تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۳۹: تفاوت میان نسخه‌ها

==تهديد شديد عليه كفارى كه بعد از ايمان آوردن كافر و مرتد شدند ==

«'''مَن كفَرَ بِاللَّهِ مِن بَعْدِ إِيمَنِهِ إِلا مَنْ أُكرِهَ'''»:

كلمه «'''اطمينان '''» به معناى سكون و آرامش است ، و «'''شرح صدر'''» به معناى گشادى و وسعت آن است ، در مفردات گفته است اصل شرح به معناى بسط گوشت و امثال آن بوده ، وقتى مى گويد گوشت را شرح كردم و يا تشريح كردم معنايش اين است كه آن را ولو كردم ، و از همين باب است شرح صدر كه به معناى باز كردن سينه به نور الهى و سكينه اى از ناحيه خدا و روحى از او است ، همچنان كه خداى تعالى در حكايت دعاى موسى فرموده : «'''رب اشرح لى صدرى '''» و در باره رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرموده : «'''الم نشرح لك صدرك '''» و نيز فرموده : «'''افمن شرح الله صدره '''»، و شرح دادن كلامى كه مشكل است به معناى بسط آن و اظهار معانى پنهان آن است

جمله «'''من كفر بالله من بعد ايمانه '''» جمله اى است شرطيه كه جوابش ‍ جمله «'''فعليهم غضب من الله '''» است ، و جمله «'''ولهم عذاب عظيم '''» بر آن عطف شده ، و ضمير جمع در جزاء، به اسم شرط «'''من كفر'''» بر مى گردد، چون هر چند مفرد است ، ولى بحسب معنا كلى و داراى افراد است .

و جمله «'''الا من اكره و قلبه مطمئن بالايمان '''» استثنايى است از عموم شرط، و مراد از اكراه ، مجبور شدن به گفتن كلمه كفر و تظاهر به آن است ، زيرا قلب هيچ وقت «'''اكراه '''» نمى شود، و حاصل مقصود اين است كه : كسانى كه بعد از ايمان تظاهر به كفر مى كنند و مجبور به گفتن كلمه كفر شوند، ولى دلهايشان مطمئن به ايمان است از غضب خدامستثناء هستند.

«'''و لكن من شرح بالكفر صدرا'''» - يعنى كسى كه سينه خود را براى كفر گشاده كرده و كفر را پذيرفته و به آن خوشنود گشته و آن را در خود جاى داده چنين كسى مورد غضب خدايى است ، و اين جمله استثناء از استثناى قبلى است ، و قهرا به مستثناء منه بر مى گردد، و معنا چنين مى شود: اينكه گفتيم «'''كسانى كه بعد از ايمانشان به خدا كفر بورزند'''» آنهائى نيستند كه در دل ايمان دارند ولى در زبان مجبور به گفتن كفر مى شوند، بلكه منظور كسانى است كه در دل كفر را پذيرفته باشند، و مجموع اين استثناء و استدراك ، بيان كاملى است براى شرط، و منظور از معترضه آوردن جمله استثناء ميان دو جمله شرط و جزاء هم همين بوده و گر نه مى توانست آن را بعد از تمام شدن دو جمله شرط و جزاء بياورد.

بعضى از مفسرين گفته اند: جمله «'''من كفر'''» بدل است از جمله «'''الذين لا يؤ منون بايات الله '''» كه در آيه قبلى بود، و جمله «'''اولئك هم الكاذبون '''» جمله اى است معترضه ، و جمله «'''الا من اكره '''» استثنايى است از آن جمله ، و جمله «'''و لكن من شرح '''» مبتدايى است كه خبر و يا قائم مقام خبرش جمله «'''فعليهم غضب من الله '''» است .

و بنا بر اين معناى آيه چنين مى شود: اين است و جز اين نيست كه افتراء دروغ را كسانى مى بندند كه بعد از ايمانشان كافر شده باشند، مگر آن كسى كه مجبور به كفر گفتن شده باشد، و دلش به ايمان مطمئن باشد. در اينجا كلام تمام شده مطلب ديگرى شروع مى شود، و آن اين است كه كسانى كه سينه خود را براى كفر باز كرده بر چنين كسانى غضبى است از خدا.

و ليكن ذوق سليم ، خود جوابگوى اين تفسير بوده و به سخافت آن پى برد و ديگر نيازى به جوابگو ما نيست .

اين آيه شريفه علت حلول غضب خدا بر آنان را بيان نموده است ، و آن اين است كه ايشان حيات دنيا را كه حياتى است مادى و جز تمتعهاى حيوانى و اشتغال به مشتهيات نفس نتيجه ديگرى ندارد، بر حيات آخرت كه حيات دائمى و زندگى در جوار رب العالمين است و اصولا غايت و نتيجه خلقت و زندگى انسانيت است ترجيح دادند، و آن را بجاى اين اختيار نمودند.

و به عبارت ديگر اينان جز دنيا هدف ديگرى نداشتند، و بكلى از آخرت بريده و بدان كفر ورزيدند، و خدا هم مردم كافر پيشه را هدايت نمى كند، و چون خدا هدايتشان نكرد از راه سعادت و بهشت و رضوان گمراه گشته در غضب خدا و عذابى بزرگ افتادند.