تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۳۸: تفاوت میان نسخه‌ها

آنگاه مى گويد: منظور از «يَومُ التّغَابُن» كه در قرآن آمده، روز قيامت است. چون در آن روز، براى همه مردم كشف مى شود كه در معامله اى كه آيات زير بدان اشاره نموده، مغبون شده اند، و اين كه آن آيات: «وَ مِنَ النّاسِ مَن يَشرِى نَفسَهُ ابتِغَاءَ مَرضَاتِ اللّه - بعضى از مردمند كه جان خود را در برابر خشنودی هاى خدا، مى فروشند». «إنّ اللّهَ اشتَرَى مِنَ المُؤمِنِينَ أنفُسَهُم ... - خدا از مؤمنان، جان هايشان را خريدارى كرده... وَ الّذِينَ يَشتَرُونَ بِعَهدِ اللّه وَ أيمَانِهِم ثَمَناً قَلِيلاً - آن هايى كه با عهد خدا و سوگندهاشان، بهاى اندكى به دست مى آورند».

و آن وجه دوم - كه از بعضى نقل كرد - وجه دقيق ترى است، و آيات زير، هم آن را تأييد مى كند: «فَلا تَعلَمُ نَفسٌ مَا أخفِىَ لَهُم مِن قُرّة أعيُن»، «لَهُم مَا يَشَاؤُنَ فِيهَا وَ لَدَينَا مَزِيدٌ، وَ بَدَا لَهُم مِنَ اللّه مَا لَم يَكُونُوا يَحتَسِبُونَ».

البته در اين ميان، وجه سومى هم هست و آن، اين است كه «تغابن» را تنها مخصوص گمراهان بدانيم و بگوييم: اين دسته، دو طايفه هستند كه هر يك به دست ديگرى، مغبون مى شوند. يكى طايفۀ گمراه كننده. ديگرى گمراه شونده. طايفۀ گمراه كننده، «غابن» هستند. زيرا پيروان خود را وادار به دنياپرستى و ترك آخرت، و در نتيجه وادار به گمراهى نموده، آنان را «مغبون» مى سازند. و «مغبون» هستند، براى اين كه همان پيروان ضعيف، ايشان را با پيروى كوركورانۀ خود، كمك نموده، استكبارشان را بيشتر مى كنند. پس هر دو طايفه، هم «غابن» اند و هم «مغبون».

وجه چهارمى هم هست، كه طبق آن روايت هم وارد شده و آن، اين است كه بگوييم تمامى بندگان خدا، چه خوب و چه بد، در بهشت سهم و منزلى و در دوزخ هم منزلى دارند. بنده، اگر اطاعت خدا كند، به منزلى كه در بهشت برايش فراهم شده، داخل مى شود، و اگر نافرمانى خدا را بكند، داخل منزلى كه در آتش دارد، مى شود. و روز قيامت، منزل هاى بهشتى اهل دوزخ را به اهل بهشت مى دهند، و منزل دوزخى اهل بهشت را به اهل دوزخ مى دهند. پس در قيامت، اهل بهشت دوزخيان را مغبون نموده، مؤمنان، «غابن» و كفّار، «مغبون» مى شوند.

بعضى از مفسران، بعد از ايراد اين وجه گفته اند: «تغابن» در خود آيه، با جمله «وَ مَن يُؤمِن بِاللّه ... وَ بِئسَ المَصِير» تفسير شده، ولى ما آن طور كه بايد، ظهورى در آيه نديديم، كه چگونه آيه تغابن را تفسير نموده است.

و اما جملۀ «وَ مَن يُؤمِن بِاللّه وَ يَعمَل صَالِحاً... وَ بِئسَ المَصِير»، از آن جا كه در طول اين تفسير مكرر معنا شده، ديگر به معنايش ‍ نمى پردازيم.