فَکَاتِبُوهُم
«مکاتبه» از مادّه «کتابت» و «کتابت» در اصل از مادّه «کتب» (بر وزن کسب) به معناى «جمع» است، و این که: نوشتن را کتابت مى گویند به خاطر آن است که حروف و کلمات را در یک عبارت جمع مى کند، و چون در «مکاتبه» قرار دادى میان «مولا» و «عبد» نوشته مى شود آن را «مکاتبه» نامیده اند.
«عقد مکاتبه» یک نوع قرار داد است که میان این دو نفر بسته مى شود، و عبد موظف مى گردد، از طریق کسب آزاد، مالى تهیه کرده و به اقساطى که براى او قابل تحمل باشد به «مولا» بپردازد و آزادى خود را باز یابد، و دستور داده شده است که مجموع این اقساط، بیش از قیمت عبد نباشد. و نیز اگر به عللى عبد، از پرداختن اقساط عاجز شد، باید از بیت المال و سهم زکات اقساط او پرداخته و آزاد گردد، حتى بعضى از فقهاء تصریح کرده اند:
اگر زکاتى به مولا تعلق گیرد، خود او باید اقساط بدهى عبد را از باب زکات حساب کند. این عقد یک عقد لازم است و هیچ یک از طرفین حق فسخ آن را ندارد (البته مکاتب بر دو قسم است: مطلق و مشروط. در مکاتب مطلق به هر مقدار که عبد پرداخت کند آزاد مى شود و اما در مشروط تا آخرین قسط را نپردازد، هیچ آزادى ندارد).
ریشه کلمه
