تفسیر:المیزان جلد۱۳ بخش۲۶: تفاوت میان نسخه‌ها

بعضى گفته اند: عدد آن شش هزار آيه است ، بعضى ديگر گفته اند: شش ‍ هزار ودويست وچهار آيه است ، يكى گفته شش هزار ودويست و چهارده آيه ، ويكى ديگر گفته نوزده آيه ، بعضى گفته اند: بيست وپنج و بعضى ديگر سى وشش .

مكى ها عدد خود رااز عبد الله بن كثير از مجاهد از ابن عباس از ابى بن كعب روايت كرده اند، مدنى ها براى خود دوجور عدد روايت كرده اند يكى به ابى جعفر مرثد بن قعقاع وشيبه بن نصاح منتهى مى شود. و روايت ديگرشان به اسماعيل بن جعفر بن ابى كثير انصارى منتهى مى گردد.

واهل شام عدد خود را از ابى درداء روايت كرده اند، وروايت بصرى ها به عاصم بن عجاج جحدرى وروايت عدد كوفى ها به حمزه و كسائى وخلف منتهى مى شود، حمزه گفته است : اين عدد را ابن ابى ليلى از ابى عبد الرحمان سلمى از على بن ابى طالب (عليه السلام ) براى ما روايت كرده .

وكوتاه سخن ، وقتى اعداد به يك نص متواتر ويا حداقل خبر واحد قابل اعتنائى منتهى نشود، وهيچ آيه اى به طور اطمينان بخشى ، از ساير آيات قبل وبعدش متمايز نگردد، هيچ الزامى نيست كه يكى از اين روايت اخذ شود، لاجرم هر يك از اين روايات كه روشن وقابل اعتماد بود را مى پذيريم وما بقى را طرد مى كنيم ، ويا به هيچ يك عمل نمى كنيم ، واگر شخصى اهل تدبر باشد، بايد به هر روايتى كه در نظرش بيشتر قابل اعتماد بود، عمل نمايد.

فصل سوم ، پيرامون ترتيب سوره ها: در كتاب اتقان از ابن ضريس نقل شده كه اودر كتاب فضائل القرآن خود گفته : محمد بن عبد الله بن ابى جعفر رازى به ما خبر داد كه عمروبن هارون ما را حديث كرد كه عثمان بن عطاى خراسانى برايمان نقل كرد از پدرش ازابن عباس كه گفت : آغاز هر سوره كه در مكه نازل شده در مكه نوشته شد وبعدها خداوند هر چه مى خواست به آن ملحق مى كرد.

و سوره هايى كه به ترتيب و پشت سر هم نازل شده اند، عبارتند از: ۱ - «اقرء باسم ربّك». ۲ - «ن».  ۳ - «مزمل». ۴ - «مدثر». ۵ - «تبت». ۶ - «تكوير». ۷ - «اعلى». ۸ - «و الليل اذا يغشى». ۹- «و الفجر». ۱۰ - «و الضحى». ۱۱ - «الم نشرح». ۱۲ - «و العصر». ۱۳ - «و العاديات». ۴- «انا اعطيناك». ۱۵ - «الهاكم التكاثر». ۱۶ - «أرأيت». ۱۷ - «قل يا ايها الكافرون». ۱۸ - «الم تر كيف فعل ربّك». ۱۹ - «قل اعوذ برب الفلق». ۲۰ - «قل اعوذ برب الناس». ۲۱ - «قل هو اللّه احد». ۲۲ - «و النجم». ۲۳ - «عبس». ۲۴ - إنّا أنزلناه فى ليلة القدر». ۲۵ - «و الشمس و ضحاها». ۲۶ - «و السماء ذات البروج». ۲۷ - «و التين». ۲۸ - «لإيلاف قريش». ۲۹ - «قارعه». ۳۰ - «لا أقسم بيوم القيامة». ۳۱ - «ويل لكلّ همزة». ۳۲- «و المرسلات». ۳۳ - «ق». ۳۴ - «لا أقسم بهذا البلد». ۳۵ - «و السماء و الطارق». ۳۶ - «اقتربت الساعة». ۳۷ - «ص». ۳۸ - «اعراف». ۳۹ - «قل أوحى». ۴۰ - «يس». ۴۱ - «فرقان». ۴۲ - «ملائكة». ۴۳ - «كهيعص». ۴۴ - «طه». ۴۵ - «واقعه». ۴۶- «طسم شعراء». ۴۷ - «طس». ۴۸ - «قصص». ۴۹ - «بنى إسرائيل». ۵۰ - «يونس». ۵۱ - «هود». ۵۲ - «يوسف». ۵۳ - «حجر». ۵۴ - «انعام». ۵۵ - «صافّات». ۵۶ - «لقمان». ۵۷ - «سباء». ۵۸ - «زمر». ۵۹ - «حم مؤمن». ۶۰ - «حم سجده». ۶۱ - «حم عسق». ۶۲ - «حم زخرف». ۶۳ - «حم دخان». ۶۴ - «جاثيه». ۶۵ - «احقاف». ۶۶ - «ذاريات». ۶۷ - «غاشيه». ۶۸- «كهف». ۶۹ - «نحل». ۷۰ - «إنّا أرسلنا نوحا». ۷۱ - «إبراهيم». ۷۲ - «أنبياء». ۷۳ - «مؤمنين». ۷۴ - «تنزيل سجده». ۷۵ - «طور». ۷۶ - «تبارك الملك». ۷۷ - «الحاقّه». ۷۸ - «سائل». ۷۹ - «عمّ يتسائلون». ۸۰ - «نازعات». ۸۱ - «إذا السماء انفطرت». ۸۲ - «إذا السماء انشقّت». ۸۳ - «روم». ۸۴ - «عنكبوت». ۸۵ - «ويل للمطفّفين».

وآن سوره هايى كه مدنى بودنشان مورد اتفاق است عبارتند از: ۱ - بقره ۲ - آل عمران ۳ - نساء ۴ - مائده ۵ - انفال ۶ - توبه ۷ - نور ۸ - احزاب ۹ - سوره محمد ۱۰ - فتح ۱۱ - حجرات ۱۲ - حديد ۱۳ - مجادله ۱۴ - حشر ۱۵ - ممتحنه ۱۶ - منافقون ۱۷ - جمعه ۱۸ - طلاق ۱۹ - تحريم ۲۰ - نصر.

و آنچه از مكى ها و مدنى هاى مورد اختلاف است، سوره هاى ذيل است : ۱- رعد ۲ - رحمان ۳ - جن ۴ - صف ۵ - تغابن ۶ - مطففين ۷ - قدر ۸ - بينه ۹ - زلزال ۱۰ - توحيد ۱۱ و۱۲ - معوذتان .

و روايات ، به طورى كه ديديد در اثبات اين مجهولات نمى توانند مورد اعتماد باشند، چون هيچ يك از مضامين آنها متواتر نيست ، علاوه بر اينكه ميان آنها تعارض وجود دارد كه در نتيجه از درجه اعتبار ساقط شده اند.

پس تنها طريق براى تحصيل اين غرض ، تدبر و دقت در سياق آيات و بهره جويى از قرائن وامارات داخلى وخارجى است ، كه ما هم در تفسير خود از همين راه استفاده كرده ايم، و اللّه المستعان.