تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۲۶: تفاوت میان نسخه‌ها

وَ وُجُوهٌ يَوْمَئذٍ عَلَيهَا غَبرَةٌ

كلمه «'''غبره '''» به معناى غبار و كدورت است ، كه منظور از آن سيما و نشانه هاى غم و اندوه است.

تَرْهَقُهَا قَترَةٌ

يعنى سياهى و تاريكى بر آن چهره ها نشسته . در اين چهار آيه حال دو طايفه را، با بيان حال چهره هايشان بيان كرده ، چون چهره و قيافه آينه دل است ، هم مسرت درونى در آن جلوه مى كند و هم اندوه و گرفتارى .

يعنى اين طايفه جامع بين دو صفت كفر و فجورند، كفر كه كار قلب ، و فجور كه كار بدنى و به معناى گناهان شنيع است ، و ممكن هم هست منظور از كفر، كفران نعمت ها، و منظور از فجور همان گناه ان باشد، و اين جمله تعريف طايفه دوم است ، كه اهل شقاوتند، چيزى كه هست در اين آيات طايفه اول يعنى اهل سعادت را به مثل چنين تعريفى توصيف نكرده ، و اين بدان جهت بوده كه سياق كلام و غرض اصلى ، بيان حال طايفه دوم بوده ، و مى خواسته آن طايفه را انذار و از سرانجام وخيمى كه در پيش دارند بيم دهد.

(روايتى درباره : «'''قتل الانسان ما اكفره '''»،جهل ابوبكر و عمر به معناى «'''ابا'''» شدت روز قيامت و...)

در الدر المنثور است كه ابن منذر از عكرمه روايت كرده كه در تفسير آيه «'''قتل الانسان ما اكفره '''» گفته : اين آيه در شاءن عتبه بن ابى لهب نازل شده ، كه وقتى آيه «'''و النجم اذا هوى '''» را شنيد، گفت : من كفر مى ورزم به پروردگار نجم وقتى كه فرو مى ريزد، ناگزير رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) او را نفرين كرد، و در سفرى كه به شام مى رفت شير او را پاره كرد.

و در احتجاج از امير المؤ منين (عليه السلام ) روايت كرده كه در حديثى طولانى در معناى «'''قتل الانسان ما اكفره '''» فرمود: يعنى انسان لعنت شده است .

و در تفسير قمى در ذيل آيه ثم السبيل يسره آمده كه خداوند راه خير را براى بشر آسان كرده است.

مؤ لف : مراد از اين حديث اين است كه : خداى تعالى انسان را در عملش ‍ مختار كرده ، بطورى كه راه سعادت و رسيدن به كمالش را آسان ساخته ، همان كمالى كه براى رسيدن به آن آفريده شده . پس اين خبر با آن معنايى كه ما در تفسير آيه آورديم منطبق است .

و نيز در معناى كلمه «'''و قضبا'''» در همان كتاب آمده كه قضب به معناى «'''قت '''» است (گياهى است كه حيوانات علفخوار آن را مى چرند).

و در الدر المنثور است كه ابو عبيد در كتاب «'''فضائل '''» خود از ابراهيم تيمى روايت كرده كه گفت : شخصى از ابو بكر صديق پرسيد: «'''و ابا'''» يعنى چه ؟ در پاسخ گفت به زير كدام آسمان و روى كدام زمين پناهنده شوم ، وقتى درباره كتاب خدا چيزى بگويم كه نمى دانم .

و نيز در همان كتاب آمده كه سعيد بن منصور، ابن جرير، ابن سعد، عبد بن حميد، ابن منذر، ابن مردويه ، بيهقى (در كتاب شعب الايمان )، خطيب و حاكم (وى حديث را صحيح دانسته )، از انس روايت كرده اند كه روزى عمر آيات «'''فانبتنا فيها حبا و عنبا و قضبا'''» را تا كلمه و ابا قرائت كرد، آنگاه گفت : همه اينها را مى شناسيم ، اما بايد ديد كلمه «'''اب '''» به چه معنا است ، آنگاه چوب دستياى كه در دست داشت از دست انداخت و گفت : عمر بيهوده خودت را به اين در و آن در نزن ، اگر تو معناى كلمه اب را ندانى چه گناهى دارى ، اى مردم برويد به دنبال كسى كه از خود قرآن شما را به معناى آن هدايت كند، آنگاه عمل كنيد، و وقتى چيزى از كتاب خدا را نفهميديد آن را به پروردگار كتاب واگذاريد.