تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۱۶: تفاوت میان نسخه‌ها

«'''إِنمَا نُطعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَ لا شُكُوراً'''»:

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۲۰۴ </center>

گفتيم: وجه خداى تعالى، عبارت است از صفات فعلى او، كه صفات ذاتى خداى تعالى ماوراى آن صفات قرار دارد، و مبدأ آن و در آخر مبدأ تمامى خيرات عالم است. و بنابراين، برگشت اين كه عمل براى وجه اللّه باشد، به اين مى شود كه عمل انسان به اين انگيزه از انسان سر بزند كه باعث رضاى اوست، و او محبوب ما و رضايتش منظور ماست. براى اين كه او جميل على الاطلاق است، و به تعبير ديگر: برگشت چنين عملى به اين است كه انسان، خداى را تنها به اين جهت عبادت كند كه او اهليت عبادت و استحقاق آن را دارد.

و كلمه «شُكر» و «شكور»، هر دو به معناى ذكر نعمت و يادآورى آن در زبان و قلب و عمل است. و منظور از آن در آيه شريفه، به قرينه اين كه در مقابل جزا قرار گرفته، تنها ثناى جميل زبانى است. و آيه شريفه، يعنى آيه «إنّمَا نُطعِمُكُم لِوَجهِ الله...» خطابى است از اين طايفه به كسانى كه إطعامشان كردند. حال يا به زبان قال، كه در اين صورت اين آيه يا حكايت سخن ايشان است، و كلمۀ «قَالُوا» در تقدير آن است، و تقديرش: «قَالُوا إنّمَا نُطعِمُكُم ...» است، و خواسته اند به مسكين و يتيم و اسير اطمينان بدهند كه به احدى نخواهيم گفت ما افطار سه روز خود را به فلان و فلان داديم، و آبروى شما را نمى ريزيم، و بر شما منت نمى گذاريم. و يا اين كه اطعامگران اصلا چنين سخنى به زبان نياورده اند، و جملۀ مذكور، زبان حال ايشان است و خداى تعالى مى خواهد ايشان را به آن اخلاصى كه از باطن آنان خبر دارد، بستايد و بفهماند كه اين طايفه چنين مردمى بودند، و إطعامشان صرفا به خاطر خدا بود.

اين كه روز قيامت را عبوس شمرده، از باب استعاره است. و مراد از «عبوس بودن» آن، ظهور كمال شدّت آن براى مجرمان است. و كلمۀ «قَمطَرير» - به طورى كه گفته اند - به معناى دشوار و سخت است.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۲۰۶ </center>

و اگر در آيه «وَ يَخَافُونَ يَوماً كَانَ شَرُّهُ مُستَطِيراً» نسبت ترس آنان را به خود قيامت داد، براى اين بود كه گوينده اين سخن خود آنان نبودند، بلكه خداى تعالى است كه قبل از اين آيه، شدايد آن روز را به خودش نسبت داده، و فرموده بود: «إنّا أعتَدنَا لِلكَافِرينَ سَلاسِلَ ...».

«'''وَ دَانِيَةً عَلَيهِمْ ظِلَالُهَا وَ ذُلِّلَت قُطوفُهَا تَذْلِيلاً'''»:

كلمه «آنِيه»، جمع كلمۀ «إناء» به معناى ظرف است، همان طور كه كلمۀ «اكسيه»، جمع كساء است. و «أكواب»، جمع كوب، به معناى ظرف آب است. البته ظرفى كه مانند ليوان نه دسته داشته باشد و نه لوله، و مراد از اين كه فرمود با چنين ظرف هاى نقره فام، دور آنان طواف مى كنند، طواف كردن خدّام بهشتى است كه براى اهل بهشت طعام و آب مى آورند، و توضيح بيشترش در ذيل آيه: «وَ يَطُوفُ عَلَيهِم وِلدَانٌ...» مى آيد.

«'''عَالِيهُمْ ثِيَابُ سُندُسٍ خُضرٌ وَ إِستَبرَقٌ ...'''»:

«'''وَ حُلُّوا أسَاوِرَ مِن فِضّةٍ'''» - مصدر «تحلية» كه فعل «حُلُّوا» از آن مشتق است، به معناى زينت دادن و آراستن است. و كلمۀ «أسَاوِر»، جمع سوار (النگو) است؛ و راغب گفته: اين كلمه مُعرّب «دستواره» است.

==مقصود از «شراب طهور» كه در بهشت به ابرار نوشانده مى شود==

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۲۱۰ </center>

خداى تعالى در جملۀ «وَ سَقَيهُم رَبُّهُم» همه واسطه ها را حذف كرده، و نوشاندن به ايشان را، مستقيما به خودش نسبت داده و اين، از همۀ نعمت هايى كه در بهشت به ايشان داده افضل است. و چه بسا يكى از نعمت هايى باشد كه به حكم آيه «لَهُم مَا يَشَاؤُنَ فِيهَا وَ لَدَينَا مَزِيد»، خواست خود بشر بدان نمى رسد.

«'''إِنَّ هَذَا كَانََ لَكمْ جَزَاءً وَ كَانََ سَعْيُكم مَّشكُوراً'''»:

و جملۀ «وَ كَانَ سَعيُكُم مَشكُوراً» خود، انشاى شكر در برابر مساعى مرضيه و اعمال مقبوله ايشان است، و خوشا به حالشان كه با چه كلام پاكيزه اى خطاب مى شوند.

<span id='link141'><span>

در كتاب «اتقان» سيوطى، از بيهقى روايت كرده كه او، در كتاب «دلائل النبوة» خود، به سندى كه به عكرمه و حسين بن ابى الحسن داشته، روايت كرده كه گفته اند: خداى تعالى از قرآن كريم، سوره «إقرَء بِاسمِ رَبّك»، و سوره «ن» سوره «مُزّمل» را در مكه نازل كرد - تا آن جا كه گفته اند - و سوره هايى كه در مدينه نازل شد، عبارتند از: سوره «وَيلٌ لِلمُطَفّفين»، «بقره»، «آل عمران»، «انفال»، «احزاب»، «مائده»، «ممتحنه»، «نساء»، «إذَا زُلزِلَت»، «حديد»، «محمّد»، «رعد»، «الرحمان»، و «هَل أتَى عَلَى الإنسَان»، - تا آخر حديث.

و در همان كتاب، از ابن الضريس روايت آورده كه در كتاب فضائل القرآن، به سند خود، از عثمان بن عطاء خراسانى، از پدرش از ابن عبّاس روايت كرده كه گفت: هر وقت آغاز سوره اى در مكّه نازل مى شد، در همان مكّه نوشته مى شد. آنگاه خداى تعالى هرچه را مى خواست، به آن اضافه مى كرد.

و در همان كتاب، از بيهقى روايت كرده كه وى، در كتاب دلائل، به سند خود، از مجاهد، از ابن عباس روايت كرده كه گفت: اولين سوره اى كه از قرآن بر رسول خدا «صلّى اللّه عليه و آله و سلّم» نازل شد، سوره «إقرَء بِاسمِ رَبّك» بود، و بقيه حديث همان مطالبى است كه در حديث عكرمه و حسين آمده بود، و در حديث عكرمه و حسين، سه تا از سوره هاى مكّى را ساقط كرده اند، و آن ها عبارتند از: سوره «فاتحه» و «اعراف» و «كهيعص».

و در تفسير قمى، از پدرش، از عبداللّه بن ميمون، از امام صادق «عليه السلام» روايت كرده كه فرمود: نزد فاطمه «عليها السلام» مقدارى جو بود، با آن عصيده اى درست كرد. (غذايى است كه جو را با روغن آغشته نموده و سپس مى پزند). همين كه آن را پختند و پيش روى خود نهادند تا تناول كنند،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۲۰ صفحه ۲۱۴ </center>

مؤلّف: اين قصه كه در روايت آمده، خلاصه اى از داستان است. و روايت را بحرانى هم، در «غاية المرام» از كتاب اختصاص مفيد، و ابن بابويه در امالى، به سند خود، از مجاهد، از ابن عباس، و نيز به سند خود از خالد، از جعفر بن محمد، از پدرش «عليهما السلام»، و باز به سند خود، از محمد بن عباس بن ماهيار، و او در تفسيرش، به سند خود، از ابى كثير زبيرى، از عبداللّه بن عباس روايت كرده اند، و در مناقب آمده كه اين حديث از اصبغ بن نباته روايت شده.