تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۱: تفاوت میان نسخه‌ها

بعضى گفته اند: مراد از «'''بيت معمور'''» كعبه مشرفه است ، چون كعبه اولين خانه اى بود كه براى عبادت مردم بنا شد، و همواره از اولين روز بنايش تا كنون آباد و معمور بوده است ، همچنان كه قرآن كريم درباره اش ‍ مى فرمايد: «'''انّ اوّل بيت وضع للنّاس للّذى ببكة مباركا و هدى للعالمين '''».

ولى ، در روايات وارده ، آمده كه «'''بيت معمور'''» خانه اى است در آسمان ، برابر كعبه كه محل زيارت ملائكه است .

و اگر كلمه «'''كتاب '''» در اين آيه نكره و بدون الف و لام آمده براى اين است كه اشاره كند به اين كه چنين كتابى بى نياز از تعريف است ، و اين قسم نكره آوردن ، خود نوعى تعريف و مستلزم آن است .

«'''وَ السقْفِ الْمَرْفُوع'''»:

منظور از «'''سقف بر افراشته '''»، آسمان است.

راغب در مفردات مى گويد: كلمه «'''سجر'''» كه مسجور از آن گرفته شده معناى شعله ور كردن و تيز كردن آتش است .

ولى صاحب مجمع البيان گفته : «'''مسجور به معناى مملو است ، مثلا وقتى گفته مى شود: ((سجرت التنور'''»، معنايش اين است كه من تنور را پر از آتش كردم )).

و آيه شريفه به هر دو معنا تفسير شده ، مؤ يد معناى اول آيه «'''و اذا البحار سجرت '''» است ، و در حديث آمده كه در روز قيامت درياها آتشى افروخته مى شوند.

بعضى هم گفته اند: مراد از «'''بحر مسجور'''» دريايى است كه آبش ‍ خشك شده و در بسترش آتش افروخته مى شود.

إِنَّ عَذَاب رَبِّك لَوَقِعٌ مَّا لَهُ مِن دَافِعٍ

اين آيه ، جواب سوگند سابق است ، و مراد از عذابى كه از واقع شدنش ‍ خبر مى دهد عذاب روز قيامت است ، همان عذابى كه كفار تكذيب كننده آيات خداى را، به آن تهديد مى كرد، همچنان كه آيه بعدى هم به آن اشاره مى كند و مى فرمايد: روزى كه آسمان به سرعت به حركت در مى آيد، و جمله «'''ما له من دافع '''» دلالت دارد بر اين كه اين عذاب از امورى است كه قضايش رانده شده و گريزى از وقوعش نيست ، همچنان كه در جاى ديگر، همين معنا آمده مى فرمايد: «'''و ان الساعة اتية لا ريب فيها و انّ اللّه يبعث من فى القبور'''».

«'''عذاب ربّك '''» - اگر عذاب را به رب رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) نسبت داده و فرموده است «'''عذاب پروردگارت '''»، با اين مى توانست بفرمايد: «'''عذاب اللّه - عذاب خدا'''» براى است رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) را عليه آنهايى كه دعوتش را تكذيب كردند تاءييد نمايد و آن جناب را دلگرم كند كه پروردگارش در چنين روزى خوارش نمى سازد، و بى ياورش نمى گذارد. همچنان كه همين مضمون را در جاى ديگر آورده مى فرمايد: «'''يوم لا يخزى اللّه النبى و الذين امنوا معه '''».

كلمه «'''يوم '''» ظرف است براى جمله «'''ان عذاب ربك لواقع '''»، مى فرمايد عذاب مذكور در چنين روزى و در چنين ظرفى محقق مى شود.

معناى جمله «'''تمور السماء....'''» در وصف روز قيامت

و كلمه «'''مور'''» - به طورى كه در مجمع البيان آمده - به معناى تردد و آمد و رفت چيزى چون دود است ، همچنان كه دود در فضا مى پيچد و آمد و شد مى كند تا از بين برود.

راغب هم قريب به اين معنى را بيان كرده و گفته : «'''به معناى جريان سريع است '''».

به هر حال در اين آيه شريفه ، اشاره اى است به درهم پيچيده شدن عالم آسمان ها كه در آيه شريفه «'''اذا السماء انفطرت و اذا الكواكب انتثرت '''» و آيه شريفه «'''يوم نطوى السماء كطى السجل للكتب '''» و آيه «'''و السموات مطويات بيمينه '''» نيز آمده.

همچنان كه جمله «'''و تسير الجبال سيرا'''» اشاره است به آن زلزله عظيمى كه قبل از قيام قيامت در زمين رخ مى دهد، و قرآن كريم در چند جا از آن ياد كرده ، مانند آيه شريفه «'''اذا رجت الارض رجا و بست الجبال بسا فكانت هباء منبثا'''» و آيه «'''و سيرت الجبال فكانت سرابا'''».