۱۶٬۲۹۰
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۲۱: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←عتاب به مؤ منين به جهت قساوتى كه دل هايشان را گرفته و درمقابل ذكر خدا خاشع نمى شود
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
==عتاب به مؤ منين به جهت قساوتى كه دل هايشان را گرفته و درمقابل ذكر خدا خاشع نمى شود == | ==عتاب به مؤ منين به جهت قساوتى كه دل هايشان را گرفته و درمقابل ذكر خدا خاشع نمى شود == | ||
أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا أَن تخْشعَ قُلُوبهُمْ لِذِكرِ اللَّهِ وَ مَا نَزَلَ مِنَ الحَْقِّ ... | «'''أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا أَن تخْشعَ قُلُوبهُمْ لِذِكرِ اللَّهِ وَ مَا نَزَلَ مِنَ الحَْقِّ ...'''»: | ||
بعضى گفته اند: مراد از ذكر خدا و آن حقى كه نازل | كلمه «يَأنِ»، در اصل «يأنى» (مضارع أنَى) بوده، به خاطر حرف «لَم» - كه كارش جزم دادن است - حرف «ياء» از آن افتاده، و اين ماده به معناى رسيدن وقت هر چيز است. و «خشوع قلب»، آن تأثيرى است كه قلب آدمى در قبال مشاهده عظمت و كبريايى عظيمى به خود مى گيرد. و منظور از «ذكر خدا»، هر چيزى است كه خدا را به ياد آدمى بيندازد. و منظور از «مَا نَزَلَ مِنَ الحَقّ»، قرآن است، كه از ناحيه خداى تعالى نازل شد، و كلمۀ «مِنَ الحَقّ» براى بيان آن نازل شده است. | ||
و آيه شريفه مى خواهد بفرمايد: شأن ياد خدا چنين شأنى است، كه هرگاه نزد مؤمن به ميان آيد، بلادرنگ دنبالش خشوعى در دل مؤمن مى آيد، همچنان كه حق نازل از ناحيه خدا هم، چنين شأنى دارد، كه در دل كسانى كه به خدا و رسولان او ايمان دارند، ايجاد خشوع مى كند. | |||
بعضى گفته اند: مراد از ذكر خدا و آن حقى كه نازل شده، قرآن است، و بنابه گفته وى، بردن نام قرآن با وصف حق بودنش و ذكر خدا بودنش، اشاره به این است كه هر يك از اين دو وصف قرآن، كافى است كه مؤمن را به خشوع وادارد. پس قرآن بدين جهت كه ذكر خداست، مقتضى خشوع است، همچنان كه بدين جهت كه حق است و از ناحيه خدا نازل شده، مقتضى خشوع است. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۲۸۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۲۸۴ </center> | ||
و در اين آيه | و در اين آيه شريفه، عتابى است به مؤمنان به خاطر قساوتى كه دل هايشان را گرفته، و در مقابل ذكر خدا خاشع نمى شود. حقى هم كه از ناحيه او نازل شده، آن را نرم نمى كند، و در آخر، حال ايشان را به حال اهل كتاب تشبيه مى كند، كه كتاب خدا بر آنان نازل شد، و در اثر آرزوهاى طولانى، دل هايشان دچار قساوت گرديد. | ||
«''' | |||
راغب مى گويد: فرق بين | «'''وَ لَا يَكُونُوا كَالّذِينَ أُوتُوا الكِتَابَ مِن قَبلُ فَطَالَ عَلَيهِمُ الأمَدُ فَقَسَت قُلُوبُهُم '''» - اين قسمت از آيه، عطف است بر جملۀ «أن تَخشَعَ...»، و معناى آيه اين است كه: آيا وقت آن نرسيده كه «تَخشَعَ قُلُوبُهُم» دل هايشان خاشع شود، «وَ لَا يَكوُنُوا» و مانند اهل كتاب نباشند... و كلمۀ «أمَد»، به معناى زمان است. | ||
خداى تعالى با اين كلام | |||
اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ | راغب مى گويد: فرق بين «زمان» و «أمَد»، اين است كه زمان عام است، ولى «أمد» به معناى زمان خاصى است. «أمد» عبارت است از لحظه اى كه عمر و مهلت چيزى به سر مى رسد، ولى «زمان»، به معناى از آغاز تا انجام عمر آن است. و لذا بعضى گفته اند: كه دو كلمه «مدى» و «أمد»، معنايى نزديك به هم دارند. | ||
در اين كه دنبال آن عتاب كه به | |||
ممكن هم هست اين جمله را | خداى تعالى با اين كلام خود، به اين حقيقت اشاره نموده كه دل هاى مسلمانان، مانند دل هاى اهل كتاب، دچار قساوت شده، و قلب قاسى از آن جا كه در مقابل حق خشوع و تأثّر و انعطاف ندارد، از زىّ عبوديت خارج است، و در نتيجه، از مناهى الهى متأثّر نمى شود، و با بى باكى مرتكب گناه و فسق مى شود، و به همين مناسبت در آيه شريفه، در رديف جملۀ «فَقَسَت قُلُوبُهُم»، جملۀ «وَ كَثِيرٌ مِنهُم فَاسِقُون» را آورد. | ||
«'''اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْىِ الاَرْض بَعْدَ مَوْتهَا ...'''»: | |||
در اين كه دنبال آن عتاب كه به مؤمنان كرد و بر قساوت قلب ملامتشان نمود، اين تمثيل را آورده كه خدا زمين مُرده را زنده مى كند، تقويتى است از حس اميد مؤمنان و ترغيبى است به خشوع. | |||
ممكن هم هست اين جمله را تتمۀ همان عتاب سابق گرفت و گفت: اين جمله مى خواهد مؤمنان را متوجه كند به اين که خداى تعالى، اين دين را به حال خود وا نمى گذارد، كه مردم هر عكس العملى نشان دادند، خداى تعالى عكس العملى نشان ندهد، بلكه همواره مراقب آن است. اگر ببيند جمعى از مؤمنان دچار قساوت قلب شده اند، و ديگر در برابر اوامر او خاشع و تسليم نيستند، دل هايى زنده و خاشع پديد مى آورد تا او را آن طور كه خودش مى خواهد، بپرستند | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۲۸۵ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۲۸۵ </center> | ||
(و در برابر اوامرش خاشع | (و در برابر اوامرش خاشع باشند. آرى، اين همان خدايى است زمين مُرده را زنده مى كند، براى او آوردن دل هايى زنده كارى ندارد). | ||
در | |||
و باز به همين مناسبت كه قبلا چنين آيه اى نازل شده | در نتيجه، آيه شريفه در معناى آيه زير مى باشد: «هَا أنتُم هَؤُلَاءِ تُدعَونَ لِتُنفِقُوا فِى سَبِيلِ اللّه فَمِنكُم مَن يَبخَل وَ مَن يَبخَل فَإنّمَا يَبخَلُ عَن نَفسِهِ وَ اللهُ الغَنِىّ وَ أنتُمُ الفُقَرَاءُ وَ إن تَتَوَلّوا يَستَبدِل قَوماً غَيرَكُم ثُمّ لَا يَكُونُوا أمثَالَكُم». | ||
إِنَّ الْمُصدِّقِينَ وَ | |||
اين آيه | و باز به همين مناسبت كه قبلا چنين آيه اى نازل شده بود، در ذيل آيه فرمود: «قَد بَيّنَا لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلّكُم تَعقِلُونَ - ما آيات را برايتان بيان كرديم، تا شايد تعقل كنيد». | ||
پس معناى آيه چنين است : آن كسانى كه صدقه مى دهند و به خدا قرضى نيكو مى پردازند، خداوند آنچه را كه داده | |||
وَ الَّذِينَ ءَامَنُوا بِاللَّهِ وَ | «'''إِنَّ الْمُصدِّقِينَ وَ الْمُصدِّقَاتِ وَ أَقْرَضوا اللَّهَ قَرْضاً حَسناً يُضاعَفُ لَهُمْ وَ لَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ'''»: | ||
در اين آيه شريفه نفرمود: | |||
اين آيه شريفه، داستان «أجر كريم» و «مضاعف» را دوباره خاطر نشان كرد، تا به اين وسيله نيز ترغيب در انفاق در راه خدا كرده باشد. در سابق، انفاقگران را قرض دهندگان به خدا مى خواند و در اين آيه، صدقه دهندگان را نيز (قرض دهندگان به خدا) خوانده. و اصل دو كلمۀ «مُصَدّقِين» و «مُصَدّقَات» - كه هم حرف صاد در آن ها تشديد دارد، و هم حرف دال - در اصل، متصدّقين و متصدّقات و از باب تفعل هستند، و بر حسب يك قاعده صرفى، حرف «تاء» مبدل به «صاد» شده. و جملۀ «وَ أقرَضُوا اللّه»، عطف است بر مدخول الف و لام در «المُصدّقين»، و اين كه گفتيم مدخول الف و لام براى اين بود كه الف و لامى كه بر سرِ اسم فاعل در مى آيد، معناى «الّذى» را مى دهد. | |||
پس معناى آيه چنين است: آن كسانى كه صدقه مى دهند و به خدا قرضى نيكو مى پردازند، خداوند آنچه را كه داده اند، چند برابر نموده، اجرى كريم هم دارند. | |||
«'''وَ الَّذِينَ ءَامَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولَئك هُمُ الصدِّيقُونَ وَ الشُهَدَاءُ عِندَ رَبهِمْ ...'''»: | |||
در اين آيه شريفه نفرمود: «آمَنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ»، همان طور كه در اول سوره مى فرمود: «آمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أنفَقُوا»، و همان طور كه در آخر سوره مى فرمايد: «يَا أيّهَا الّذِينَ آمَنُوا اتّقُوا اللّهَ وَ آمِنَوا بِرَسُولِهِ»، بلكه كلمه «رسول» را جمع آورده، فرمود: «وَ رُسُلِهِ»، و اين به خاطر آن بود | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۲۸۶ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۲۸۶ </center> | ||
كه قبل از آيه مورد | كه قبل از آيه مورد بحث، پاى اهل كتاب هم به ميان آمده بود و مى فرمود: «وَ لَا تَكُونُوا كَالّذِينَ أوتُوا الكِتَابَ مِن قَبلُ»، ناگزير به سياق سابق كه سياقى عمومى بود، هم مسلمين مورد گفتگو بودند و هم اهل كتاب برگشته، در آيه مورد بحث فرمود: «آمَنُوا بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ»، و در آيات بعد از آن نيز، همه جا سخن از رسولان مى گويد. (يك جا مى فرمايد: «أعِدّت لِلّذِينَ آمَنُوا بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ»، و جاى ديگر يعنى در اولين آيه فصل بعدى) مى فرمايد: «لَقُد أرسَلنَا رُسُلَنَا بِالبِيّنَاتِ» و «مَن يَنصُرُهُ وَ رُسُلَهُ»، و اما دو آيه اول و آخر سوره كه كلمه «رسول» را مفرد آورده، بدين جهت بوده كه خطاب در آن دو، به خصوص مؤمنان اين امت بود. | ||
<span id='link191'><span> | <span id='link191'><span> | ||
==مقصود از اينكه فرمود مؤ منان به خدا و رسل نزد پروردگارشان صديقتين و شهدايند == | ==مقصود از اينكه فرمود مؤ منان به خدا و رسل نزد پروردگارشان صديقتين و شهدايند == | ||
و مراد از ايمان به خدا و پيامبران خدا ايمان خالص است كه طبيعتا جداى از اطاعت و پيروى نيست ، همانطور كه در آيه «'''امنوا باللّه و رسوله '''» نيز اشاره كرديم ، و مراد از جمله «'''اولئك هم الصديقون و الشهداء'''»است كه مؤ منين را به صديقين و شهداء ملحق سازد، و بفرمايد: اينان نيز به آنان مى پيوندند، به قرينه اين كه فرمود: «'''عند ربهم '''» يعنى اينان نزد پروردگارشان صديق و شهيدند، و نيز فرمود: «'''لهم اجرهم و نورهم '''» يعنى اينان نيز اجر و نور آنان را دارند، پس معلوم مى شود هر چند در ظاهر آيه مؤ منين را صديق و شهيد خواند، ولى قرينه دو جمله مذكور مى فهميم كه منظور اين است كه ملحق به صديقان و شهداء هستند، و با ايشان معامله آنان را مى كنند، و نور و اجرى كه به آنان مى دهند به اينان نيز مى دهند. | و مراد از ايمان به خدا و پيامبران خدا ايمان خالص است كه طبيعتا جداى از اطاعت و پيروى نيست ، همانطور كه در آيه «'''امنوا باللّه و رسوله '''» نيز اشاره كرديم ، و مراد از جمله «'''اولئك هم الصديقون و الشهداء'''»است كه مؤ منين را به صديقين و شهداء ملحق سازد، و بفرمايد: اينان نيز به آنان مى پيوندند، به قرينه اين كه فرمود: «'''عند ربهم '''» يعنى اينان نزد پروردگارشان صديق و شهيدند، و نيز فرمود: «'''لهم اجرهم و نورهم '''» يعنى اينان نيز اجر و نور آنان را دارند، پس معلوم مى شود هر چند در ظاهر آيه مؤ منين را صديق و شهيد خواند، ولى قرينه دو جمله مذكور مى فهميم كه منظور اين است كه ملحق به صديقان و شهداء هستند، و با ايشان معامله آنان را مى كنند، و نور و اجرى كه به آنان مى دهند به اينان نيز مى دهند. | ||
