تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۴۱: تفاوت میان نسخه‌ها

اين جمله به طور اجمال، آنچه را كه در جملۀ «'''و مَا أدريك مَا لَيلةُ القَدر'''» بدان اشاره شده بود، يعنى عظمت آن شب را بيان مى كند و مى فرمايد: بدين جهت گفتيم آن شب مقامى ارجمند دارد كه از هزار شب بهتر است.

و منظور از بهتر بودنش از هزار شب، به طورى كه مفسّران تفسير كرده اند، بهتر بودنش از حيث فضيلت عبادت است. و مناسب با غرض قرآن هم، همين معناست. چون همه عنايت قرآن در اين است كه مردم را به سوى خدا نزديك، و به وسيلۀ عبادت زنده كند، و زنده دارى آن شب با عبادت، بهتر است از عبادت هزار شب. و ممكن است همين معنا را از آيه سور «دخان» نيز استفاده كرد. چون در آن جا، شب قدر را پر بركت خوانده و فرموده: «'''إنَّا أنزلناهُ فى ليلة مباركة'''». البته در اين ميان، معناى ديگرى نيز هست، كه إن شاء اللّه در بحث روايتى آينده خواهد آمد.

كلمه «تَنَزَّل» در اصل، تتنزل بوده، و ظاهرا مراد از «روح» آن روحى است كه از عالَم امر است و خداى تعالى در باره اش فرموده: «'''قُل الرُّوح من أمر رَبّى'''»، و اذن در هر چيز، به معناى رخصت دادن در آن است. و يا به عبارت ديگر، اعلام اين معناست كه مانعى از اين كار نيست.

و كلمه «مِن» در جملۀ «'''مِن كُلّ أمر'''» به گفته بعضى از مفسّران، به معناى باء است. بعضى ديگر گفته اند: به معناى خودش است، يعنى ابتداى غايت، ولى سببيّت را هم مى رساند، و آيه را چنين معنا مى دهد: «'''ملائكه و روح در آن شب، به اذن پروردگارشان و به سبب هر امرى الهى نازل مى شوند'''».

بعضى ديگر گفته اند: باء براى تعليل به غايت است، و معنايش اين است: «'''ملائكه و روح در آن شب، به اذن پروردگارشان نازل مى شوند، براى خاطر اين كه هر امرى را تدبير كنند'''».

ليكن حق مطلب اين است كه: مراد از امر، اگر آن امر الهى باشد كه آيه «'''أنّما أمره إذا أراد شيئا أن يقول له كن فيكون'''» تفسيرش كرده، حرف «مِن» براى ابتدا خواهد بود و در عين حال، سببيّت را هم مى رساند، و به آيه چنين معنا مى دهد:  

«'''ملائكه و روح در شب قدر به اذن پروردگارشان نازل مى شوند، در حالى كه نزولشان را ابتدا مى كنند و هر امر الهى را صادر مى نمايند'''».

در مفردات گفته: كلمۀ «'''سلام'''» و «'''سلامت'''» به معناى عارى بودن از آفات ظاهرى و باطنى است.

ولى بعضى از مفسّران گفته اند: مراد از كلمۀ «سَلام» اين است كه: در آن شب، ملائكه از هر مشغول به عبادت بگذرند، سلام مى دهند. برگشت اين معنا هم، به همان معناى اول است و اين دو آيه، يعنى آيه: «'''تَنزّلُ الملائِكَةُ و الرّوح'''» تا آخر سوره، در معناى تفسيرى است براى آيه قبلى كه مى فرمود: «'''ليلةُ القدر خير من ألف شهر'''».