الحجرات ١٢

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ‌ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِيراً مِنَ‌ الظَّنِ‌ إِنَ‌ بَعْضَ‌ الظَّنِ‌ إِثْمٌ‌ وَ لاَ تَجَسَّسُوا وَ لاَ يَغْتَبْ‌ بَعْضُکُمْ‌ بَعْضاً أَ يُحِبُ‌ أَحَدُکُمْ‌ أَنْ‌ يَأْکُلَ‌ لَحْمَ‌ أَخِيهِ‌ مَيْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ‌ وَ اتَّقُوا اللَّهَ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ تَوَّابٌ‌ رَحِيمٌ‌

ترجمه

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمانها گناه است؛ و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید؛ و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید؛ تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است!

|اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از بسيارى گمان‌ها بپرهيزيد، چرا كه پاره‌اى از گمان‌ها گناه است، و [در كار ديگران‌] تجسّس نكنيد و كسى از شما غيبت ديگرى نكند آيا كسى از شما دوست دارد گوشت برادر مرده‌اش را بخورد؟ [بى‌شك همه شما] از آن كراهت داريد، [غيبت ني

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از بسيارى از گمانها بپرهيزيد كه پاره‌اى از گمانها گناه است، و جاسوسى مكنيد، و بعضى از شما غيبت بعضى نكند؛ آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده‌اش را بخورد؟ از آن كراهت داريد. [پس‌] از خدا بترسيد، كه خدا توبه‌پذير مهربان است.

ای اهل ایمان، از بسیار پندارها در حق یکدیگر اجتناب کنید که برخی ظنّ و پندارها معصیت است و نیز هرگز (از حال درونی هم) تجسس مکنید و غیبت یکدیگر روا مدارید، هیچ یک از شما آیا دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را خورد؟ البته کراهت و نفرت از آن دارید (پس بدانید که مثل غیبت مؤمن به حقیقت همین است) و از خدا پروا کنید، که خدا بسیار توبه پذیر و مهربان است.

ای اهل ایمان! از بسیاری از گمان ها [در حقّ مردم] بپرهیزید؛ زیرا برخی از گمان ها گناه است، و [در اموری که مردم پنهان ماندنش را خواهانند] تفحص و پی جویی نکنید، و از یکدیگر غیبت ننمایید، آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد؟ بی تردید [از این کار] نفرت دارید، و از خدا پروا کنید که خدا بسیار توبه پذیر و مهربان است.

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از گمان فراوان بپرهيزيد. زيرا پاره‌اى از گمانها در حد گناه است. و در كارهاى پنهانى يكديگر جست و جو مكنيد. و از يكديگر غيبت مكنيد. آيا هيچ يك از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناخوش خواهيد داشت. و از خدا بترسيد، زيرا خدا توبه‌پذير و مهربان است.

ای مؤمنان از بسیاری از گمانها پرهیز کنید، چرا که بعضی از گمانها گناه است، و [در کار دیگران‌] تجسس مکنید، و بعضی از شما از بعضی دیگر غیبت نکند، آیا هیچ کدام از شما خوش دارد که گوشت برادر مرده‌اش را بخورد، که از آن تنفر دارید، و از خداوند پروا کنید که بی‌گمان خداوند توبه‌پذیر مهربان است‌

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از بسيارى از گمانها- گمانهاى بد- دور باشيد، زيرا برخى از گمانها گناه است. و [در احوال و عيب‌هاى پنهان مردم‌] كاوش مكنيد، و از پس يكديگر بدگويى- غيبت- مكنيد. آيا يكى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ بى‌گمان آن را ناخوش و ناپسند مى‌داريد. و از خداى پروا كنيد، كه خدا توبه‌پذير و مهربان است.

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، که برخی از گمانها گناه است، و جاسوسی و پرده‌دری نکنید، و یکی از دیگری غیبت ننماید؛ آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‌ی خود را بخورد؟ به یقین همه‌ی شما از مرده‌خواری بدتان می‌آید (و از آن بیزارید، غیبت نیز چنین است و از آن بپرهیزید و) از خدا پروا کنید، بی‌گمان خداوند بس توبه‌پذیر و مهربان است.

هان ای کسانی که ایمان آوردید! از بسیاری گمان‌ها بپرهیزید که پاره‌ای از گمان‌ها بدفرجام است. و تجسس مکنید (و) بعضی از شما از بعضی دیگر غیبت نکند. آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر (مؤمن) مرده‌اش را بخورد؟ پس از آن بسی بدتان می‌آید و خدای را پروا بدارید. خدا بی‌گمان بسی برگشت‌‌کننده‌ی رحمتگر بر ویژگان است.

ای آنان که ایمان آوردید دوری گزینید از بسی گمانها چه پاره‌ای از گمانها گناه است و کاوش در کار مردم نکنید و زشت نستایند پشت سر برخی از شما برخی آیا دوست دارد یکی از شما که خورد گوشت برادر خویش را مرده همانا ناخوش داشتیدش و بترسید خدا را که خدا است فزون توبه پذیرنده مهربان‌

الحجرات ١١	آیه ١٢	الحجرات ١٣
سوره : سوره الحجرات نزول : ٧ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«کَثِیراً»: مفعول‌به است. «مِنَ الظَّنِّ»: صفت (کَثیراً) است. «لا تَجَسَّسُوا»: عیبجوئی نکنید. در پی کشف اسرار و معایب مردم نباشید. «مَیْتاً»: حال (لَحْم) یا (أَخ) است. «لا یَغْتَبْ ... مَیْتاً»: غیبت پرده‌دری است و مرده‌خواری و لاشه‌دری. «فَکَرِهْتُمُوهُ»: جواب شرط (إِنْ) شرطیه است که هم خودش و هم (قَدْ) و هم فعل آن محذوف است. تقدیر چنین است: إِنْ عَرَضَ ذلِکَ فَقَدْ کَرِهْتُمُوهُ.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ لاَ تَقْفُ‌ مَا لَيْسَ‌ لَکَ‌ بِهِ‌... (۰) يَا بَنِيَ‌ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا... (۱)

تفسیر

• آيات ۱۱ - ۱۸ سوره حجرات
• نهى از مسخره كردن يكديگر و عيبجويى و بد زبانى كردن
• معناى جمله : ((بئس الاسم الفسوق ))
• مقصود از ((اجتناب از ظن )) و مفاد قيد ((كثيرا)) در آيه : ((يا ايها الذين امنوا اجتنبواكثيرا من الظن ...))
• نهى از تجسس عيوب ديگران و از غيبت كردن و بيان مفسده غيبت و تجسس (و لا تجسسوا و لايغتب بعضكم بعضا...)
• غيبت عامل مؤ ثر در سقوط منزلت و هويت اجتماعى انسان
• مثالى گويا براى روشن شدن زشتى حقيقت چيست
• توبه عامل آمرزش گناهان ياد شده و بلكه مطلق گناهان است
• معانى مختلفى كه براى ((شعوب )) و ((قبائل )) گفته شده است
• توضيح اينكه تقوا تنها كرامت و امتياز حقيقى است (ان اكرمكم عند الله اتقيكم )
• تقوى يك مزيت واقعى و حقيقت است نه آن مزايائى كه انسانها براى خود مايه كرامت وشرف قرار داده اند
• معناى اينكه فرمود: به اعراب بگو ايمان نياورده ايد بلكه بگوييد اسلام آورده ايم
• مؤ منان واقعى اين چنين هستند
• ايمان ثابت و مستقر و جهاد با مال و جان از صفات مؤ منان واقعى است
• رواياتى در مورد نهى از مسخره كردن يكديگر، بد زبانى و تنابز به القاب ، غيبت وسوء ظن ، در ذيل آيات مربوطه گذشته
• دو روايت در شاءن نزول آيه ((اءيحب اءحدكم اءنياءكل ...))
• كلام معصومين عليه السلام در حسن ظن به برادر مسلمان وحمل كار او بر صحت
• چند روايت دال بر اينكه غيبت از زنا شديدتر است
• رواياتى درباره اينكه تنها ملاك فضيلت تقوا است
• رواياتى در خصوص فرق بين اسلام و ايمان

• آيه ۱۱-۱۲
• آيه و ترجمه
• شاءن نزول:
• نكته ها:
• ۱ - امنيت كامل و همه جانبه اجتماعى
• ۲ - تجسس نكنيد!
• ۳ - غيبت از بزرگترين گناهان است
• ۴ - مفهوم غيبت
• ۵ - علاج غيبت و توبه آن
• ۶ - موارد استثناء

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - بسیارى از بدگمانى هاى مؤمنان نسبت به یکدیگر، نادرست و مورد نهى الهى است. (یأیّها الذین ءامنوا اجتنبوا کثیرًا من الظنّ) واژه «الظنّ» مطلق گمان هاى نیک و بد را شامل مى شود; اما نهى «اجتنبوا» مى رساند که مراد از آن بدگمانى نسبت به مؤمنان است; زیرا این بدگمانى ها در بیشتر مواقع نادرست مى باشد.

۲ - لزوم حاکمیت روح خوشبینى، در زندگى اجتماعى مؤمنان و پرهیز از بدگمانى و شک (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ)

۳ - جواز تکیه کردن بر گمان، در بعضى از موارد (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ) مفهوم «کثیراً» این است که در همه جا، تکیه کردن بر گمان ممنوع نیست، زیرا چه بسا موارد مهمى که نادیده گرفتن گمان، موجب وارد شدن صدمه فراوان به فرد یا جامعه است.

۴ - بعضى از گمان ها، قرار دهنده انسان در معرض گناه و عکس العمل ناشایست (إنّ بعض الظنّ إثم) (۵ - بعضى از گمان ها، حتى در صورت منتهى نشدن به عمل، گناه به شمار مى آید.*) (إنّ بعض الظنّ إثم) حصول گمان در ذهن انسان، معمولاً در اختیار وى نیست. بر این اساس مفسران نهى از ظن را، نهى از عمل بر طبق ظن دانسته اند که امرى اختیارى است. با این حال احتمال مى رود که در آیه شریفه چیزى مقدر نباشد و واقعاً بعضى از گمان هاى بد - حتى با منتهى نشدن به عمل - گناه به شمار آید.

۶ - کافى نبودن گمان، براى متهم ساختن انسان مؤمن و داورى علیه او (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ إنّ بعض الظنّ إثم)

۷ - مترتب شدن گناه بر بعضى از گمان ها، مقتضى اجتناب هر چه بیشتر انسان از بدگمانى به مؤمنان (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ إنّ بعض الظنّ إثم) با توجه به این که «إنّ بعض الظنّ...» در مقام تعلیل براى «اجتنبوا...» است، برداشت بالا به دست مى آید.

۸ - لزوم پرهیز از زمینه هاى لغزش وابتلا به گناه (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ إنّ بعض الظنّ إثم) در آیه شریفه براى این که خداوند مؤمنان را از بسیارى از گمان ها پرهیز دهد، به آنان یادآور شده که این مسیر، اصولاً امن نیست و در مواردى به گناه منتهى مى شود. مفهوم این استدلال، این است که هر راهى که ناامن و در معرض گناه قرار دارد، باید از آن پرهیز کرد.

۹ - رواج بدگمانى در جامعه مؤمنان، تهدیدى براى اخوت ایمانى آنان (إنّما المؤمنون إخوة ... یأیّها الذین ءامنوا اجتنبوا کثیرًا من الظنّ) با توجه به ارتباط این آیه با آیه «إنّما المؤمنون إخوة»، برداشت یاد شده قابل استفاده است.

۱۰ - ممنوعیت تجسّس و جستار، در عیوب و کاستى هاى زندگى مؤمنان (و لاتجسّسوا)

۱۱- بدگمانى به مؤمنان، زمینه کشیده شدن انسان به تجسّس و کنجکاوى هاى ممنوع (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ ... و لاتجسّسوا)

۱۲ - خداوند، خواهان حفظ آبروى مؤمنان و برملا نشدن کاستى هاى هر فرد بر دیگران (و لاتجسّسوا)

۱۳ - ممنوعیت غیبت و بدگویى مؤمنان در غیاب یکدیگر (و لایغتب بعضکم بعضًا)

۱۴ - بدگمانى و تجسّس، زمینه کشیده شدن انسان به غیبت (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ ... و لاتجسّسوا و لایغتب بعضکم بعضًا) بنابراین که ترتیب لفظى بخش هاى آیه، بیانگر ترتیب حقیقى و رتبى آنها باشد، برداشت بالا به دست مى آید.

۱۵ - تجسّس و غیبت مؤمنان نسبت به یکدیگر، عامل گسستن اخوت ایمانى آنان (إنّما المؤمنون إخوة ... و لاتجسّسوا و لایغتب بعضکم بعضًا) از ارتباط «و لاتجسّسوا...» با «إنّما المؤمنون إخوة...» مطلب بالا استفاده مى شود.

۱۶ - ریختن آبروى برادر مؤمن با غیبت، به منزله خوردن گوشت بدن بى جان او است. (أیحبّ أحدکم أن یأکل لحم أخیه میتًا)

۱۷ - توجه به حقیقت و ماهیت غیبت، موجب تنفر و دورى از آن (أیحبّ أحدکم أن یأکل لحم أخیه میتًا فکرهتموه)

۱۸ - جواز غیبت غیر مؤمنان (و لایغتب بعضکم بعضًا ... یأکل لحم أخیه میتًا) با توجه به این که مخاطب «بعضکم بعضاً» مؤمنان هستند نه مطلق انسان ها، برداشت بالا استفاده مى شود.

۱۹ - تجسّس در عیب ها و کاستى هاى مؤمنان، همانند غیبت به منزله خوردن گوشت آنان است.* (و لاتجسّسوا ... أیحبّ أحدکم أن یأکل لحم أخیه میتًا) برداشت بالا بدان احتمال است که «أیحبّ...» تنها در جهت ترسیم قبح غیبت نباشد; بلکه علاوه بر غیبت شامل تجسّس نیز بشود.

۲۰ - تقواى الهى، مستلزم پرهیز از بدگمانى و تجسّس و غیبت نسبت به مؤمنان (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ ... و لاتجسّسوا و لایغتب بعضکم ... و اتّقوا اللّه)

۲۱ - بدگمانى، تجسّس و غیبت نسبت به مؤمنان، بى تقوایى، گناه و نیازمند توبه است. (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ ... و لاتجسّسوا و لایغتب بعضکم بعضًا ... و اتّقوا اللّه إنّ اللّه توّاب)

۲۲ - خداوند، «توّاب» (بسیار توبه پذیر) و «رحیم» (مهربان) است. (إنّ اللّه توّاب رحیم)

۲۳ - تقوا و بیم از خداوند، سوق دهنده انسان به توبه از لغزش ها * (و اتّقوا اللّه إنّ اللّه توّاب) تعلیل «إنّ اللّه توّاب» از وجود فرمان توبه در جمله هاى قبل خبر مى دهد; در حالى که به جاى «توبوا...» تعبیر «اتّقوا اللّه» آمده است. این مى تواند از آن جهت باشد که میان تقوا و توبه، نوعى ارتباط و پیوستگى وجود دارد.

۲۴ - بدگمانى، تجسّس و غیبت نسبت به مؤمنان، قابل جبران با توبه به درگاه خداوند* (اجتنبوا کثیرًا من الظنّ ... و لاتجسّسوا و لایغتب بعضکم بعضًا ... إنّ اللّه توّاب رحیم) با توجه به این که در آیه شریفه، از مؤمنان خواسته شده تا به جبران خطاها اقدام کنند و به توبه روآورند. (إنّ اللّه توّاب رحیم)، برداشت بالا استفاده مى شود.

۲۵ - پذیرش توبه مؤمنان، جلوه رحمت خاص الهى، نسبت به ایشان * (إنّ اللّه توّاب رحیم) از ارتباط «توّاب» با «رحیم»، مطلب بالا به دست مى آید با توجه به این که گفته شده است: «رحیم» رحمت الهى در خصوص مؤمنان است.

موضوعات مرتبط

• احکام :۳، ۶، ۱۰، ۱۳، ۱۸
• اختلاف: عوامل اختلاف ۱۵
• اسماء و صفات: تواب ۲۲; رحیم ۲۲
• تجسس: آثار تجسس ۱۴، ۱۵; احکام تجسس ۱۰; توبه از تجسس ۲۱، ۲۴; زمینه تجسس ۱۱; گناه تجسس ۲۱; ممنوعیت تجسس ۱۰
• تشبیهات قرآن: تشبیه به خوردن گوشت مرده ۱۶، ۱۹; تشبیه عیبجویى ۱۹; تشبیه غیبت ۱۶
• تقوا: آثار تقوا ۲۰، ۲۳; نشانه هاى بى تقوایى ۲۱
• توبه: آثار توبه ۲۴; زمینه توبه ۲۳
• حسن ظن: اهمیت حسن ظن ۲
• خدا: توبه پذیرى خدا ۲۵; توصیه هاى خدا ۱۲; نشانه هاى رحمت خدا ۲۵; نواهى خدا ۱
• ذکر: آثار ذکر حقیقت غیبت ۱۷
• سوءظن: آثار سوءظن ۹، ۱۱، ۱۴; اجتناب از سوءظن ۲، ۷; توبه از سوءظن ۲۱، ۲۴; گناه سوءظن ۵، ۲۱; موانع سوءظن ۲۰; نهى از سوءظن ۱
• ظن: آثار ظن ۴، ۷; احکام ظن ۶; بى اعتبارى ظن ۶; موارد جواز پیروى از ظن ۳
• عیبجویى: ممنوعیت عیبجویى ۱۰
• غیبت: آثار غیبت ۱۵; احکام غیبت ۱۸; توبه از غیبت ۲۱، ۲۴; زمینه غیبت ۱۴; زمینه نفرت از غیبت ۱۷; گناه غیبت ۲۱; ممنوعیت غیبت ۱۳; موارد جواز غیبت ۱۸; موانع غیبت ۲۰
• فاسقان: غیبت فاسقان ۱۸
• قضاوت: ظن در قضاوت ۶
• گناه: ترک گناه ۸; زمینه گناه ۴، ۷، ۸
• لغزش: زمینه لغزش ۸
• مؤمنان: اهمیت حفظ آبروى مؤمنان ۱۲; زمینه اختلاف مؤمنان ۹; سوءظن در مؤمنان ۹; قبول توبه مؤمنان ۲۵; هتک آبروى مؤمنان ۱۶