تفسیر:المیزان جلد۹ بخش۲۳: تفاوت میان نسخه‌ها

در تفسير برهان در ذيل آيه «اجعلتم سقايه الحاج...» ، از امالى شيخ بسند خود از اعمش از سالم بن ابى الجعد بطور رفع از ابى ذر روايت كرده كه در حديث شورى در ضمن احتجاجاتى كه على (عليه السلام ) بر صحابه كرده ، گفته است كه: آن جناب در اين مقام فرمود: آيا در ميان شما احدى غير از من هست كه آيه «اجعلتم سقايه الحاج و عماره المسجد الحرام كمن آمن بالله و اليوم الاخر و جاهد فى سبيل الله» برايش نازل شده باشد؟ گفتند: نه.

و در تفسير قمى روايتى از ابى الجارود از ابى جعفر (عليه السلام ) آمده كه فرمود: اين آيه يعنى آيه «الذين آمنوا و هاجروا» - تا كلمه «فائزون» در حق على بن ابيطالب (عليه السلام) نازل شده ، و در آيه بعد هم كه مى فرمايد: «يبشرهم ربهم برحمة منه و رضوان و جنات لهم فيها نعيم مقيم» اجرى را كه آنحضرت در نزد خدا دارد بيان كرده است.

و در مجمع البيان است كه حاكم ابو القاسم حسكانى به سند خود از ابى بريده از پدرش روايت كرده كه گفت: در حالى كه شيبه و عباس به يكديگر فخر مى فروختند على بن ابى طالب از آنجا عبور كرد، و پرسيد به چه چيز افتخار مى كنيد؟

عباس گفت : به من از فضيلت بهره اى داده شده كه به احدى داده نشده است، و آن سقايت حاجيان است . شيبه گفت : عمارت مسجد الحرام هم افتخار من است .  

على (عليه السلام ) فرمود: من به شما دو نفر مى گويم : من از كودكى افتخارى نصيبم شد، كه نصيب شما نشده ، پرسيدند يا على آن افتخار تو چيست ؟ فرمود: من آنقدر با شمشير به خرطومهاى شما زدم تا به خداى تبارك و تعالى و رسول او ايمان آورديد.

عباس برخاست ، و در حالى كه غضبناك شده بود و پايين لباسش بر روى زمين كشيده مى شد بر رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) وارد شد و گفت : هيچ مى بينى على با من چگونه روبرو مى شود؟ حضرت فرمود: بگوئيد على حاضر شود. على را صدا زدند، حاضر شد.  

حضرت فرمود: يا على چه چيز تو را بر آن داشت كه با عمويت آن طور روبرو شوى ؟ عرض ‍ كرد: يا رسول الله (صلى الله عليه و آله ) من حق خالص را به او رساندم حال مى خواهد خوشش بيايد يا بدش بيايد.

در اينجا جبرئيل نازل شد و گفت : اى محمد! پروردگارت سلامت مى رساند و مى فرمايد: بخوان بر ايشان: «اجعلتم سقاية الحاج و عمارة المسجد الحرام كمن آمن بالله و اليوم الاخر... ان الله عنده اجر عظيم».

و در تفسير طبرى به سند خود از محمد بن كعب قرظى روايت كرده كه گفت : طلحه پسر شيبه با عباس و على بن ابى طالب مفاخرت مى كردند، طلحه گفت : من كليددار خانه كعبه ام . عباس گفت : من داراى سمت سقائى حاجيانم.  

على (عليه السلام ) فرمود: من نمى فهمم شما چه مى گوئيد؛ من شش ماه قبل از همه مردم به طرف قبله نماز خواندم ، و من مجاهد در راه خدايم ، خدا هم اين آيه را نازل كرد: «اجعلتم سقايه الحاج...».

و در الدر المنثور است كه فاريابى از ابن سيرين روايت كرده كه گفت : على بن ابيطالب به مكه آمد، و به عباس گفت : اى عمو آيا حاضر نيستى مهاجرت كنى و به رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) ملحق شوى؟ گفت: من مسجد الحرام را تعمير مى كنم و پرده دار خانه ام.  

خداوند در جوابش ‍ اين آيه را فرستاد: «اجعلتم سقاية الحاج ...» ، به مردم ديگرى رسيد و گفت : آيا هجرت نمى كنيد و به رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) نمى پيونديد؟ گفتند: ما چگونه از برادران و عشيره و خانه و زندگيمان دست برداريم ؟ خداى تعالى اين آيه را فرستاد: «قل ان كان آباؤكم...».

و نيز در الدر المنثور است كه ابن جرير و ابن منذر و ابن ابى حاتم از ابن عباس روايت كرده اند كه گفت: وقتى عباس در جنگ بدر اسير شد گفت : اگر شما زودتر از ما به اسلام و مهاجرت و جهاد موفق شديد ما هم در مكه بكار تعمير مسجد الحرام و سقايت حاجيان و آزاد كردن بردگان مشغول بوديم.  

خداى تعالى بخاطر گفته او اين آيه را نازل كرد: «اجعلتم سقاية الحاج و عمارة المسجد الحرام» و مقصودش اين بود كه به وى بفهماند خدمات تو در مكه در حال شرك بوده ، و من عبادتى را كه با شرك انجام شود قبول نمى كنم.

و نيز در همان كتابست كه مسلم ، ابو داوود، ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم ، ابن حبان ، طبرانى ، ابوالشيخ و ابن مردويه از نعمان بن بشير روايت كرده اند كه گفت : من با چند نفر از صحابه نزديك منبر رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) بودم ، يكى از ايشان گفت : من بعد از اسلام باك ندارم از اينكه هيچ عملى براى خدا انجام ندهم مگر سقايت حاجيان را، ديگرى گفت : بلكه عمارت مسجد الحرام را؛ سومى گفت: بلكه جهاد در راه خدا از همه آنچه گفتيد بهتر و بالاتر است.

عمر وقتى اين قضيه را شنيد از در توبيخ گفت : اين قدر پهلوى منبر رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) آنهم در روز جمعه صدا بلند نكنيد، بگذاريد وقتى نماز جمعه تمام شد من خود نزد رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) مى روم ، و در آنچه شما اختلاف مى كنيد از ايشان مى پرسم.  

در اين ماجرا بود كه خداى تعالى آيه «اجعلتم سقاية الحاج و عمارة المسجد الحرام» را تا جمله «و الله لا يهدى القوم الظالمين» نازل كرد.