تفسیر:المیزان جلد۱۸ بخش۴: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

((اللّه يجتبى اليه من يشاء و يهدى اليه من ينيب (( كلمه ((اجتباء(( به معناى جمع كردن و به سوى خود جلب نمودن است ، و مقتضاى وحدت سياق اين است كه ضمير در هر سه كلمه ((اليه (( به يك جا برگردد، در نتيجه معناى آيه چنين مى شود: خداى تعالى از بندگانش هر كه را بخواهد به دين توحيد - كه تو بدان دعوت مى كنى - جمع و جلب مى كند، و هر كه را بخواهد به سوى آن هدايت مى كند. در نتيجه مجموع چند جمله ((كبر على المشركين ما تدعوهم اليه ، اللّه يجتبى اليه من يشاء(( در معناى آيه شريفه ((هو اجتبيكم و ما جعل عليكم فى الدين من حرج مله ابيكم ابراهيم (( خواهد بود.

اين بود نظر ما؛ ولى بعضى از مفسرين گفته اند: ضمير در كلمه ((اليه (( دومى و سومى به خداى تعالى برمى گردد. اين نظريه هم بد نيست ، ولى نظريه ما مناسب تر است . به هر حال جمله ((اللّه يجتبى اليه - تا آخر آيه (( در اين صدد است كه اشاره كند به اينكه خداى تعالى بى نياز از ايمان مشركين است كه اين قدر از ايمان آوردن استكبار مى ورزند. و اين آيه نظير آيه شريفه ((فان استكبروا فالذين عند ربك يسبحون له بالليل و النهار و هم لا يسئمون (( مى باشد بعضى ديگر گفته اند: مراد از جمله ما ((تدعوهم اليه ((، ما تدعوهم الى الايمان به آنچه كه مردم را مى خوانى تا بدان ايمان آورند است ، كه همان مساءله رسالت مى باشد، در نتيجه معنا چنين مى شود كه : مشركين از ايمان آوردن به رسالت تو استكبار مى ورزند. و آن وقت جمله ((اللّه يجتبى ...(( در معناى آيه ((شريفه اللّه اعلم حيث يجعل رسالته (( خواهد بود، و حال آنكه اين معنا خلاف ظاهر آيه است .

ضمير در ((تفرقوا(( به ((ناس (( كه از سياق مفهوم است برمى گردد. و كلمه ((بغى (( به معناى ظلم و يا حسد است . و اگر ((بغى (( را مقيد كرد به كلمه ((بينهم (( براى اين است كه بفهماند ظلم و يا حسد در بينشان متداول بود. و معناى آيه اين است كه :

توضيح معناى آيه : ((و ما تفرقوا الا من بعد ما جائهم العلم بغيا بينهم ....((

((و ان الذين اورثوا الكتاب من بعدهم لفى شك منه مريب (( - ضمير در ((من بعدهم (( به همان اسلافى برمى گردد كه در آيه قبلى فرمود: با علم به حقانيت و يكى بودن دين در آن اختلاف كردند و كاسه ظلم و حسد خود را بر سر دين شكستند. و مراد از ((الذين اورثوا الكتاب من بعدهم (( نسلهاى بعد از آن اسلاف و نياكان هستند. پس مفاد آيه اين است كه : آغاز كنندگان اختلاف و مؤ سسين تفرقه كه با داشتن علم و اطلاع اين اختلاف را باب كردند، آنچه را كردند از در بغى كردند و در نتيجه نسلهاى بعدشان هم كه كتاب را از آنها به ارث بردند، در شكى مريب (شكى كه ايشان را به ريب انداخت ) قرار گرفتند.

آنچه كه ما در معناى آيه آورديم مطالبى بود كه از سياق استفاده كرديم ، ولى مفسرين حرفهايى بسيار زده اند كه هيچ فايده اى در نقل آنها نيست و اگر كسى بخواهد بر اقوال آنان اطلاع يابد بايد به كتبشان مراجعه كند.

اين جمله تفريع و نتيجه گيرى از مطالب گذشته است كه مى فرمايد: خدا براى همه انبياء يك دين تشريع كرده بود، ولى امتها دو قسم شدند يكى نياكان كه با علم و اطلاع و از در حسد، در دين اختلاف انداختند، و يكى نسلها كه در شك و تحير ماندند. به همين جهت خداى تعالى تمامى آنچه را كه در سابق تشريع كرده بود براى شما تشريع كرد، پس تو اى پيامبر مردم را دعوت كن ، و چون آنها دو دسته شدند يكى مبتلا به حسد يكى مبتلا به شك ، پس تو استقامت بورز، و به آنچه ماءمور شده اى پايدارى كن ، و هواهاى مردم را پيروى مكن .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۸ صفحه : ۴۴ </center>

و نيز درباره عدالت بعضى گفته اند: مراد از آن ، عدالت در داورى است . بعضى ديگر گفته اند: عدالت در حكم است . و بعضى ديگر معناى ديگرى كرده اند، ليكن همه اين معانى از سياق آيه به دور است ، و سياق با آن نمى سازد.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۸ صفحه : ۴۵ </center>

اين جمله مى خواهد مطالب گذشته ؛ يعنى تسويه بين كتب و شرايع نازله ، و ايمان آوردن به همه آنها، و تسويه بين مردم در دعوتشان به سوى دين ، و برابر بودن همه طبقات مردم در مشموليت احكام را تعليل كند، و به همين جهت كلام بدون حرف عطف آمده ، گويا مطلب ديگرى است غير مطالب گذشته .

پس جمله مزبور به اين معنا اشاره مى كند كه : رب همه مردم يكى است ، و آن ، اللّه تعالى است ، پس غير او ارباب ديگرى ندارند، تا هر كسى به رب خود بپيوندد، و بر سر ارباب خود نزاع كنند، اين بگويد رب من بهتر است ، او بگويد از من بهتر است ، و هر كسى تنها به شريعت پروردگار خود ايمان آورد، بلكه رب همه يكى ، و صاحب همه شريعتها يكى است ، و مردم همه و همه بندگان و مملوكين يكى هستند، يك خداست كه همه را تدبير مى كند، و به منظور تدبير آنها شريعتها را بر انبياء نازل مى كند، پس ديگر چرا بايد به يك شريعت ايمان بياورند، و به ساير شريعتها ايمان نياورند. يهود به شريعت موسى ايمان بياورد، ولى شريعت مسيح و محمد (صلّى اللّه عليه و آله وسلّم ) را قبول نكند، و نصارى شريعت عيسى را بپذيرد و در مقابل شريعت محمدى (صلّى اللّه عليه و آله وسلّم ) سر فرود نياورد؟ بلكه بر همه واجب است كه به تمامى كتابهاى نازل شده و شريعتهاى خدا ايمان بياورند، چون همه از يك خدا است .

مقتضاى ظاهر اين بود كه در تعليل بفرمايد: ((اللّه ربى و ربكم لى عملى و لكم اعمالكم لا حجه بينى و بينكم (( چون اين جمله محاذى با جمله : ((آمنت بما انزل اللّه من كتاب (( است ، همانطور كه آنجا فرمود: ((بگو من ايمان دارم (( در اينجا نيز بايد مى فرمود: ((اللّه پروردگار من ، و پروردگار شما است عمل من براى خودم و عمل شما براى شما است ، و حجتى بين من و بين شما نيست و ماءمور شده ام كه به عدالت رفتار كنم (( ولى اينطور نفرمود: بلكه فرمود: ((اللّه پروردگار ما و شما است (( و خلاصه به جاى من و شما فرمود:((ما و شما(( و اين بدان جهت بود كه كلام سابقش يعنى ((شرع لكم من الدين ما وصى به نوحا...(( و نيز جمله ((اللّه يجتبى اليه من يشاء و يهدى اليه من ينيب (( مى فهماند كه در اين ميان مردمى هم هستند كه به آنچه رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله وسلّم ) ايمان آورده ايمان دارند، و دعوت او را مى پذيرند و شريعتش را پيروى مى كنند.

پس مراد از كلمه ((ما(( در ((ربنا(( و در ((لنا اعمالنا(( و در ((بيننا(( رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله وسلّم ) و مؤ منين به آن جناب است . و مراد از مخاطبين در جمله ((و ربكم (( و ((اعمالكم (( و ((بينكم (( ساير مردم يعنى اهل كتاب و مشركين اند، و اين آيه نظير آيه شريفه ((قل يا اهل الكتاب تعالوا الى كلمه سواء بيننا و بينكم الا نعبد الا اللّه و لا نشرك به شيئا و لا يتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون اللّه فان تولوا فقولوا اشهدوا بانا مسلمون (( مى باشد.

كلمه ((حجت (( به معناى سخنى است كه منظور از آن اثبات و يا ابطال چيزى باشد، و اين واژه از ماده حج گرفته شده كه به معناى قصد است . و كلمه ((داحض (( اسم فاعل از ((دحض (( است كه به معناى بطلان و زوال است .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۸ صفحه : ۴۸ </center>

<span id='link38'><span>

==آيات ۱۷ - ۲۶ سوره شورى ==

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۸ صفحه : ۵۲ </center>

ترجمه آيات  

بيان آيات  

اين آيات فصل چهارمى است از آيات سوره ، كه وحى را تعريف مى كند به اينكه آن دينى كه به وسيله وحى نازل شده به صورت كتابى است كه براى مردم نوشته شده و ميزانى است كه در قيامت با آن ، اعمالشان سنجيده مى شود، و بر طبق آن جزاء داده مى شوند، و جزاء حسن خود نوعى رزق است ، آنگاه رشته سخن به ثواب و عقابى كه روز قيامت دارند كشيده شده است . در اين فصل آيه مودت و آياتى مناسب با آن نيز آمده .

در چند فصل گذشته كه گفتيم راجع به وحى صحبت مى كند، هر فصلى با جمله فعليه آغاز مى شد، در يكى كه صرفا از وحى خبر مى داد مى فرمود: ((كذلك يوحى اليك (( و در دومى كه غرض از وحى را بيان مى كرد مى فرمود: ((و كذلك اوحينا اليك (( و در سومى كه آثار آن را بيان مى كرد، مى فرمود: ((شرع لكم من الدين ((. ولى در اين فصل كه مساءله انزال كتاب و ميزان را توصيف مى كند، سياق را تغيير داده آن را با جمله اسميه آغاز كرده مى فرمايد: ((اللّه الذى انزل الكتاب ...(( و لازمه آن اين است كه وحى را به نزول كتاب و ميزان تعريف كرده باشد.

و شايد وجه اين تغيير سياق همان باشد كه در آيه قبلى بيان كرديم كه منظوراز اينكه فرمود: ((و الذين يحاجون فى اللّه (( چيست . چون آن وجه اقتضاء مى كرد خداى تعالى را براى اجتماع كنندگان اينطور معرفى كند كه او كسى است كه كتاب و ميزان را به حق نازل كرد. و لازمه آن اين است كه وحى را همانطور كه توجه فرموديد به اثرش تعريف كند.

ليكن ما اين معنا را قبول نمى كنيم ، براى اينكه در خود آيه هيچ شاهدى بر اين نيست كه منظور از ميزان ، عدل باشد. و ما در سابق در معناى آيه ((لاعدل (( گفتيم كه مراد از عدل اين است كه آن جناب در تبليغ رسالت خود و در اجراى احكام خدا بين مردم فرق و تفاوت نگذارد، و خلاصه مراد از عدل برقرار كردن مساوات در بين همه طبقات است ، نه عدالت قاضى و حاكم .

[[رده:تفسیر المیزان]]