تفسیر:المیزان جلد۱ بخش۱: تفاوت میان نسخه‌ها

==تفسير قرآن در قرن حاضر، بر مبناى علوم طبيعى و اجتماعى ==

اين وضع تفسير قرآن در قرون گذشته بود، و اما در قرن حاضر: در اين اعصار مسلك تازه اى در تفسير پيدا شد و آن، اين است: جمعى كه خود را مسلمان مى دانند، در اثر فرورفتگى و غور در علوم طبيعى و امثال آن، كه اساسش حس و تجربه است، و نيز غور در مسائل اجتماعى كه اساسش تجربه و آمارگيرى است، روحيه حسى گرى پيدا كرده، يا به طرف مذهب فلاسفه مادى و حسى سابق اروپایى تمايل پيدا كردند، و يا به سمت مذهب اصالت عمل ليز خوردند. مذهبى كه مى گويد: «هيچ ارزشى براى ادراكات انسان نيست، مگر آن ادراكاتى كه منشأ عمل باشد، آن هم عملى كه به درد حوائج زندگى مادى بخورد،  

حوائجى كه جبر زندگى آن را معين مى كند».

 

اين مذهب اصالت است كه پاره اى مسلمان نما به سوى آن گرایيده اند و در نتيجه، گفته اند: معارف دينى نمی تواند مخالف با علم باشد، و علم می گويد اصالت وجود تنها مال ماده و خواص محسوس آن است. پس در دين و معارف آن هم هرچه كه از دائره ماديات بيرون است و حس ما آن را لمس نمی كند، مانند عرش، و كرسى، و لوح، و قلم و امثال آن، بايد به يك صورت تأويل شود.

و اگر از وجود هر چيزى خبر دهد كه علوم متعرض آن نيست، مانند وجود معاد و جزئيات آن، بايد با قوانين مادى توجيه شود.

و نيز آنچه كه تشريع بر آن تكيه كرده، از قبيل وحى، و فرشته، و شيطان، و نبوت، و رسالت، و امامت و امثال آن، همه امور روحى هستند كه به تناسب، نام يكى را وحى و نام ديگرى را ملك و غيره مى گذاريم؛ و روح هم خودش پديده اى مادى و نوعى از خواص ماده است، و مسئله تشريع هم اساسش يك نبوغ خاص اجتماعى است، كه می تواند قوانين خود را بر پايه افكار صالح بنا كند، تا اجتماعى صالح و راقى بسازد.