۱۶٬۸۸۰
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۱ بخش۷: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←وجوهى كه در معناى دو آيه «و لو شاء ربك...» و «الّا من رحم ربك...» گفته شده
| خط ۱۳۵: | خط ۱۳۵: | ||
اين آيه، نظير آيه: «وَ لَو شِئنَا لَآتَينَا كُلَّ نَفسٍ هُدَاهَا وَلَكِن حَقَّ القَولُ مِنِّى لَأملَأنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الجِنَّةِ وَ النَّاسِ أجمَعِينَ» مى باشد، و اصل اين كلمه، آن وعده اى است كه خداوند به ابليس ملعون، در جواب او كه گفته بود: «فَبِعِزَّتِكَ لَأُغوِيَنَّهُم أجمَعِينَ إلّا عِبَادَكَ مِنهُمُ المُخلَصِين» داده است، و فرموده: «قَالَ فَالحَقُّ وَ الحَقَّ أقُولُ لَأملَأنَّ جَهَنَّمَ مِنكَ وَ مِمَّن تَبِعَكَ مِنهُم أجمَعِين». پس اين آيات، مضمونش متحد و بعضى، مفسّر بعضى ديگر است. | اين آيه، نظير آيه: «وَ لَو شِئنَا لَآتَينَا كُلَّ نَفسٍ هُدَاهَا وَلَكِن حَقَّ القَولُ مِنِّى لَأملَأنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الجِنَّةِ وَ النَّاسِ أجمَعِينَ» مى باشد، و اصل اين كلمه، آن وعده اى است كه خداوند به ابليس ملعون، در جواب او كه گفته بود: «فَبِعِزَّتِكَ لَأُغوِيَنَّهُم أجمَعِينَ إلّا عِبَادَكَ مِنهُمُ المُخلَصِين» داده است، و فرموده: «قَالَ فَالحَقُّ وَ الحَقَّ أقُولُ لَأملَأنَّ جَهَنَّمَ مِنكَ وَ مِمَّن تَبِعَكَ مِنهُم أجمَعِين». پس اين آيات، مضمونش متحد و بعضى، مفسّر بعضى ديگر است. | ||
== | ==وجوه گفته شده، در معناى دو آيه: «وَ لَو شَاءَ رَبُّك...» و «إلّا مَن رَحِمَ رَبُّك...» == | ||
اين بود آنچه كه از تدبر در معناى آن دو | اين بود آنچه كه از تدبر در معناى آن دو آيه، به دست آمد. | ||
خلاصه اش اين شد كه: | |||
اولا، مقصود از جملۀ «وَ لَو شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً»، متحد ساختن براى از بين بردن تفرقه و اختلاف است. | |||
بعضى هم گفته اند كه: منظور از آن، اجبار كردن نفوس به قبول اسلام است كه بدون اختيار و به طور اتوماتيك اسلام را بپذيرند، و چون با تكليف منافات دارد، چنين كارى را نكرده - نقل از قتاده. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۸۷ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۸۷ </center> | ||
بعضى ديگر گفته اند: معنايش اين است كه اگر خدا | بعضى ديگر گفته اند: معنايش اين است كه اگر خدا بخواهد، همه شما را در بهشت جمع مى كند، وليكن خدا خواسته درجات بهشت متفاوت باشد، و شما با عمل صالح خود، در درجه بالاتر باشيد - نقل از ابى مسلم. ولى خواننده محترم به خوبى واقف است كه سياق آيات، با هيچ يك از اين دو معنا، مساعد نيست. | ||
و | و ثانيا، معلوم شد كه: منظور از جملۀ «وَ لَا يَزَالُونَ مُختَلِفِين»، دوام بر اختلاف در دين است، و معنايش اين است كه دائما از حق متفرق اند، و همواره آن را به صورتى باطل و شبيه به حق تصوير مى كنند، تا مستور بماند. | ||
بعضى ديگر از | بعضى ديگر از مفسران گفته اند: مقصود از آن، اختلاف در ارزاق و احوال و خلاصه اختلاف غير دينى است - نقل از حسن. و به طوری كه براى خواننده معلوم شد، اين معنا با سياق آيات قبلى سازگار نيست. | ||
بعضى ديگر گفته اند: معناى | بعضى ديگر گفته اند: معناى اين كه فرمود: «يَختَلِفُون»، اين است كه: بعضى، بعض ديگر را در تقليد گذشتگان جانشين خود مى كنند، و خلاصه سنت باطل آنان را، نسل به نسل و دست به دست مى گردانند. اين معنا نيز، مانند معناى قبلى، از سياق آيات مخصوصا با در نظر داشتن جملۀ «وَ لَقَد آتَينَا مُوسَى الكِتَابَ فَاختُلِفَ فِيهِ...»، اجنبى و ناسازگار است. | ||
و | و ثالثا، معلوم شد كه: منظور از جملۀ «إلّا مَن رَحِمَ»، اين است كه: «مگر كسى كه خداوند او را هدايت كرده باشد». | ||
و | و رابعا، اين كه: اشاره «وَ لِذَلِكَ خَلَقَهُم»، اشاره به رحمت است، و معنايش اين است كه: «خلايق براى رسيدن به رحمت خلق شده اند، تا بدان وسيله به سعادت خود نايل آيند». | ||
بعضى ديگر گفته اند: معنايش | بعضى ديگر گفته اند: معنايش اين است كه بشر براى اختلاف خلق شده - نقل از حسن و عطاء - ولى خواننده متوجه شد كه چه اندازه اين رأى، مردود و غلط است. بله اگر جايز بود ضمير «هُم» را برگردانيم به بقيه مردم بعد از استثناء، آن وقت جايز بود بگوييم غرض از خلقت آنان اختلاف بوده، و آن وقت مضمون آيه، قريب به مضمون آيه: «وَ لَقَد ذَرَأنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الجِنِّ وَ الإنس» مى شد. | ||
بعضى هم گفته اند كه : اشاره است به همه مدلول | بعضى هم گفته اند كه: اشاره است به همه مدلول كلام، و معنايش اين است كه: خداوند، بشر را خلق كرد، در حالى كه مستعد براى اختلاف و تفرقه بود. چه تفرقه در علوم، چه در معارف و چه در درك و عقايد و چه در توابع آن. يعنى در اراده و اختيار اعمالشان كه از آن جمله است دين و ايمان، و اطاعت و عصيان. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۸۸ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۱ صفحه ۸۸ </center> | ||
و كوتاه سخن | و كوتاه سخن اين كه: غايت خلقتشان مطلق اختلاف است، چه دينى و چه غير دينى. | ||
و بنابر آنچه كه از ابن عباس نقل شده، به او نسبت داده اند كه گفته است: معناى آيه، اين است كه: خداوند، بشر را دو فريق آفريد: يك فريق مشمول رحمت او شدند و در نتيجه اختلاف نكردند، و فريقى كه مشمول رحمتش نشدند، پس اختلاف كردند. | |||
و به مالك بن انس نسبت داده شده كه گفته است: خلقشان كرد تا يك فريق در بهشت باشند و فريق ديگر در جهنم. ولى خواننده محترم فهميد كه چه اشكالاتى به اين وجوه وارد است، و ديگر تكرار نمى كنيم. | |||
و | و خامسا، معلوم شد كه: منظور از تمام كردن «كلمه»، تحقق بخشيدن آن و مصداق گرفتن براى آن است. | ||
<span id='link55'><span> | <span id='link55'><span> | ||
