۱۶٬۸۸۹
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۱ بخش۷: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←دو نوع اختلاف و مذمت يك نوع آن در قرآن كريم
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
<span id='link50'><span> | <span id='link50'><span> | ||
چيزى كه هست، يك نوع از «اختلاف»، اختلافى است كه در عالَم انسانى، چاره اى از آن نيست و آن، اختلاف طبايع است كه منتهى به اختلاف بنيه ها مى گردد. | |||
چيزى كه | |||
و | آرى، تركيبات بدنى در افراد اختلاف دارد و اين اختلاف در تركيبات بدنى، باعث اختلاف در استعدادهاى بدنى و روحى مى شود، و با ضميمه شدن اختلاف محيط ها و آب و هواها، اختلاف سليقه ها و سنن و آداب و مقاصد و اعمال نوعى و شخصى در مجتمعات انسانى پديد مى آيد، و در علم الاجتماع و مباحثش ثابت شده كه اگر اين اختلافات نمى بود، بشر حتى يك چشم بر هم زدن، قادر به زندگى نبود. | ||
و | و خداى تعالى هم، در قرآن كريم، اين اختلاف را به خود نسبت داده و فرموده: «نَحنُ قَسَمنَا بَينَهُم مَعِيشَتَهُم فِى الحَيَوةِ الدُّنيَا وَ رَفَعنَا بَعضَهُم فَوقَ بَعضٍ دَرَجَات لِيَتَّخِذَ بَعضُهُم بَعضاً سُخرِيّاً». و در هيچ جاى از كلام خود آن را مذمّت ننموده، مگر در آن مواردى كه اين اختلاف، آميخته با هواى نفس و بر خلاف هدايت عقل باشد، مانند اختلاف در دين. چون خداى سبحان، دين را يك مسأله فطرى دانسته و فرموده: بشر، مفطور بر معرفت و توحيد خداست. | ||
و به | و نيز درباره نفس انسان فرموده: «تقوا و فجور نفس را، به نفس هر كسى الهام كرده». و نيز فرموده: «دين حنيف، از فطرياتى است كه بشر بر آن خلق شده، و در خلق خدا، تبديلى نيست». | ||
و در آيه | و به همين جهت، در موارد بسيارى از كلام مجيدش، اختلاف در دين را به ظلم و طغيان اختلاف كنندگان نسبت داده. از آن جمله فرموده: «فَمَا اختَلَفُوا إلّا مِن بَعدِ مَا جَاءَهُمُ العِلمُ بَغياً بَينَهُم». | ||
و در آيه زير، هر دو اختلاف را ذكر كرده و فرموده: «كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنذِرِينَ وَ أنزَلَ مَعَهُمُ الكِتَابَ بِالحَقِّ لِيَحكُمَ بَينَ النَّاسِ فِيمَا اختَلَفُوا فِيه». اين همان اختلاف اول است كه اختلاف در امور مادّى و زندگى مادى است. «وَ مَا اختَلَفَ فِيه»، اين، آن اختلاف دومى، يعنى اختلاف در امر دين است: «إلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعدِ مَا جَاءَتهُمُ البَيِّنَاتُ بَغياً بَينَهُم فَهَدَى اللهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اختَلَفُوا فِيهِ مِنَ الحَقِّ بِإذنِهِ». | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۸۲ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۸۲ </center> | ||
آن اختلافى كه خداوند در آيه مورد | آن اختلافى كه خداوند در آيه مورد بحث، يعنى در جملۀ «وَ لَو شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً»، منظور دارد، همان اختلافى است كه در آيات قبل بيان داشته بود و آن، اختلاف در امر دين بود، كه مردم دو طايفه شدند: اندكى اهل نجات و بيشتر ستمكاران و اهل هلاكت. | ||
جمله: «لايزالون مختلفين» راجع به اختلاف در دين است | ==جمله: «لايزالون مختلفين» راجع به اختلاف در دين است== | ||
بنابراين ، معناى آيه مورد بحث چنين مى شود: و اگر اختلاف كنند در امر دين ، بارى خدا را بدين وسيله عاجز نمى كنند، چون اگر خدا مى خواست مى توانست مردم را يك امّت قرار دهد و در نتيجه در امر دين اختلافى ميان آنان پديد نيايد. پس در حقيقت اين آيه نظير آيه اى است كه مى فرمايد: «و على اللّه قصد السبيل و منها جائر و لو شاء لهديكم اجمعين» و آيه «افلم يياس الذين آمنوا ان لو يشاء اللّه لهدى الناس جميعا. | بنابراين ، معناى آيه مورد بحث چنين مى شود: و اگر اختلاف كنند در امر دين ، بارى خدا را بدين وسيله عاجز نمى كنند، چون اگر خدا مى خواست مى توانست مردم را يك امّت قرار دهد و در نتيجه در امر دين اختلافى ميان آنان پديد نيايد. پس در حقيقت اين آيه نظير آيه اى است كه مى فرمايد: «و على اللّه قصد السبيل و منها جائر و لو شاء لهديكم اجمعين» و آيه «افلم يياس الذين آمنوا ان لو يشاء اللّه لهدى الناس جميعا. | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۰: | ||
علاوه بر اين ، اصلا معنا ندارد محق ها را از حكم اختلاف استثناء كنيم ، زيرا اين محق ها يك طرف اختلاف هستند، و پرواضح است كه اختلاف ، قائم به هر دو طرف محق و مبطل است . | علاوه بر اين ، اصلا معنا ندارد محق ها را از حكم اختلاف استثناء كنيم ، زيرا اين محق ها يك طرف اختلاف هستند، و پرواضح است كه اختلاف ، قائم به هر دو طرف محق و مبطل است . | ||
<span id='link52'><span> | <span id='link52'><span> | ||
==مذمت اختلاف، از جهت لوازم آن يعنى تفرق و اعراض از حق است == | ==مذمت اختلاف، از جهت لوازم آن يعنى تفرق و اعراض از حق است == | ||
در پاسخ مى گوييم: درست است كه اختلاف در اين آيه و در ساير آيات كه اهل اختلاف را مذمّت مى كنند، اختلاف در حق است ، و نيز درست است كه مخالفت كردن بعضى با بعضى ديگر مستلزم اين است كه يكى از آن دو، بر حق و داراى بصيرت باشد ليكن وقتى حساب اجتماعى را كه اين دو فريق تشكيل داده اند برسيم اجتماعى است متزلزل و متفرق از حق ، و جامعه ايست كه مى توان گفت بر حق ، اجتماعى ندارند و حق را كنار گذارده اند، و حق بر ايشان مخفى است و درباره آن ترديد دارند. | در پاسخ مى گوييم: درست است كه اختلاف در اين آيه و در ساير آيات كه اهل اختلاف را مذمّت مى كنند، اختلاف در حق است ، و نيز درست است كه مخالفت كردن بعضى با بعضى ديگر مستلزم اين است كه يكى از آن دو، بر حق و داراى بصيرت باشد ليكن وقتى حساب اجتماعى را كه اين دو فريق تشكيل داده اند برسيم اجتماعى است متزلزل و متفرق از حق ، و جامعه ايست كه مى توان گفت بر حق ، اجتماعى ندارند و حق را كنار گذارده اند، و حق بر ايشان مخفى است و درباره آن ترديد دارند. | ||
