العنكبوت ٦٠

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ کَأَيِّنْ‌ مِنْ‌ دَابَّةٍ لاَ تَحْمِلُ‌ رِزْقَهَا اللَّهُ‌ يَرْزُقُهَا وَ إِيَّاکُمْ‌ وَ هُوَ السَّمِيعُ‌ الْعَلِيمُ‌

ترجمه

چه بسا جنبنده‌ای که قدرت حمل روزی خود را ندارد، خداوند او و شما را روزی می‌دهد؛ و او شنوا و داناست.

ترتیل:
ترجمه:
العنكبوت ٥٩ آیه ٦٠ العنكبوت ٦١
سوره : سوره العنكبوت
نزول : ١٠ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٥
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«کَأَیِّنْ»: چه بسیار است. کثیر و فراوان است. «لا تَحْمِلُ»: مراد حمل کردن یا ذخیره نمودن است. یعنی نمی‌توانند روزی خود را بردارند و از اینجا بدانجا برند، و یا مانند موشها و مورچگان و زنبورهای عسل توشه بیندوزند.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

«شیخ طوسى» گویند: این آیه درباره مؤمنین مکه نازل شده است زیرا به رسول خدا صلى الله علیه و آله گفته بودند ما در مدینه اموال و منازلى نداریم پس از کجا امرار معاش نمائیم سپس این آیه نازل گردید.[۱]

تفسیر


نکات آیه

۱ - بسیارى از جانداران، توان تهیه روزى خود را ندارند. (و کأیّن من دابّة لاتحمل رزقها) «حمالة» مصدر «تحمل» به معناى «کفالت و برعهده گرفتن» است.

۲ - خیلى از جنبندگان، توان ذخیره سازى مواد غذایى خود را ندارند. (و کأیّن من دابّة لاتحمل رزقها) در این که «مراد از «لاتحمل رزقها» چیست؟»، دو احتمال وجود دارد: یکى، تأمین روزى است و دیگر حمل و ذخیره سازى آن است. برداشت بالا بنابر احتمال دوم است.

۳ - توجه به تأمین روزى انبوه جنبندگان ناتوان از تأمین روزى خود، زمینه ساز توکل به خداوند است. (على ربّهم یتوکّلون . و کأیّن من دابّة لاتحمل رزقها)

۴ - خداوند، روزى دهنده جنبندگان و انسان ها است. (اللّه یرزقها و إیّاکم)

۵ - مسلمانان مکه، در صورت هجرت از مکه، نگران معاش خود بودند. (إنّ أرضى وسعة ... و کأیّن من دابّة لاتحمل رزقها اللّه یرزقها و إیّاکم) این که خداوند پس از توصیه به هجرت براى حفظ ارزش دینى، رازقیت خود را مطرح مى کند و یادآورى مى کند که خیلى از جنبندگان، قادر به تأمین روزى خود نیستند، احتمال دارد درصدد دفع توهم و پرسشى باشد که مسلمانان، آن را در ذهن خود داشته اند. برداشت بالا براساس احتمال یاد شده است.

۶ - خداوند، در تأمین روزى موجودات، میان موجوداتى که قادر به تأمین روزى شان هستند و آنهایى که قادر نیستند، تفاوتى نمى گذارد و همه را روزى مى دهد. (و کأیّن من دابّة لاتحمل رزقها اللّه یرزقها و إیّاکم) عطف «إیّاکم» بر ضمیر «یرزقها» - که مرجع آن «دابّة» با صفت یاد شده است - اشعار به نکته یاد شده دارد.

۷ - نگرانى از تأمین معاش و زندگى، امرى طبیعى و رایج در میان انسان ها است. (إنّ أرضى وسعة ... و کأیّن من دابّة لاتحمل رزقها اللّه یرزقها) بنابراین احتمال که این آیه، در صدد دفع توهمى باشد که در میان مسلمانان مکه، پس از توصیه به هجرت پدید آمده است، نکته یاد شده به دست مى آید.

۸ - خداوند، «سمیع» (بسیار شنوا) و «علیم» (بسیار دانا) است. (و هو السمیع العلیم)

۹ - آگاهى همه جانبه خداوند، باعث تأمین روزى موجودات نیازمند است. (اللّه یرزقها و إیّاکم و هو السمیع العلیم)

موضوعات مرتبط

  • اسلام: تاریخ صدر اسلام ۵
  • اسماء و صفات: سمیع ۸; علیم ۸
  • انسان: منشأ روزى انسان ها ۴; نگرانى انسان ها ۷
  • توکل: زمینه توکل ۳
  • جنبندگان: تأمین روزى جنبندگان ۱، ۶، ۹; ذخیره غذاى جنبندگان ۲; عجز جنبندگان ۱، ۲; منشأ روزى جنبندگان ۴
  • خدا: آثار علم خدا ۹; رازقیت خدا ۴، ۶
  • ذکر: ذکر تأمین روزى جنبندگان ۳
  • مسلمانان مکه: تأمین معاش مسلمانان مکه ۵; نگرانى مسلمانان مکه ۵; هجرت مسلمانان مکه ۵
  • معاش: نگرانى از تأمین معاش ۷

منابع

  1. عبد بن حمید و ابن ابى حاتم در تفاسیر خود و بیهقى و ابن عساکر از علماء عامه از ابن عمیر روایت نمایند که گفت: روزى با رسول خدا صلى الله علیه و آله بیرون آمدم تا این که داخل یکى از باغ‌هاى مدینه شدیم، پیامبر از خرماى آن که روى زمین ریخته شده بود، می‌خورد سپس به من فرمود: اى ابن عمیر چرا نمی‌خورى؟ گفتم: یا رسول الله اشتهاى خوردن ندارم، فرمود: ولى من اشتها دارم زیرا امروز روز چهارم است که از طعام و غذا چیزى بدست نیاورده ام که بخورم و اگر اراده می‌کردم و از خدا می‌خواستم، مى توانستم مانند سلطنت کسرى و قیصر داشته باشم بنابراین چگونه مى بینى اى ابن عمیر طائفه اى را که روزى و رزق سال خویشتن را پنهان مى کنند و از این راه یقین خود را به خداوند به ضعف و سستى مبدل می‌سازند سپس ابن عمیر گوید: چیزى نگذشت که این آیه نازل گردید و بعد رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اى ابن عمیر خداوند به من دستور نداده که مال و گنج دنیا را جمع‌آورى کنم و نیز به من امر نفرموده که تابع و پیرو شهوات باشم. آگاه باش که من نه درهمى جمع می‌کنم و نه دینارى انباشته می‌نمایم و نه رزق و روزى خویش را پنهان می‌سازم، (صاحب لباب النقول سند این حدیث را ضعیف تلقى نموده است).