تر ‌است‌، (و مقتا) مشمول‌ غضب‌ الهي‌ ميشود. (و ساء سبيلا) عمل‌ زشت‌ قبيح‌ منكري‌ ‌است‌ ‌هم‌ عقلا و ‌هم‌ شرعا و ‌هم‌ عرفا

45

برگزیده تفسیر نمونه

---

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- حرمت ازدواج با زنى که همسر پدر بوده است. (و لا تنکحوا ما نکح اباءُوکم من النّساء) بنابر اینکه نکاح در «ما نکح اباؤکم» به معناى عقد ازدواج باشد، نه به معناى آمیزش.

۲- حرمت ازدواج با زنى که پدر با او آمیزش کرده است. (و لا تنکحوا ما نکح اباءُوکم) بنابر اینکه نکاح در «ما نکح» به معناى آمیزش باشد، نه عقد ازدواج.

روایات و احادیث

۳- حرمت ازدواج مرد با همسر پدر بزرگ و اجداد (و لا تنکحوا ما نکح اباءُوکم) واژه «اباء» در فرهنگ قرآن، اعم از پدر و پدر بزرگ و اجداد است. برداشت فوق را فرمایش امام باقر (ع) تأیید مى کند که فرمود: و لا یصلح للرجل ان ینکح امرأة جدّه.

۴- ازدواج با همسر پدر، از سنن جاهلى (و لا تنکحوا ما نکح اباءُوکم من النّساء الّا ما قد سلف)

۵- ازدواجهایى که با همسر پدر قبل از بیان حرمت آن انجام شده، باطل نیست. (و لا تنکحوا ما نکح اباءُوکم من النّساء الّا ما قد سلف)

۶- قانون، عطف به ما سبق نمى شود. (و لا تنکحوا ما نکح اباءُوکم من النّساء الّا ما قد سلف)

۷- ازدواج با همسر پدر (و یا زنى که پدر با او آمیزش کرده)، زشت و مورد خشم خدا و روشى ناپسند است. (و لا تنکحوا ما نکح اباءُوکم ... انّه کان فاحشةً و مقتاً و ساء سبیلاً) «مقت»، به معناى خشم است.

۸- تنفرآمیز بودن ازدواج با همسر پدر، حتى در نظر مردم جاهلى (انّه کان فاحشةً و مقتاً) جمله «انه کان ... مقتاً» مى تواند اشاره به زشتى تاریخى این عمل نزد اعراب جاهلى باشد. چون آنان ازدواج با همسر پدر را «نکاح مقت» مى نامیدند.

۹- ازدواج با همسر پدر، زناست.* (و لا تنکحوا ما نکح اباءُوکم ... انّه کان فاحشةً) با توجّه به اینکه «فاحشة» در موارد بسیارى در قرآن، کنایه از زناست.

موضوعات مرتبط

• احکام:۱، ۲، ۳، ۵
• ازدواج: احکام ازدواج ۱، ۲، ۳، ۵ ; ازدواج حرام ۱، ۲، ۳، ۹ ; ازدواج در جاهلیت ۴ ; ازدواج ناپسند ۷، ۸
• جاهلیت: رسوم جاهلیت ۴، ۸
• خدا: غضب خدا ۷
• زنا: موارد زنا ۹
• عمل: ناپسند ۷
• قانون: محدوده قانون ۵، ۶