تفسیر:المیزان جلد۷ بخش۳۴: تفاوت میان نسخه‌ها

در كافى به سند خود از فضيل بن يسار نقل كرده كه گفت : از امام صادق (عليهالسلام ) شنيدم كه مى فرمود: خداى تعالى را نميتوان وصف كرد، و چگونه وصف او ممكن است و حال آنكه خودش در كتاب خود فرموده : «''' و ما قدروا الله حق قدره '''» چون از اين آيه برمى آيد كه به هيچ قدرى توصيف نمى شود مگر آنكه او از آن قدر افزون است .

و در الدرالمنثور است كه : ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم ، ابو الشيخ و ابن مردويه از ابن عباس روايت كرده اند كه در ذيل آيه «''' و ما قدروا الله حق قدره '''» گفته است : مخاطب سخن در اين آيه كفارى هستند كه به قدرت خدا ايمان نياوردهاند، و اما مؤ منينى كه قبول كرده اند كه خدا بر هر چيزى قادر است آنان خداى را بطور صحيح و به نحوى كه ميبايست شناخته و تقدير كرده اند. و اما كفارى كه گفتند: «''' ما انزل الله على بشر من شى ء '''» آنان خداى را نشناخته و به حق تقدير نكردند، و آنان همان يهوديها هستند كه گفتند: اى محمد آيا خداوند به تو كتابى داده ؟! فرمود آرى ، گفتند: به خدا سوگند كه هرگز خداوند كتابى از آسمان نفرستاده . خداى تعالى در پاسخ آنان اين آيه را فرستاد: «''' قل من انزل الكتاب الذى جاء به موسى نورا و هدى للناس '''» تا آنجا كه مى فرمايد «''' و لا آباءكم قل الله '''» .

مؤ لف : معنايى كه در صدر روايت است به طورى كه در بيان سابق ما گذشت خلاف ظاهر آيه است ، چون ظاهر آيه اين است كه جمله «''' ما انزل الله على بشر من شى ء '''» كلام همان كسانى است كه در بارهشان فرموده بود: «''' ما قدروا الله حق قدره '''» .

و نيز در الدر المنثور است كه : ابن ابى حاتم و ابوالشيخ از سدى روايت كرده اند كه در شاءن نزول جمله «''' ما انزل الله ... '''» گفته است كه اين حرف را فنحاص يهودى گفته بود كه : خداوند چيزى بر محمد نازل نكرده .

مؤ لف : اين روايت صحيح نيست ، براى اينكه بين گفته فنحاص كه محكمى آيه است و بين آيه كه حاكى آن است اختلاف است ، و اين اختلاف باعث فساد معنى است .

و اين احتمال كه سدى گفته فنحاص را نقل به معنا كرده باشد احتمال ضعيفى است ، براى اينكه اختلاف آنقدر فاحش است كه احتمال نميرود در اثر نقل به معنا بوده باشد . و نيز در همان كتاب است كه ابن جرير، ابن منذر و ابن ابى حاتم از سعيد بن جبير روايت كرده اند كه گفت : مردى از يهود كه اسمش مالك بن صيف بود نزد رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) آمده با وى مخاصمه نمود، رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) به وى فرمود: تو را به آن كسى كه تورات را بر موسى نازل كرد سوگند مى دهم آيا در تورات ديدهاى كه : خداى حبر (ملاى يهوديها) چاق را دشمن ميدارد؟ و اتفاقا خود مالك حبرى فربه بود، لذا عصبانى شد و در جواب رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) گفت : «''' ما انزل الله على بشر من شى ء '''» يارانش كه حاضر بودند گفتند: واى بر تو حتى بر موسى ؟ در جواب مجددا گفت : «''' ما انزل الله على بشر من شى ء '''» ، لذا خداوند آيه «''' و ما قدروا الله حق قدره ... '''» را در اين باره نازل فرمود.

و نيز در آن كتاب از ابن مردويه از بريده روايت شده كه گفت رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) فرمود: ام القرى در شهر مكه است .

و در تفسير عياشى از على بن اسباط روايت شده كه گفت : من خدمت حضرت ابى جعفر عرض كردم ، چرا رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) «''' امى '''» ناميده شد؟ حضرت فرمود: چون

منسوب به مكه بود كه خداوند در بارهاش فرموده : «''' لينذر ام القرى و من حولها '''» و مقصود از حول آن طائف است .

مؤ لف : بنابراين روايت ، جمله مذكور معناى جمله «''' و انذر عشيرتك الاقربين '''» را خواهد داشت ، و اين دو جمله كه امر به انذار طائفه خاصى (اهل طائف و نزديكان رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) مى كند با رسالت بر عموم مردم كه امثال جمله «''' لانذركم به و من بلغ '''» و جمله «''' ان هو الا ذكر للعالمين '''» و جمله «''' قل يا ايها الناس انى رسول الله اليكم جميعا '''» منافات ندارد.

و در تفسير عياشى از عبدالله بن سنان روايت شده كه گفت از امام صادق (عليهالسلام ) معناى آيه «''' قل من انزل الكتاب ... تجعلونه قراطيس تبدونها و تخفون كثيرا '''» را پرسيدم . فرمود: يهوديها برخى از آيات تورات را اظهار مى كردند، و برخى ديگر را كتمان مينمودند.

و در روايت ديگرى فرمود: تورات را در كاغذهايى مينوشتند و از آن هر چه ميخواستند آشكار مينمودند و آنچه ميخواستند پنهان مينمودند، سپس فرمود: آنچه كه از آسمان نازل شده همه اش در نزد اهل علم است .

مؤ لف : مراد از «''' اهل علم '''» ائمه اهل بيت (عليهم السلام ) ميباشند.

رواياتى در مورد نزول آيه : «''' و من اظلم ممن افترى على الله ... '''» درباره عبدالله بن سعد بن ابى سرح .